راه حل کاهش مصرف بنزین،افزایش قیمت نیست
رکورد شکنی مصرف بنزین با عبور از مرز 83 میلیون لیتر در روز در حالی موجب نگرانی مسئولان شده است که بنابر گفته‌های مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی میانگین تولید بنزین در کشور بالغ بر 65 تا 66 میلیون لیتر است که با در نظر گرفتن رقم 79 میلیون لیتر بعنوان میانگین مصرف سوخت در کشور، فاصله ای 14 میلیون لیتری میان تولید و مصرف بنزین وجود دارد که با واردات 12 میلیون لیتر بنزین و استفاده از ۱٫۵ میلیون لیتر از ذخایر کشور این میزان فاصله پر می‌شود.
رکورد شکنی مصرف بنزین با عبور از مرز 83 میلیون لیتر در روز در حالی موجب نگرانی مسئولان شده است که بنابر گفته‌های مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی میانگین تولید بنزین در کشور بالغ بر 65 تا 66 میلیون لیتر است که با در نظر گرفتن رقم 79 میلیون لیتر بعنوان میانگین مصرف سوخت در کشور، فاصله ای 14 میلیون لیتری میان تولید و مصرف بنزین وجود دارد که با واردات 12 میلیون لیتر بنزین و استفاده از ۱٫۵ میلیون لیتر از ذخایر کشور این میزان فاصله پر می‌شود.
افزایش تولید خودرو و موتورسیکلت، مسافرت‌های تابستانی و بالا بودن عمر بخشی از خودروها را می‌توان از مهمترین عوامل افزایش مصرف بنزین عنوان کرد. اما با مد نظر قرار دادن مصرف بالاتر از حد استاندارد انرژی در کشور می‌توان هر چه بهتر به سر چشمه این مسئله دست یافت.
در حالی که ایران دارنده دومین منابع گازی در جهان است و بهره برداری از میدان‌های گازی در طی سال‌های گذشته افزایش یافته است، همچنان در طی اوج سرمای زمستانی شاهد بروز مشکلاتی در زمینه تامین گاز در کشور هستیم. به عبارت دیگر افزایش تولید گاز در کشور با افزایش مصرف همراه شده است و کشور به این لحاظ در یک دور باطل اسیر شده است. مصرف گازوئیل نیز به دلیل فرسوده بودن خودروهای سنگین گازوئیل سوز به شدت بالاست و بنابر اعلام رییس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، سالانه بیش از 80 هزار لیتر سوخت در باک کامیون‌های فرسوده سوخته می‌شود.
بنابراین، الگوی مصرف نادرست انرژی در کشور را بیش از هر چیز می‌توان ناشی از عادات مصرف مردم که برخاسته از عدم فرهنگ سازی مناسب است، ارزیابی کرد. بطور ویژه در مبحث سوخت نیز می‌توان کمبود اقدامات حمایتی توسط دولت برای جایگزینی خودروهای فرسوده و پایین آوردن عمر خودروها را از عوامل موثر در افزایش مصرف دانست. همچنین بهبود کیفیت تولید خودروهای ساخت داخل در کنار از رده خارج کردن تولید برخی از خودروهای قدیمی را نیز می‌توان از ضرورت‌های کاهش مصرف بنزین به حساب آورد.
اما در حالی که مسئولین دولت هر گونه امکان افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرده اند، برخی همچنان بر طبل گران شدن بنزین به عنوان تنها راهکار پیش روی کنترل مصرف می‌کوبند. بر این اساس، وزیر نفت پیش از این هرگونه برنامه ریزی برای افزایش قیمت بنزین را موکول به تصمیم گیری در دولت دوازدهم کرده است. محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت نیز به صراحت گران شدن بنزین را رد کرده است. همچنین بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه در سال ۹۶، قیمت بنزین، گازوئیل و سایر حامل‌های انرژی در سال جاری نباید افزایش پیدا کند.
اما از طرف دیگر با در نظر گرفتن عدم اختلاف قابل ملاحظه قیمت بنزین در کشور با فوب خلیج فارس، هرگونه احتمال افزایش بهای آن ممتنع به نظر می‌رسد. در چنین شرایطی، گران شدن بنزین نه تنها فاقد توجیه است که با ایجاد آثار سوء اقتصادی مانند افزایش تورم، موجب وارد شدن شوک به جامعه می‌شود و بنابراین تهدیدی مهم برای امنیت روانی مردم به حساب می‌آید.
البته موضوع احیای نظام سهمیه بندی سوخت نیز با توجه به تجربه گذشته منتفی به نظر می‌رسد. در حالی که سهمیه بندی با هدف کاهش قاچاق سوخت و مصرف برنامه ریزی شده بود، در عمل نشان داد که در هر تحقق هر دو مورد مردود شده است. تک نرخی شدن بنزین نیز براساس برچیدن فساد ایجاد شده در جایگاه‌ها و با هدف نزدیک کردن بهای بنزین به قیمت واقعی آن انجام شد.
اما بحثی که این روزها درباره افزایش رفاه جامعه با اشاره به رشد تولید خودرو و تسهیل خرید آن مطرح است نیز هرگز نباید چشم‌های مسئولین را به روی واقعیات ببندد. افزایش بهای بنزین در هر صورت آثار سوء خود را بر اقتصاد و اذهان عمومی خواهد گذاشت و با وجود گزینه‌های متعدد کنترل مصرف جایی برای تحقق ندارد.
بنابراین، فرهنگ سازی برای اصلاح الگوی مصرف و ایجاد زیرساخت‌های مناسب را می‌توان مهمترین راهکارهای کنترل مصرف به حساب آورد. توسعه زیرساخت‌ها و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی را می‌توان ضرورت پیش روی شهرداری‌ها در شهرهای بزرگ دانست چرا که در پیش گرفتن هرگونه برنامه ای برای افزایش بهای بنزین یا احیای نظام سهمیه بندی بدون فراهم ساختن شرایط کاهش مصرف محکوم به شکست خواهد بود.
ایجاد مشوق‌هایی برای استفاده بیشتر خودروها از سی‌ان‌جی را می‌توان از مهمترین راهکارهای کنترل مصرف بنزین به حساب آورد. بنابر آمار ارئه شده توسط مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، هم اکنون از حدود 40 میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی که در کشور ظرفیت سازی شده است، تنها 21 تا 22 میلیون مترمکعب آن مصرف می‌شود و مازاد 19 میلیون مترمکعبی سی‌ان‌جی در کشور وجود دارد.
در این راه، دولت با افزایش تعداد جایگاه‌های سی‌ان‌جی و برطرف ساختن نگرانی مردم درباره خطرات استفاده از مخازن سی‌ان‌جی می‌تواند گام بلندی برای جلوگیری از رکورد شکنی مصرف دوباره بنزین بردارد.
