◄ استفاده از ظرفیت بنادر شمال ایران برای رونق کریدور جنوب شمال

بنادر شمال ایران به سبب اتصال مستقیم و بی واسطه به روسیه  و همچنین دو کشور آسیای میانه (ترکمنستان و قزاقستان) ظرفیت ویژه ای برای رونق تجاری کریدور جنوب شمال دارند. حمل و نقل ترکیبی باید در بنادر شمال در نظر گرفته شود. 

به گزارش تین نیوز، بنادر شمال ایران همواره به عنوان یکی از مقاصد گردشگری میلیون ها ایرانی مطرح بوده است. اما در نظر کمتر کسی این مسئله خطور می کند که تا چه اندازه بنادر شمال کشور در هر سه استان شمالی توانایی و ظرفیت نقش آفرینی موثر در کریدور جنوب شمال را دارند. لازم به ذکر است که در دنیای امروز، ترانزیت دریایی همچنان در رده نخست قرار دارد، چرا که جابجایی کالا به وسیله کشتی در قیاس با دیگر شیوه های حمل و نقلی توجیه اقتصادی بالایی دارد.

سواحل شمال کشور صدها کیلومتر را شامل می شود که فرصتی بالقوه را برای تجارت دریایی با دو کشور آسیای میانه (ترکمنستان و قزاقستان) و همچنین فدراتیو روسیه به عنوان یکی از قدرت های اقتصادی جهان فراهم می کند.

فرصت های بالقوه ایران در تجارت دریایی با کشورهای حاشیه دریای خزر به شرح ذیل است:

1. جمهوری فدراتیو روسیه و کانال ولگا دن: آنچه که روسیه را در میان دیگر کشورهای حاشیه خزر متمایز می کند بهره گیری از رود ولگا یعنی پرآب ترین رودخانه اروپاست. اتصال رودخانه ولگا با دریای آزوف از طریق کانال ولگا دن جایگاه مهمی را برای بنادر روسیه در دریای خزر ایجاد کرده است. روس ها پس از افزودن شبه جزیره کریمه به قلمرو خود عملا بر دریای آزوف تسلط کامل پیدا کرده و مسیر دریایی خزر به این دریا را به طور کامل تحت سیطره خود درآورند. هم اکنون بندر آستاراخان در سواحل خزر و بندر روستوف در سواحل دریای آزوف دو بازوی اقتصادی روسیه در آن منطقه به شمار می آیند. بنابراین فرصت طلایی برای ایران وجود دارد که با ایجاد ارتباط مستقیم دریایی با بندر آستاراخان روسیه راه را برای دسترسی به دریای سیاه و از آن طریق به اروپا ایجاد کند. ناگفته نماند روسیه نیز به سبب آرزوی دیرینه این کشور یعنی دسترسی آسان به آب های گرم قطعا برای تجارت مستقیم و بدون واسطه با ایران چراغ سبز نشان خواهد داد. 
2. آسیای میانه: علی رغم ارتباط ریلی دو سویه ایران با ترکمنستان (اینچه برون و سرخس)، ارتباط دریایی ایران با دو کشور ترکمنستان و قزاقستان نیز می تواند به عنوان یک مسیر کمکی نقش ایفا کند. باید در نظر داشت که قزاقستان به عنوان یک اقتصاد توانمند در قیاس با سایر کشورهای آسیای میانه قطعا یک مسیر مستقل تجاری با ظرفیت بالا را برای ارتباط با آب های جنوب (در کنار مسیر ریلی ترکمنستان) در نظر خواهد داشت که بتواند وابستگی این کشور به مسیر ریلی ترکمنستان را کاهش دهد.
3. جمهوری آذربایجان: با توجه به پروژه های ریلی (رشت کاسپین انزلی و رشت آستارا) و بندری در حال احداث در بنادر استان گیلان، این فرصت وجود دارد تا از طریق ارتباط دریایی این بنادر (کاسپین، انزلی و آستارا) با باکو (پایتخت جمهوری آذربایجان) حجم عظیم کالای ترانزیتی به مقصد اروپا و بالعکس (مسیر آذربایجان به گرجستان و دریای سیاه) از طریق کریدور جنوب شمال ایران جابجا شده و موجب تقویت هر چه بیشتر جایگاه ترانزیتی ایران شود. هرچند که تنش های سیاسی بین دو کشور در سال های اخیر بر روابط تجاری و اقتصادی سایه افکنده ولی می توان امیدوار بود که با گشایش هاش سیاسی اقتصاد دریایی بین ایران و جمهوری آذربایجان تقویت گردد.

امکانات حال حاضر موجود در بنادر شمال

از دهه 20 شمسی و افتتاح خط آهن سراسری، نخستین بار بندر ترکمن به بندر خرمشهر در جنوب کشور متصل شد و همچنان این خط ریلی در جابجایی و ترانزیت کالا نقش اساسی ایفا می کند. هرچند که ریل فقط در یک قدمی بنادر گیلان قرار دارد و با رسیدن آن به کاسپین، انزلی و آستارا، کریدور جنوب شمال ایران وارد مرحله جدیدی از نقش آفرینی خواهد شد، اما نباید فراموش کرد که ریل به تنهایی نمی تواند پاسخگو باشد و می بایست بنادر شمال ایران به زیرساخت های دریایی مناسب تجهیز گردند. در واقع برای ایجاد حمل و نقل ترکیبی در سواحل خزر توسعه همزمان بخش ریلی، دریایی و همچنین هوایی لازم است. بندر انزلی به عنوان بزرگترین بندر شمال ایران ظرفیت های بالقوه ای برای تبدیل شدن به هاب حمل و نقل ترکیبی را دارد. از طرفی راه آهن رشت به انزلی با گذر از بندر کاسپین این منطقه را به کریدور ریلی جنوب شمال متصل کرده، از طرف دیگر وجود فرودگاه بین المللی سردار جنگل رشت در نزدیکی انزلی زمینه حمل و نقل ترکیبی را در بزرگترین بندر شمال کشور فراهم خواهد کرد. همچنین شبکه آزادراهی از بندر شهید رجایی تا رشت وجود داشته و عملا انزلی که در فاصله کمتر از 25 کیلومتری با رشت قرار دارد می تواند برای ترانزیت گسترده کالا در بخش جاده ای کریدور جنوب شمال از این کریدور نیز استفاده کند.

می بایست با افزایش ظرفیت های تجاری سواحل شمال ایران انگیزه لازم را در میان کشورهای حاشیه دریای خزر ایجاد کرد که علاوه بر مسیرهای ریلی و جاده ای منتهی به نوار مرزی شمال کشور، سواحل شمال را به عنوان گزینه ای مطلوب برای فعالیت در گذرگاه جنوب شمال در نظر داشته باشند. ناگفته نماند اتصال آسان از اسکله ها به شریان های حیاتی کشور (جاده و راه آهن) می تواند اشتیاق کشورهای حاشیه خزر را برای افزایش مراودات تجاری با بنادر شمال کشور افزایش دهد.