افزایش تولید همگام با زیان‌اقتصادی بخش مسافری
در سال‌های گذشته نقش شبکه ریلی در ترانزیت و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه خودمان نظیر ترکیه و عربستان سه برابر شده است.
در گزارش صفحه ریلی شماره 296 هفته نامه حمل ونقل منتشر شده 30 فروردین ماه 1400 می خوانید: در سال‌های گذشته نقش شبکه ریلی در ترانزیت و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه خودمان نظیر ترکیه و عربستان سه برابر شده است.
این روند در ایران اگرچه به دلیل مسائل تحریمی، ازجمله تحریم‌های خارجی و برخی تحریم‌های داخلی به دلیل عدم خودباوری و یا صرفه اقتصادی واردات یک نوع خاص از کالا و قطعات نسبت به تولید داخلی آنها توسط دلالان، همچنان به‌کندی پیش می‌رود اما می‌توان گفت که عملکرد توسعه صنعت ریلی نسبت به سال‌های گذشته، رشد چشمگیری داشته است.
این در حالی است که به دلیل تأکید به عدم انجام سفر در ایام شیوع کرونا، بخش مسافری سال گذشته را با زیان ۵۵ درصدی به پایان برد و تنها بخش باری به دلیل ضرورت تأمین نیازها به رشد قابل‌توجهی رسید.
توجه به تولید داخلیِ قطعات ریلی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های راه‌آهن در یک سال گذشته بوده است. بر این اساس، الحاق ۵۲۱ دستگاه انواع ناوگان ریلی بخصوص در حوزه باری نشان از اهمیتِ عملیِ این توجه دارد. اما درعین‌حال مهم‌ترین دلیل رشد کند صنعت حمل‌ونقل به‌طورکلی و نسبت به کشورهای همسایه، بیش از آنچه داخلی باشد و به اوضاع این صنعت مربوط باشد، به چشم‌انداز کلی اقتصاد کشور بستگی داشته است.
اما مسلما تأمین اعتبار پروژه‌های ریلی چه از طریق تأمین دولتی و چه به‌وسیله سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی، با رشد مشارکت بخش خصوصی، بیش از گذشته ممکن شده است.
در همین بخش مسافری و در طول سال‌های گذشته‌تر حمل‌ونقل جاده‌ای رشد ۹۰ درصدی داشته و تنها حدود ۸ درصد حمل‌ونقل مسافری در کشور توسط ناوگان ریلی انجام می‌شود. این در حالی است که با استمرار تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، شاهد رشد مشارکت بخش خصوصی در این حوزه بوده‌ایم. اگرچه این رشد و توسعه هنوز محقق نشده است و تحریم‌ها ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره اقتصاد کشور وارد آورده اما این شرایط در این مورد خاص، مصداقِ ضرب‌المثل «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» شده است.
طبق آمار، سهم ریل در حمل بار در کشور ۵/۱۱ درصد بوده که با رشد ۵ درصدی سال گذشته و همچنین ارتقای ناوگان باری، می‌توان به این بخش امید بیشتری داشت. در حمل‌ونقل مسافر اما سهم ریل حدود ۸ درصد بوده است اما در تولید ناوگان ریلی امسال راه‌آهن رشد ۲۰ درصدی را تجربه کرده است که این رشد قطعا در حجم بار حمل شده توسط این ناوگان تأثیرگذار است و باعث افزایش سهم ریل خواهد شد. اما علم اقتصاد، از قوانین منطقی پیروی می‌کند که بنابراین منطق، با رشد مشارکت بخش خصوصی واقعی، هرکدام از اعضای یک خرده نظام و بنگاه اقتصادی به دنبال سود بیشتر سعی می‌کنند رقم سرمایه در گردش را بالاتر ببرند و شیب نمودار سوددهی را به صورتی پایدار به سمت توسعه اقتصادی پیش برند.
بنابراین از یک‌سو توسعه حمل‌ونقل ریلی در گروی رشد سرمایه‌گذاری است، اما از سوی دیگر جذب سرمایه در بخش حمل‌ونقل ریلی نیازمند مشوق‌هایی است که شرکت راه‌آهن در طول سال‌های اخیر سعی در بازتعریف این مشوق‌ها داشته و در این راه با رشد تولید داخلیِ قطعات و ناوگان ریلی و همچنین افزایش تعدد حمل‌ونقل کالا از طریق شبکه ریلی این تلاش‌ها را در عمل اثبات کرده است.
این در حالی است که در یکی دو سال گذشته که تحریم‌های امریکا علیه کشورمان آغاز شده حال این بخش در سایه گسترش روابط اقتصادی با بخش خصوصی و تکیه بیشتر به توان داخلی بهتر از گذشته شده است. بنابراین بدون شک، نقش پررنگ بخش خصوصی در رشد و گسترش حمل‌ونقل ریلی کشور غیرقابل‌انکار است و تجربه چند دهه فعالیت در این زمینه نشان می‌دهد که دولت به‌تنهایی نمی‌تواند راه‌آهن را به رونق درآورد. بر این اساس با توجه به نیاز شدید این صنعت به جذب سرمایه و تکنولوژی، توسعه و رونق این صنعت تنها از طریق مشارکت بخش خصوصی امکان‌پذیر است. تجربه‌ای که در سایه مشارکت بخش خصوصی و شرکت راه‌آهن هم‌اکنون در حال انجام است.
گفتنی است که ارتقای سطح کیفی و کمی حمل مسافر و بار، استفاده از جدیدترین فناوری‌ها در قطارها جهت رفاه مسافران، افزایش سرعت قطارها، توسعه زیربنایی راه‌آهن، ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات داخلی ناوگان حمل‌ونقل، افزایش بهره‌وری در صنعت حمل‌ونقل ریلی، افزایش جابجایی کالای ترانزیت با ایجاد جذابیت برای مشتریان خارجی، رقابت در کاهش تعرفه‌های حمل‌ونقل داخلی، کاهش حوادث جاده‌ای، افزایش درآمد دولت در بخش حمل‌ونقل ریلی، رونق گردشگری ریلی و موارد دیگر ازجمله آثار رونق‌بخش ریلی و از دلایل رشد حمل‌ونقل ریلی است.
این گزارش را در سایت هفته نامه حمل ونقل بخوانید.
