◄ کارنامه هفت‌ساله حمل‌ونقل ریلی: میانگین سن ناوگان مسافری به ۲۷ سال رسید
آمارها نشان می‌دهد تعداد مسافران جابه‌جاشده در یک‌سال ۹۷ درحالی به ۲۸۰ هزار و ۹۴ نفر رسیده است که این میزان در سال ۹۰ برابر با ۲۸۵ هزار و ۶۰ نفر یعنی معادل حدود ۲ درصد بیشتر از یک‌سال ۹۷ بوده است.
کارنامه هفت‌ساله حمل‌ونقل ریلی کشور از رسیدن میانگین سن ناوگان حمل‌ونقل ریلی مسافری به حدود ۲۷ سال خبر می‌دهد.
اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت راه‌وشهرسازی درخصوص آخرین وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور نشان می‌دهد هم‌اکنون میانگین سن چهار گروه از ناوگان حمل‌ونقلی در کشور بین ۲۴ تا بیش از ۳۳ سال متغیر است که این موضوع از بالا بودن متوسط سن ناوگان ریلی در همه بخش‌ها در کشور خبر می‌دهد. برمبنای آخرین آمارهای رسمی هم‌اکنون ناوگان باری و مسافربری ریلی متشکل از چهار نوع وسیله حمل‌ونقلی شامل لکوموتیو، واگن باری، واگن مسافری و واگن خدماتی است که میانگین سن هر کدام از این وسایل حمل‌ونقلی در شبکه ریلی کشور حداقل ۲۴سال است.
وزارت راه‌وشهرسازی با انتشار کارنامه هفت ساله از عملکرد حمل‌ونقل ریلی کشور متوسط سن هرکدام از ناوگان این مد حمل‌ونقلی در چهار گروه را اعلام کرد.
بر این اساس، بر مبنای آخرین گزارش رسمی از وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور مربوط به مقطع زمانی ابتدای سال‌جاری، میانگین سن لکوموتیو‌های موجود در ناوگان ریلی کشور هم‌اکنون بیش از ۳۳ سال است. این در شرایطی است که درحال‌حاضر - براساس آمار مربوط به پایان سال ۹۷- تعداد ۹۲۸ لکوموتیو در شبکه ریلی کشور مشغول به خدمات‌رسانی هستند. همچنین میانگین سنی واگن‌های باری درحال‌حاضر اندکی از ۲۴ سال بیشتر است.
براساس آخرین آمارها ۲۵ هزار و ۳۹۸ واگن باری در کشور هم‌اکنون به خدمات‌رسانی مشغول هستند که میانگین سنی آنها ۲۴ سال برآورد شده است. در مقطع زمانی فعلی همچنین میانگین سنی واگن‌های ریلی مسافری نزدیک به ۲۷ سال برآورد شده است.
براساس اعلام وزارت راه‌وشهرسازی مجموعا هزار و ۷۲۴ واگن مسافربری در کشور فعال هستند که میانگین سنی آنها بیش از ۲۶ سال است. همچنین هم‌اکنون ۳۶۹ واگن خدماتی در شبکه ریلی کشور فعال هستند که عمر این ناوگان نیز به‌طور متوسط نزدیک به ۲۹ سال است. آمارها نشان می‌دهد میانگین سنی انواع مختلف ناوگان ریلی فعال در شبکه حمل‌ونقل عمومی بیش از دو دهه بوده و بر مبنای برخی نظرات کارشناسی هم‌اکنون شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور به لحاظ ناوگان در وضعیت فرسودگی قرار دارد.
هر چند بر مبنای نظر گروهی دیگر از مسوولان و دست‌اندرکاران صنعت حمل‌ونقل ریلی، معیار کارآمدی ناوگان ریلی سلامت ناوگان، ایمنی و کارآیی آن در خدمت‌رسانی در حوزه‌های گوناگون اعم از باری و مسافربری است و سن ناوگان ملاک مناسبی برای سنجش فرسودگی و ناکارآمدی نیست. با این حال، براساس برخی برنامه‌ریزی‌های قبلی و در برخی از سیاست‌گذاری‌ها نه تنها افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی در حمل‌ونقل مسافری و باری مورد تاکید قرار گرفته، بلکه در برنامه چهارم توسعه نیز تکلیفی مشخص شده بود تا با نوسازی ناوگان میانگین سنی ناوگان ریلی به کمتر از ۱۵ سال کاهش یابد و در همین سطح حفظ شود؛ هر چند با گذشت حدود یک دهه از تعیین این تکلیف قانونی، عملا چنین هدفی محقق نشده و میانگین سنی ناوگان حمل‌ونقل ریلی همواره حول و حوش ۳۰ سال باقی‌مانده است.
در این گزارش همچنین آخرین وضعیت کلی حمل‌ونقل ریلی کشور مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات پایه‌ای امکانات زیرساخت، وضعیت ناوگان، عملکرد جابه‌جایی بار و مسافر و همچنین عملکرد ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی مهم‌ترین محورهایی است که وزارت راه‌وشهرسازی در گزارش کلی خود از وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور مطابق با آخرین آمارها به آنها اشاره کرده است.
در این گزارش کارنامه هفت‌ساله عملکرد حمل‌ونقل ریلی کشور در هر چهار شاخص گفته شده اعلام و تشریح شده است. براساس اطلاعات و آمار مربوط به «اطلاعات پایه‌ای امکانات زیرساخت حمل‌ونقل ریلی کشور» جمع کل خطوط ریلی در ابتدای امسال نسبت به ابتدای دهه ۹۰ حدود ۱۴درصد افزایش یافته است. آمارها نشان می‌دهد درحالی‌که جمع کل خطوط ریلی کشور در سال ۹۰ برابر با ۱۲ هزار و ۷۸۵کیلومتر بوده است این میزان با حدود ۱۴ درصد رشد در پایان سال ۹۷ به ۱۴ هزار و ۵۲۹ کیلومتر رسیده است.
میزان پیشرفت فیزیکی طول خطوط اصلی شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور در ابتدای امسال در مقایسه با ابتدای دهه ۹۰ با رشد حدود ۱۵ درصدی همراه شده است.در همین بازه زمانی همچنین طول خطوط فرعی ریلی با حدود ۱۰ درصد رشد از ۲ هزار و ۷۹۳ کیلومتر به ۳ هزار و ۶۸ کیلومتر افزایش یافته و تعداد کل ایستگاه‌های علائمی با رشد بیش از ۸ درصدی از ۲۸۸ ایستگاه به ۳۱۲ ایستگاه رسیده است.
اطلاعات و آمارهای منتشر شده از سوی وزارت راه‌وشهرسازی در این زمینه همچنین از رشد ۳ درصدی تعداد تونل‌ها، رشد بیش از ۹ درصدی طول کل تونل‌ها و رشد بیش از ۶درصدی طول پل‌ها حکایت دارد.مطابق با آخرین آمارها هم‌اکنون در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور ۴۰۲ تونل به طول ۱۷۳ کیلومتر وجود دارد. همچنین طول پل‌های مورد استفاده در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور درحال‌حاضر ۳۰۴ کیلومتر است.
کاهش ناوگان مسافربری
آمارهای مربوط به کارنامه هفت ساله حمل‌ونقل ریلی کشور از کاهش ناوگان مسافربری این مد حمل‌ونقلی خبر می‌دهد. براساس اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت راه‌وشهرسازی تعداد واگن‌های مسافربری شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور در ابتدای سال‌جاری نه‌تنها در مقایسه با ابتدای دهه ۹۰ افزایش نیافته، بلکه با ۶/ ۰ درصد کاهش از ۱۷۳۶ دستگاه به ۱۷۲۴ دستگاه رسیده است.
با این حال در همین بازه زمانی تعداد ناوگان ریلی کشور در بخش باری و همچنین تعداد لکوموتیوها افزایش یافته است. در ابتدای سال‌جاری تعداد کل واگن‌های باری به ۲۵ هزار و ۳۹۸ دستگاه رسیده، درحالی‌که این میزان نسبت به ابتدای دهه ۹۰ رشد ۱۵ درصدی داشته است.
در ابتدای دهه ۹۰ تعداد ناوگان حمل‌ونقل ریلی باری مشتمل به ۲۲ هزار و۸۲ واگن باری بوده است. در همین بازه زمانی همچنین تعداد لکوموتیوها با رشد نزدیک به ۲۴ درصدی از ۷۵۰ دستگاه به ۹۲۸ دستگاه رسیده است.
خودرومحوری در سفرهای برون‌شهری یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش استقبال از حمل‌ونقل ریلی در بخش مسافربری است. درحالی‌که سفربا خودروی شخصی کم‌هزینه و آسان‌تر است بخش قابل‌توجهی از سفرهای برون‌شهری درحال‌حاضر با اتکا به خودروی شخصی انجام می‌شود.
به‌رغم آنکه در برنامه‌ریزی‌های مربوط به سهم حمل‌ونقل عمومی در سفرهای برون شهری، افزایش استفاده از مد حمل‌ونقل ریلی همواره مورد تاکید و توجه قرار گرفته است اما خودرومحوری و استقبال و استفاده بیشتر خانوارها از خودروی شخصی در سفرهای برون‌شهری همواره یکی از مهم‌ترین موانع افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی مسافران است.این درحالی است که از سوی دیگر پایین بودن استانداردها و نبود سطح کیفی مطلوب در برخی از ناوگان حمل‌ونقل ریلی منجر به ایجاد بی‌میلی در گروهی از مسافران نسبت به انجام سفر با استفاده از این مد حمل‌ونقلی شده است.
کارشناسان معتقدند تنها از طریق سهولت‌بخشی بیشتر، بالا بردن استانداردها، کاهش طول سفر با استفاده از راه‌اندازی و به‌کارگیری قطارهای سریع‌السیر می‌توان به افزایش سهم فعلی حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی مسافران در آینده امیدوار بود.با این حال، افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی بار و مسافر کماکان در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی دولت در حوزه حمل‌ونقل مورد تاکید قرار دارد.
هرچند بدون انجام اقدامات لازم در این زمینه نمی‌توان به افزایش استقبال از این مد حمل‌ونقلی امیدوار بود.بنا بر اعلام کارشناسان حمل‌ونقل ریلی لازم است از طریق افزایش استانداردها و کیفیت ناوگان‌های مسافربری و همچنین افزایش ساعات حرکت قطارها از مبدا در قالب افزایش تعداد دفعات حمل‌ونقل مسافر با استفاده از واگن‌های مسافربری میل به استفاده از این مد حمل‌ونقلی را در مسافران افزایش داد به‌طوری‌که حمل‌ونقل ریلی با سهولت و راحتی بیشتری نسبت به استفاده از خودروی شخصی در دسترس و مورد استقبال مسافران قرار بگیرد.
این درحالی است که حتی بعد از افزایش قیمت بلیت در حمل‌ونقل هوایی، عمده سهم کاهش یافته از مسافران در این مد حمل‌ونقلی به سمت حمل‌ونقل با خودروی شخصی هدایت شده است و آن‌طور که انتظار می‌رفت افزایش قیمت بلیت هواپیما منجر به افزایش استقبال از حمل‌ونقل ریلی و مسافرت با قطارهای مسافربری نشده است.آمارها این موضوع را تایید می‌کند.
در ابتدای سال‌جاری نه‌تنها تعداد مسافران جابه‌جا شده با استفاده از سیستم حمل‌ونقل ریلی نسبت به ابتدای دهه ۹۰ کاهش یافته است بلکه طول سفر با استفاده از این مد حمل‌ونقلی به ازای هر مسافر هم کاهش یافته است.
افت میزان سفر با قطار
آمارها نشان می‌دهد تعداد مسافران جابه‌جاشده در یک‌سال ۹۷ درحالی به ۲۸۰ هزار و ۹۴ نفر رسیده است که این میزان در سال ۹۰ برابر با ۲۸۵ هزار و ۶۰ نفر یعنی معادل حدود ۲ درصد بیشتر از یک‌سال ۹۷ بوده است. یعنی در یک‌سال ۹۷ تعداد مسافران جابه‌جا شده در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور در مقایسه با یک‌سال ۹۰ حدود ۲درصد کاهش یافته است.همچنین در سال ۹۷ معادل ۱۵ میلیارد و ۲۳۹ میلیون نفر کیلومتر مسافر در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور جابه‌جا شده است که این میزان در مقایسه با سال ۹۰ معادل حدود ۱۵درصد افت داشته است. در سال ۹۰ مجموعا ۱۷میلیارد و ۸۷۷ میلیون‌نفر کیلومتر مسافر جابه‌جا شده در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور به ثبت رسیده است.
این موضوع نشان می‌دهد استقبال از حمل‌ونقل ریلی در مسافرت‌ها در ابتدای دهه ۹۰ بیشتر از مقطع زمانی فعلی بوده ودر واقع این میزان هم‌اکنون با کاهش همراه شده است.با این حال، عملکرد حمل‌ونقل ریلی در بخش حمل بار مثبت بوده است. در سال ۹۷ تناژ بار بارگیری شده در شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور برابر با ۵۰ میلیون و ۴۷۸ هزار تن بوده که این میزان در مقایسه با یک‌سال ۹۰معادل ۵/ ۵۲ درصد افزایش داشته است.
در سال ۹۰ این میزان برابر با ۳۳ میلیون و ۱۰۴ هزار تن بوده است.در سال ۹۷ همچنین ۳۴ میلیارد و۸۵۹ میلیون تن کیلومتر بار به‌واسطه شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور جابه‌جا شده است. این میزان نیز در مقایسه با رقم ۲۱ میلیارد تن کیلومتر جابه‌جایی بار با استفاده از شبکه حمل‌ونقل ریلی با رشد ۶۶ درصدی روبه‌رو شده است.
این موضوع نشان می‌دهد بر خلاف کاهش استقبال از حمل‌ونقل ریلی مسافری، در بخش حمل و جابه‌جایی بار عملکرد حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با ابتدای دهه ۹۰ عملکردی مثبت وروبه جلو بوده است.
وضعیت متفاوت صادرات و واردات ریلی
در این گزارش همچنین میزان استفاده از شبکه حمل‌ونقل ریلی در صادرات و واردات به کشور نیز مورد بررسی قرار گرفته است.تناژ بار حمل شده از مبادی ورودی(واردات) در یک‌سال ۹۷ در مقایسه با یک‌سال ۹۰ معادل ۱۲ درصد کاهش یافته است.
در سال ۹۰ معادل ۳ میلیون و۷۹ هزار تن بار حمل شده از مبادی ورودی (صادرات) با استفاده از حمل‌ونقل ریلی جابه‌جا شد. این درحالی است که این میزان در سال ۹۷ با کاهش ۱۲ درصدی به ۲ میلیون و۷۱۱ هزار تن رسید. با این حال، در بخش صادرات، شرایط متفاوتی تجربه شد.
آمارها نشان می‌دهد تناژ بار حمل شده به مقاصد خروجی کشور(صادرات) با بیش از ۱۰۸ درصد رشد از ۵ میلیون و۸۱۶ هزار تن در سال ۹۰ به ۱۲میلیون و۱۲۱ هزار تن رسیده که نشان‌دهنده رشد بیش از ۱۰۸ درصدی است.
