روی ریل جهانی

در گزارش صفحه ریلی شماره 283 هفته نامه حمل ونقل منتشر شده 15 دی ماه 99 می خوانید: با آغاز دوباره تحریم‌ها از دو سال قبل تابه‌حال، چین و هند و روسیه چشم امید کشور در توسعه روابط حمل‌ونقلی به‌رغم فشار تحریم‌ها بود؛ اما به‌ویژه در مورد چین، با آغاز فشارهای آمریکا، این کشور نیز به‌راحتی مسیرهای تجارت با ایران را تسهیل نکرد و در بسیاری از صنایع ازجمله درزمینه صید ماهیان دریای جنوب، با اقدامات خود محیط‌زیست این ذخایر طبیعی غنی را تهدید به مرگ کردند. این در حالی است که از دیگر سو قرار بود که این کشور، با یک قرارداد بزرگ اقتصادی به طول ۲۵ سال زمینه‌های پیشرفت تکنولوژیکی و تجهیزاتی در صنایع مختلف ازجمله صنعت نفت و حمل‌ونقل و گردشگری و... را موجب شود.

حالا از سرنوشت این قرارداد نیز اطلاع چندانی در دست نیست و گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر تمایل نه‌چندان بالای طرف چینی به انجام این قرارداد شنیده می‌شود. این در حالی است که درزمینه حمل‌ونقل ریلی و توسعه خطوط و ناوگان ریلی، پیش‌ازاین همکاری‌های موفقی نیز با چین انجام شده است که تجارب موفقی است. اما به‌طورکلی با توجه به شیوه‌های کار و تجارب موفق‌تر همکاری با کشورها و شرکت‌های اروپایی، مسئولان این کشورها با کم سو شدن آتش تحریم‌ها در روزهای آخر دولت ترامپ، تمایل به همکاری با ایران را درزمینه‌های حمل‌ونقلی به‌ویژه در حوزه ریلی مطرح کرده‌اند. سوئیس و سوئد در این میان، پرچم‌دار توسعه همکاری‌ها هستند. این در حالی است که سوئیس در شمار پنج کشور مهم درزمینه توسعه صنعت ریلی در آینده است و این امتیاز می‌تواند در کنار در نظر گرفتن مزایای همکاری با این کشورها، رشد متعادلی را برای این صنعت در کشور ما با حفظ شاخصه‌های کیفی تولیدات ریلی و همچنین توجه به میزان آلایندگی آنها برای طبیعت رقم بزند.

این گفتار به این معنی نیست که تولیدات چینی محصولات و تجهیزات بی‌کیفیتی بوده‌اند بلکه به این معنی است که در شرایطی که می‌تواند با حفظ بالاتر شاخص‌های کیفی به تولید ادوات ریلی پرداخت، چرا نمونه پایین‌تری مورداستفاده قرار گیرد؛ ضمن اینکه تجربه صید ترال توسط شرکت‌های چینی نشان می‌دهد که دغدغه حفظ محیط‌‌‎زیست برای یکسری از کشورها مفهومی جهانی، به معنایِ رعایت حالِ کره زمین به‌عنوان بستر رشد و زندگی همه ساکنان آن را دربر دارد و از این منظر هم همکاری با برخی از کشورها حاشیه امن بیشتری از همه نظرها دارد. اگرچه از این نکته هم نمی‌توان غافل بود که همه کشورها در مراودات اقتصادی نخست به ترجیح و منفعت اقتصادی خود و مردمان خود می‌اندیشند که در همکاری با شرکت‌های اروپایی نیز به این مورد باید توجه شود. درحال‌حاضر بسیاری از کشورها ازجمله چین، سوئیس، نروژ و روسیه در پی هوشمندسازی خطوط ریلی سراسری خود و اتصال به اینترنت پرسرعت جی ۵ هستند. در این زمینه کشورهایی در طول یک دهه آینده موفق خواهند بود که در این زمینه خود را به روز کنند تا بتوان از طریق شبکه اینترنت ملی و بین‌الملل سرعت حمل کالا و مسافر را بالا برد.

به گزارش هفته‌نامه «حمل‌ونقل»، در همین زمینه یک عضو پژوهشکده حمل‌ونقل می‌گوید: «هوشمندسازی خطوط ریلی با کمک پهپادها و دیجیتالی کردن لوکوموتیوها در حال حاضر از برنامه‌های راه‌آهن ایران نیز هست که قرار است با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان عملیاتی شود.» سعید خادمیان راوندی افزود: «اما به‌منظور هوشمندسازی خطوط ریلی، نخست لازم است چالش‌های موجود در حوزه ریلی رفع شوند. بر این اساس، همکاری با شرکت‌های اروپایی در این زمینه، قرار است شکل جدی‌تری به خود بگیرد.» این کارشناس حمل‌ونقل مشارکت‌جویی بیشتر بخش خصوصی با تدوین بسته‌های تشویقی، تولید لکوموتیو در داخل کشور در تیراژ موردنیاز و همچنین افزایش سرعت سیر را ازجمله این چالش‌ها عنوان و تصریح کرد: «البته چالش‌های زیرساختی، افزایش بهره‌وری، مشکلات تأمین مالی پروژه‌ها، توسعه لجستیک ریلی، اصلاح موارد قانون‌گذاری و نظارت و تلاش برای کاستن از بروکراسی نیز وجود دارد که امیدواریم با روندی که توسعه حمل‌ونقل در یک سال گذشته پیش گرفته، این موارد نیز حل شوند.»

خادمیان ادامه داد: «در مورد هوشمندسازی خطوط ریلی آخرین فناوری، PTC «کنترل مثبت ترن» است که اگر روی قطارها مورداستفاده قرار گیرد، در هنگام بروز حوادث ریلی، خطای انسانی را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد و به همین میزان ایمنی در خطوط راه‌آهن افزایش می‌یابد. درحال‌حاضر در آمریکا کلیه شرکت‌های ریلی موظف بودند که از دسامبر ۲۰۱۵ به فناوری PTC مجهز شوند.» این در حالی است که علاوه بر همکاری با کشورهای اروپایی نظیر سوئیس درزمینه هوشمندسازی صنایع ریلی، اخیرا درزمینه جاده‌ای نیز یک تفاهم‌نامه همکاری بین ایران و سوئیس منعقد شده است تا از این طریق امکان تسهیل همکاری‌های جاده‌ای فراهم شود. در ذکر تاریخ همکاری‌های ریلی نیز باید گفت که در سال ۹۶ قرارداد تأمین و تولید ۹۶۰ دستگاه واگن مترو برای خطوط متروی تهران-کرج بین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و اشتادلر سوئیس به امضا رسید که با آغاز تحریم‌ها بی‌نتیجه ماند.

آمادگی سوئد جهت همکاری در صنعت حمل‌ونقل ایران

با آغاز تحریم‌ها در کشور به‌جز آلمان، کشورهای دیگر اروپایی از همکاری با ایران امتناع کردند اما حالا علاوه بر آلمان که کماکان همکاری‌های خود را حفظ کرد، سوئد و سوئیس نیز به کشورهای مشتاق همکاری با ایران پیوسته‌اند. حالا سفیر سوئد در ایران از آمادگی این سفارت جهت دعوت از سرمایه‌گذاران سوئدی به‌منظور همکاری در صنعت حمل‌ونقل ایران خبر داد و تأکید کرد که این موضوع بستگی به تمایل و موافقت ایران دارد. ماتیاس لنتز در اینباره با بیان اینکه شرکت‌های سوئدی از دیرباز در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل ایران حضور جدی داشته‌اند، افزود: «ایران بازار مهمی برای شرکت‌های اسکانیا و ولو به شمار می‌رود و این شرکت‌های بزرگ نقش مهمی در نوسازی ناوگان تجاری و حمل‌ونقل مسافری ایران ایفا می‌کنند.»

او گفت: «این شرکت‌ها تمایل بسیار زیادی برای ازسرگیری فعالیت‌های خود در ایران دارند؛ اما باید توجه داشت که حضور در پروژه‌های راه‌سازی یا احداث راه‌آهن به دلیل عظیم بودن این پروژه‌ها نیازمند تشکیل کنسرسیومی از شرکت‌های مختلف است و شرکت‌های سوئدی نیز می‌توانند به‌عنوان بخشی از این کنسرسیوم فعالیت کنند.» لنتز تصریح کرد: «در سال‌های گذشته شرکت‌های سوئدی در کنسرسیومی به این منظور حضور داشتند؛ اما به دلیل تأخیر در تصمیم‌گیری قرارداد مذکور لغو شد و آنها مجبور به ترک ایران شدند.» لنتز در پاسخ به این سؤال که «با توجه به پیشتازی سوئد در انرژی‌های سبز و پایدار به‌ویژه در انرژی‌های نو در حوزه حمل‌ونقل، چرا ارتباط چندانی بین دو کشور در این زمینه وجود ندارد؟»، اظهار کرد: «همکاری در این زمینه‌ها مستلزم درخواست و تمایل طرف ایرانی است و در صورت ابراز موافقت، تمایل و درخواست ایران، سفارت سوئد از آمادگی کامل برای فراهم کردن حضور هیئت‌های تخصصی سوئدی در این حوزه‌ها برخوردار است.»

او خاطرنشان کرد: «همان‌طور که گفته شد اقتصاد سوئد یک اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد است و دولت سوئد نمی‌تواند شرکت‌های سوئدی را مجبور به حضور و فعالیت در ایران کند؛ اما با توجه به آشنایی شرکت‌های سوئدی با زیرساخت‌ها و فضای مناسب فعالیت صنعتی در بخش‌های مختلف ایران و علاقه زیاد آنها برای حضور در ایران، در صورت تمایل، سفارت می‌تواند زمینه و شرایط آشنایی، دیدار و همکاری طرفین را فراهم کند.» گفتنی است که طولانی‌ترین، مهم‌ترین و عمیق‌ترین تونل ریلی اروپا متعلق به سوئیس است که سال ۲۰۱۸ افتتاح شده و در دل کوه‌های آلپ قرار دارد. حالا اما در ماه‌های گذشته تونل جنری در سوئیس افتتاح شده است. این تونل بخشی از برنامه راه‌آهن سوئیس برای نوسازی شبکه راه‌آهن و اتصال شمال و جنوب آلپ است. سه تونل زیمربرگ (Zimmerberg)، گاتهارد (Gotthard) و جنری (Ceneri) بخشی از شبکه راه‌آهن روتردام – جنوا است.

فلسفه ساخت این تونل‌های نیز این است که کوه‌های آلپ یک مانع طبیعی در برابر ارتباط مرکز و جنوب اروپاست و ارسال کالاهای ایتالیایی به مرکز اروپا و محصولات آلمانی به جنوب اروپا به معنای گذر هزاران کامیون از گردنه‌های پرپیچ‌وخم کوهستان‌های آلپ است؛ بنابراین با تکمیل تونل جنری این ارتباط کامل و حمل‌ونقل بار برای قطارهای باری با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت و جابجایی مسافر با سرعت ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت میسر شده است. از بین تونل‌های تازه تأسیس، تونل گاتهارد به‌طور کامل مورد بهره‌برداری قرار گرفته اما تنها یک شافت از تونل‌های جنری و زیمربرگ راه‌اندازی شده است و شافت دوم آنها تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد.

تونل جنری دارای ۱۵.۴ کیلومتر طول دو شافت به قطر ۹.۴ متر با فاصله ۴۰ متر از یکدیگر است. این تونل دو شهر لوگانو و بلینزونا (Lugano و Bellinzona) را به هم وصل می‌کند. ساخت تونل در سال ۲۰۰۶ شروع و در سال ۲۰۲۰ یکی از شافت‌های آن کامل شده است. گفتنی است که پیشرفت‌های داخلی صنعت ریلی در دو کشور سوئد و سوئیس نشان‌دهنده رشد پایدار صنعت ریلی در آنهاست. سه تونل زیمربرگ (Zimmerberg)، گاتهارد (Gotthard) و جنری (Ceneri) در سوئیس و در ارتفاعی کمتر از ۵۰۰ متر از سطح دریا ساخته شده‌اند و هزینه ساخت تونل‌ها با مالیات سوخت و ارزش‌افزوده، عوارض جاده از کامیون‌های سنگین و وام‌های دولتی که باید ظرف یک دهه بازپرداخت شوند، تأمین شده است.

این گزارش را در سایت هفته نامه حمل ونقل بخوانید.