◄ ریل محلی برای بن‌بست‌های فکری نیست
روزانه تعداد قابل‌توجهی از افراد که در زندگی به بن‌بست‌های روانی و فکری می‌رسند، دست به خودکشی می‌زنند، و حاشیه‌های ریلی را محلی برای این امر در نظر می‌گیرند که متاسفانه این موضوع در بسیاری از کشورها پدیده‌ای رایج شده است که این امر برای راه‌آهن مساله ای دردناک است.
مازیار یزدانی *: راه‌آهن به دلیل کاهش انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی به‌عنوان یکی از شقوق حمل‌ونقلی سازگار با محیط‌زیست شناخته‌شده، لذا آن را حمل‌ونقل سبز و دوستدار محیط‌زیست می‌نامند. امروزه با ارائه راهکارهایی جدید از این سیستم به‌عنوان زیرساختی برای دفع آلودگی‌های حاصل از سایر شیوه‌های حمل‌ونقل (جاده‌ای و هوایی) استفاده می‌کنند. یکی از این راهکارها استفاده از دستگاه‌های راه‌آهنی است که از پوشش گیاهی در حاشیه خود بهره‌مند هستند که موجب افزایش میزان جذابیت منظر نیز می‌شود.
ولی از سویی روزانه تعداد قابل‌توجهی از افراد که در زندگی به بن‌بست‌های روانی و فکری می‌رسند، دست به خودکشی می‌زنند، و حاشیه‌های ریلی را محلی برای این امر در نظر می‌گیرند که متاسفانه این موضوع در بسیاری از کشورها پدیده‌ای رایج شده است که این امر برای راه‌آهن مساله ای دردناک است.
امیل دورکیم، نخستین جامعه‌شناسی که تحلیلی از خودکشی ارائه داد، دراین‌باره می‌گوید «هر نوع مرگی که نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم کردار مثبت یا منفی خود قربانی باشد که پیشاپیش از نتیجه عمل خودآگاه بوده است» و آن را در 4 دسته که به‌نوعی به رابطه فرد با جامعه مربوط است بیان می‌کند: خودکشی خودخواهانه، در شرایط جدایی فرد از جامعه، خودکشی دگرخواهانه، در شرایطی که شخص وابستگی زیادی به جامعه دارد، خودکشی تقدیرگرایانه، در شرایطی که اراده‌ها، عواطف و انگیزه‌های اعضای جامعه زیر کنترل شدید جامعه باشند و خودکشی هرج‌ومرج‌گرایانه، ناشی از نابسامانی، آشفتگی، و بی‌قانونی جامعه است.
با توجه به اینکه بسیاری از افراد لزوماً از پیش برای چنین کاری برنامه‌ریزی نکرده‌اند، هوش مصنوعی می‌تواند به تشخیص آن‌ها کمک کند. بنا بر مطالعات گسترده‌ای که محققان بر روی الگوهای رفتاری متفاوت انجام داده‌اند و همچنین بازنگری ویدئوهای ضبط‌شده از ۶۰ اقدام به خودکشی از طریق قطار، این نتیجه حاصل‌شده که می‌توان الگوهای رفتاری این افراد را با بهره‌گیری از دوربین‌های مداربسته و الگو شناسی رفتاری شناسایی کرده و برای نجات جان آن‌ها اقدام نمود.
با توجه به اینکه نظارت انسانی بر صدها نمایشگری که ایستگاه‌ها را با دوربین‌های مداربسته زیر نظر دارند آسان نیست، راه‌حل ایده‌آل آن است که این کار به‌طور اتوماتیک با استفاده از علم هوش مصنوعی (یادگیری عمیق و درک قابل‌قبول از رفتارهای غیرمعمول) و پردازش سیگنال‌های خروجی از طریق کامپیوترها انجام شود. نحوه عملکرد این‌چنین است که مقایسه‌ای بین رفتارهای فرد مظنون به خودکشی با نفراتی که قبلاً دست به خودکشی زده‌اند، صورت می‌پذیرد. مواردی نظیر حالت چهره افسرده، سردرگمی و قدم زدن ممتد در کنار خط زرد، استرس و حرکات غیرعادی به اطراف می‌توانند الگوهایی از این قبیل باشند. به همین منظور بسیاری از دانشگاه‌ها و شرکت‌ها نظیر گوگل، درحال‌توسعه روش‌های جدید تجزیه‌وتحلیل دقیق رفتارها و پردازش آن‌ها توسط هوش مصنوعی هستند تا در راستای اهداف مختلف نظیر پیشگیری از خودکشی، از نتایج آن‌ها بهره بگیرند.
با توجه به اهمیت این موضوع به‌ویژه در فضای ریلی باید با آگاه دهی مناسب به پیشگیری از خودکشی کمک کرد. دلایل عمده خودکشی معمولاً افسردگی، ناامیدی، امتناع از مراقبت‌های روان‌درمانی یا روان‌شناختی، شکست، انزوا و گوشه‌گیری، فاکتورهای مرتبط با جنسیت، سن و محیط جغرافیایی است.
ازآنجاکه خودکشی در ایران پدیده‌ای رو به رشد دانسته شده است و سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۴ میلادی، نرخ خودکشی در ایران را 3/5 درصد هزار نفر اعلام کرده است، لازم است با نگاه عمیق‌تری به دلایل و فرایند این مسئله توجه کرد. این نرخ در میان زنان 6/3 و در میان مردان 7 است. بالاترین نرخ فصلی خودکشی، 2/35درصد و مربوط به تابستان است که 13درصد بالاتر از فصل‌های دیگر است. آمار سازمان پزشکی قانونی ایران نشان می‌دهد که ۵۴ درصد خودکشی‌های منجر به مرگ در میان جوانان زیر ۳۰ سال بوده است. همچنین میزان اقدام به خودکشی در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است. این آمار می‌تواند کمک شایانی در شناسایی افراد و شیوه آگاه‌سازی و جلوگیری از خودکشی داشته باشد. مثلاً با دانستن این موضوع که بالاترین میزان خودکشی در استان ایلام (با نرخ ۲۶ از ۱۰۰ هزار نفر) و استان کرمانشاه (با نرخ ۲۳ از ۱۰۰ هزار نفر) است. پس‌ازاین دو استان، با فاصله زیادی استان‌های لرستان، همدان، گلستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، آذربایجان غربی، کرمان، و کردستان جای دارند. تهران و سیستان و بلوچستان هم در آخرین رتبه‌ها قرار دارند، بایستی توجه مدیران راه‌آهن مناطق مذکور را به موضوع مربوطه و فراهم آوردن ابزارهای پیشگیرانه با توجه به نرخ خودکشی در هر منطقه بیشتر معطوف نمود و در همین راستا باید مراقبت‌های لازم را در حریم ریل به عمل آوردند و کنترل و نظارت کافی بر موضوع داشته باشند.
همچنین پژوهشگران نشان دادند برخلاف خودکشی، قصد خودکشی، دارای هدف‌هایی به‌جز «نابودی خویش» نظیر دعوت و خطاب یا تقاضای کمک و حمایت، واکنش در مقابل یک مصیبت، فاجعه، و بلای ناگهانی، سوءاستفاده و تهدید شخصی دیگر و فرار و گریز از موقعیت دشوار است. لذا باید با شناخت مناسب از مسئله به افرادی که ممکن است درگیر یا در شرف درگیری با این موضوع باشند کمک کرد. زمانی که مشکلی در تعداد وسیعی از مردم تأثیر دارد باید به ماورای افراد، ساختار اجتماعی، الگوهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه نظر کنیم. شاید برای خانواده‌ها مهم باشد که بتوانند فرزندانشان را از آسیب‌های اجتماعی دور نگه‌دارند. شاید برای آن‌ها مهم باشد که با دانستن اطلاعاتی به‌راحتی خواهند توانست جلوی اقدامات اشتباه فرزندان خود را بگیرند.
با توجه به اینکه هدف راه‌آهن، ارتقاء سطح رفاه اجتماعی و رضایت عمومی مردم است، راه‌آهن در حال حاضر درحال‌توسعه اماکنی برای ارائه خدمات شهری و اجتماعی در مسیر ریلی و ایجاد ایستگاه‌های TOD بوده و در محیط داخل و خارج شهر اقدامات مؤثری را در این راستا به انجام رسانده است. همچنین ازآنجاکه حریم ریلی نباید محلی برای این اقدام دل‌خراش باشد، ا مسئولین راه‌آهن و مدیران مناطق باید رویکرد ایجاد حریم امن و کنترل‌شده را برای پیشگیری از این مسئله ترویج داده و اقدامات لازم را تا حد امکان انجام دهند و مراقبت‌های محیطی را به عمل می‌آورند.
در پایان امیدوارم همواره حریم ریلی محلی برای تفریح و شادی مردم باشد و با فراهم آوردن رضایت آن‌ها در سفر با قطار، خدمتی ارزنده به هم‌وطنان عزیزمان عرضه کرده باشیم.
* معاون فنی‌وزیربنایی راه‌آهن
