پرونده بنزین‌های آلوده بسته شد
تا همین چند سال پیش و حتی سال گذشته دیدن آسمان آبی و داشتن هوای پاک برای زندگی به رویایی تبدیل شده بود که گاهی زندگی را برای شهروندان برخی از شهرهای بزرگ از جمله تهران و تبریز و اصفهان با مشکلاتی جدی روبه‌رو می‌کرد.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، هر از گاهی هم با شدت گرفتن میزان آلودگی و تعطیل کردن مدارس و مهدهای کودک و هشدار به کهنسالان و بیماران، مقصریابی علت آلودگی در اولویت «جلسات ستاد بحران» قرار می‌گرفت. در این بین «بنزین‌های آلوده» متهم ردیف اول تمام روزهای آلوده بود و در نهایت یا دولت مجبور به واردات بنزین می‌شد که در این صورت باید خروج میلیاردها دلار ارز را تقبل می‌کرد یا باید راهکاری عملی برای تولید بنزین مناسب می‌یافت. چنین بود که کلنگ پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس ۱۳۸۵ به زمین زده شد و پروژه با ۴۷ درصد پیشرفت به دولت دوازدهم واگذار شد.
طرحی ناپخته برای کنترل تحریم
اما این تمام ماجرا نبود؛ زمانی که در اردیبهشت ۱۳۸۸ خبر تحریم بنزین ایران روی خروجی خبرگزاری‌های داخلی و خارجی قرار گرفت، ضرورت تولید بنزین با حساسیت بیشتری دنبال شد. مسئولان وقت وزارت نفت در دولت محمود احمدی‌نژاد پیشنهادی به رئیس‌جمهوری وقت دادند که بر مبنای آن تولید بنزین از طریق پتروشیمی‌های کشور امکان‌پذیر شود. احمدی‌نژاد به سرعت این پیشنهاد را پذیرفت و دستور اجرای این طرح را صادر کرد. احمدی‌نژاد حتی فراتر از این طرح اعلام کرد که به زودی ایران در تولید بنزین آن هم در عرض یک هفته به خودکفایی می‌رسد.
هشدارها موثر واقع نشد
درنهایت طرحی که از رئیس دولت اصرار و از کارشناسان هشدار در پی داشت، به «طرح ضربتی افزایش تولید بنزین» معروف شد. قرار بود ظرف ۴۸ ساعت تولید بنزین از ۴۵ میلیون لیتر به بیش از ۶۵ میلیون لیتر افزایش پیدا کند. هدف این طرح تامین تمام نیاز کشور به بنزین در شرایط خاص اعلام شد. محمود احمدی‌نژاد در تیر ۱۳۸۹ اعلام کرد که «در صورت نیاز، ظرف مدت یک هفته می‌توانیم تولید بنزین خود را ۲۰ میلیون لیتر افزایش داده و در این زمینه خودکفا شویم.»
همزمان نقدهای کارشناسان نسبت به اجرای این طرح به دلیل مسائل هزینه‌ای و زیست‌محیطی مطرح شد. کارشناسان بر این باور بودند که برای هر لیتر بنزین باید ۴۵ تا ۵۰ تومان هزینه تولید در نظر گرفته شود. این طرح توجیه اقتصادی ندارد و تولید بنزین به صرفه نیست. هزینه این تولید حتی از دور زدن تحریم‌ها و واردات با واسطه هم بیشتر بود. هشدارهای کارشناسان کارساز نشد و در نهایت حاصل کار افزایش ۹ میلیون لیتری تولید بنزین بود.
اما مدت زیادی نگذشت که کیفیت پایین بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها آثار خود را در آلودگی هوای شهرها به صورت گسترده نشان داد. بنزینی که تولید شده بود با فرمول تبدیل ظرفیت تولید گازوئیل و نفت سفید به تولید بنزین و همچنین تبدیل اتانول و متانول به بنزین، اجرایی شد. همین فرمول موجب شد که هوای شهرهابه اندازه‌ای آلوده شود که بر اساس اعلام مدیرعامل وقت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در طول سال‌های ۹۰ و ۹۱ حتی یک ماه هوای پاک یا حتی هوای سالم در تابلوهای بررسی کنترل کیفیت هوای تهران به ثبت نرسد.
توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌ها
با روی کار آمدن دولت یازدهم، این موضوع به سرعت در دستور کار قرار گرفت و در گام نخست تولید بنزین در پتروشیمی‌ها متوقف شد تا دوباره آسمان آبی و هوای پاک از ورطه آمال و آرزوها بیرون آید. تا اینکه سرانجام پس از گذشت ۴سال، دولت توانست با ترمیم طرحی که چندین سال پیش رها شده بود؛ پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را به بهره‌برداری برساند تا با بهره‌برداری کامل از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ۳۶ میلیون لیتر بنزین با کیفیت یورو ۴ و ۵ تولید شود و تولید بنزین کشور را به بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز افزایش دهد؛ رخدادی که اگرچه سخت و با صرف هزینه به‌دست آمد، اما آرامشی بر مردم حاکم کرد که دیگر منشا آلودگی هوا، بنزین آلوده نیست.
سردرگمی با هزاران گره کور
«وقتی کار را شروع کردیم این طرح با حدود ۴۷درصد پیشرفت فیزیکی کلاف سردرگمی با هزاران گره کور بود که باز کردن آنها حوصله زیادی می‌خواست که خوشبختانه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء صبر و حوصله زیادی کرد.» این جملات بخش‌هایی از صحبت‌های وزیر نفت در مراسم افتتاح پالایشگاه است که در توضیح روند احداث پالایشگاه عنوان شد.
زنگنه مدت احداث این پالایشگاه را ۱۰ سال عنوان کرد و افزود: این زمان زیادی برای یک طرح پالایشگاهی است که البته تحریم‌ها مشکل‌ساز بود اما مشکل‌های مدیریتی جدی هم بود طوری که ۳ بار پیمانکاران تغییر یافتند. اظهارات وزیر نفت گویای آن است که این طرح در ۷ سال از فعالیت دولت‌های نهم و دهم با وجود آن همه درآمدهای ارزی بی‌سابقه در تاریخ اقتصاد ایران، سالانه فقط کمی بیش از ۶ درصد پیشرفت داشته است. زنگنه همچنین گفت: تاکنون ۳ میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار در این طرح هزینه شده که یک میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار آن در زمان دولت یازدهم بوده که ۳۰درصد آن از آورده سرمایه‌گذاران یعنی سازمان تامین اجتماعی، صندوق‌های بازنشستگی و شرکت پالایش و پخش تامین شده است.
به گفته وی بقیه این سرمایه از منابع شرکت لیکو و سپرده‌گذاری بانک مرکزی و تسهیلات اعطایی بانک‌ها و صندوق توسعه ملی بوده است.
با توجه به اظهارات زنگنه، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که میزان هزینه شده برای پایان یافتن این پروژه ملی در ۳سال اخیر با توجه به کارهای انجام شده قابل مقایسه با ۷ سال قبل از آن نیست.
قطع کامل واردات بنزین، گام بعدی
حالا با بهره‌برداری از مرحله نخست پالایشگاه میعانات گازی ۳۶۰ هزار بشکه‌ای ستاره خلیج‌فارس روزانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین یورو۴، ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر گازوئیل یورو۴، یک میلیون لیتر نفت سفید یورو۴ و یک میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر گاز مایع (ال‌پی‌جی) یورو ۴ تولید می‌شود. با بهره‌برداری کامل از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس با تولید ۳۶ میلیون لیتر بنزین با کیفیت یورو ۴ و ۵، تولید بنزین در کشور به بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید که افزون بر قطع واردات بنزین، امکان صادرات این فرآورده و افزایش کیفیت سوخت مصرفی داخل نیز فراهم می‌شود و ایران به جرگه صادرکنندگان بنزین می‌پیوندد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است دو مرحله باقیمانده پالایشگاه ۳۶۰هزار بشکه‌ای میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس نیز به ترتیب به فاصله هر۶ ماه وارد مدار تولید شود و در صورت تامین مالی و رفع مشکلات، شاهد بهره‌برداری از کل این طرح تا پایان سال ۱۳۹۶ خواهیم بود. همچنین قرار است این پالایشگاه معادل ۶۶ درصد مجموع تولید دیگر پالایشگاه‌های کشور بنزین تولید کند.
سخن آخر
پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در زمینه استفاده حداکثری از تولیدات میعانات گازی استحصال شده در پالایشگاه‌های پارس‌جنوبی و به منظور پرهیز از خام‌فروشی، خودکفایی در تولید بنزین باکیفیت، ایجاد ارزش افزوده بالاتر و افزایش درآمد ناخالص ملی در منطقه‌ای راهبردی از لحاظ دسترسی آسان به امکانات و تاسیسات بندری احداث شده است. از سوی دیگر خودکفایی کشور در تولید بنزین و قطع وابستگی به بیگانگان و حرکت در راستای صادرات، ایجاد اشتغال و جلوگیری از خام‌فروشی و تبدیل به فرآورده‌های باارزش‌تر از دیگر اهداف اجرای این پروژه به شمار می‌رود.
همچنین تبدیل ایران به قطب تولید و صادرات بنزین در حوزه خلیج‌فارس، ایجاد فرصت‌های ویژه اقتصادی در عرصه تجارت نفت و گاز منطقه و کمک به بهبود شاخص‌های محیط‌زیست و کنترل آلایندگی‌های صنعتی در ایران از دیگر دستاوردهای اجرای این پروژه به شمار می‌رود که در کارنامه آخرین روزهای تصدی دولت یازدهم به ثبت رسید تا با بسته شدن پرونده بنزین‌های آلوده؛ باز هم «آسمان آبی، هوای پاک» ارمغانی باشد برای فرزندان و مردان و زنان ایران فردا.
