پیامدهای پروژه «راه توسعه« برای انرژی ایران/ چرا نقش چین مبهم است؟

به گزارش تین نیوز به نقل از ایلنا، همایون فلکشاهی درباره پروژه ای در عراق با عنوان "راه توسعه" و تاثیر اجرای آن بر تجارت انرژی ایران اظهار داشت: چندین سال است که عراق و ترکیه دنبال این پروژه توسعه ای هستند. ترکیه نقش قابل توجهی از جمله سرمایه گذاری در صنایع مختلف این کشور در اقتصاد عراق بازی می کند. میزان تجارت میان این دو کشور حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال است که از میزان تجارت بین عراق و ایران بیشتر است.

متنوع سازی راه های تجارت

وی افزود: با این پروژه عراق دنبال جذب سرمایه گذاری بیشتری از شرکت های ترکیه است و از سوی دیگر ترکیه قصد دارد یک پل اقتصادی بین اروپا و خلیج فارس باشد. با وجود بالارفتن ریسک های تجارت دریایی بین خلیج فارس و اروپا با حملات موشکی حوثی های یمن، این پروژه می تواند به متنوع سازی راه های تجارت کمک کند. باتوجه به اینکه در جنگ با  داعش، به زیرساخت های عراق صدمه شدیدی واد شده، از طریق این پروژه، بدنبال مدرنیزه کردن زیرساخت های خود از راه آهن تا توسعه راه است.  

برنامه عراق برای اقلیم

تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر درباره تاثیر ⁠اجرای این پروژه روی حوزه تجارت انرژی منطقه گفت: بعید می دانم که اگر این این پروژه تکمیل شود تاثیر زیادی بر تجارت انرژی داشته باشد، حمل و نقل انرژی های فسیلی مثل نفت و گاز طبیعی از طریق نفت کش و تانکر ال ان جی و یا خط لوله انجام می شوند، بنابراین اثر این پروژه روی انرژی اندک خواهد بود. اما می تواند روی تجارت انرژی بین عراق و ترکیه تاثیر بگذارد. ۱۰ سال است که ترکیه قصد دارد از اقلیم کردستان عراق گاز طبیعی وارد کند. اگر بغداد بتواند کنترل فروش نفت و گاز اقلیم کردستان را به خود برگرداند، پروژه توسعه راه می تواند به از سرگیری صادرات گاز طبیعی از کردستان عراق به ترکیه منجر شود.

هدف ترکیه چیست؟

وی با اشاره به اهدافی که ترکیه و چین دنبال می کنند، گفت: ترکیه دارای رابطه پیچیده ای با عراق است. با اینکه روابط اقتصادی گسترده ای با این کشور دارد، سرمایه گذاری و حضور شرکت های ترک در بازار اقلیم کردستان یک گره و مشکل بین آنکارا و بغداد است. ضمنا ترکیه تا مارس ۲۰۲۳ مستقیما امکان صادرات نفت خام اقلیم کردستان عراق را با استفاده از خط لوله بین اربیل و میدان نفتی خورمالا کردستان عراق تا بندر جیهان ترکیه محقق می کرد، درواقع نفت خام عراق از این مسیر استفاده می کرد تا به بازار جهانی راه پیدا کند. پس از پیروزی عراق در یک پرونده در دادگاه بین المللی دادگستری علیه ترکیه، آنکارا این خط را بسته و باید یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار جریمه به عراق پرداخت کند.

فلکشاهی تاکید کرد: به نظر می آید ترکیه با دنبال کردن این پروژه قصد دارد این مشکل اساسی با بغداد را حل کند. یکی اهداف دیگر ترکیه و البته نابود کردن و یا تضعیف کردن گروه حزب کارگران کردستان است، که پایه های پایگاه های مختلفی در خاک اقلیم کردستان عراق در اختیار دارد. با دادن چراغ سبز پروژه توسعه راه, اردوغان قصد دارد با کمک دولت مرکزی عراق به هدف تضعیف کردن این گروه سیاسی برسد.

نقش مبهم چین

وی بیان داشت: فعلا نقش چین مبهم است. ترکیه و عراق  به سمت چین، قطر و امارات برای جذب سرمایه گذاری لازم رفتند اما معلوم نیست که آیا چین موافقت نشان داده یا خیر. عراق و چین رابطه تجاری گسترده ای در اختیار دارند، اما این تجارت در محدوده صنعت انرژی و نفت باقی مانده است. در هفته اخیر شرکت های چینی پنج پروژه جدید اکتشاف نفت و گاز در عراق را امضا کردند و عراق در نظر دارد این رابطه اقتصادی را به صنایع دیگر گسترش دهد. اما هنوز زود است و مشخص نیست که آیا این پروژه در اولویت بلندمدت سیاسی چین قرار خواهد گرفت یا خیر.

"راه توسعه" به "یک کمربند-یک جاده" هم می رسد؟

تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر  درباره اینکه آیا تکمیل پروژه راه توسعه می تواند عراق را به شریک چین در پروژه یک جاده-یک کمربند تبدیل کند، توضیح داد: در آینده شاهد افزایش رقابت بین چین و هند در تجارت دنیا خواهیم بود. جالب اینکه، پروژه راه توسعه عراق فقط چند روز بعد از اعلامیه دالان اقتصادی هند خاورمیانه اروپا در سپتامبر ۲۰۲۳ پررنگ تر شده است، اگر این پروژه عملی شود به عنوان مقابله با پروژه یک جاده-یک کمربند چین ارائه شده و از ترکیه و عراق دور می زند و به جای آن از طریق امارت و عربستان عبور خواهد کرد، نکته دیگر این است که با وجود رابطه خوب بین عراق و چین و خواست جذب سرمایه گذاری چینی در این پروژه به این معناست که این پروژه توسعه راه در نهایت می تواند بخشی از پروژه یک جاده یک کمربند چین را اجرا کند.

یک پروژه ریسکی برای ایران

وی درباره تاثیر اجرایی شدن این پروژه بر اوضاع تجارت انرژی ایران گفت: کلا عراق در حوزه انرژی یکی از رقبای ایران است و از زمان بازگشت تحریم های ثانویه آمریکا این واقعیت تقویت شده است، چون تنها مشتری واقعی نفت ایران شرکت های چینی هستند. ایران، با گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با چین، می تواند در پروژه های کریدور اقتصادی مختلفی نقش مهمی ایفا کند، از جمله پروژه راهروی میانی که می تواند اروپا را از طریق ترکیه و ایران به آسیا مرکزی و چین متصل کند، یا پروژه INSTC که می تواند روسیه، ایران و هند را متصل کند. پروژه توسعه راه عراق و ترکیه از ایران عبور نخواهد کرد و این بمعنی رقابت بیشتر برای کالاهای غیر انرژی ایرانی است، در حوضه انرژی هم اگر این پروژه اجرا شود، ریسک اینکه صادرات نفت عراق به چین افزایش پیدا کند وجود دارد، بنابراین می تواند به سهم ایران در بازار چین صدمه وارد کند.

اثرات بر بازار انرژی منطقه خلیج فارس

فلکشاهی تاکید کرد: اثرات بر بازار انرژی منطقه خلیج فارس آن قدر قابل توجه نخواهد بود چون حمل و نقل انرژی از طریق راه آهن اقتصادی نیست و این کشورها ترجیح می دهند تا از نفتکش و تانکرهای ال ان جی استفاده کنند، اما با وجود گسترش روابط میان عراق و قطر و امارات، می توانیم شاهد راه های جدیدی شویم، مثلا محموله های عراقی به پالایشگاه اماراتی راه پیدا کنند که البته این یک پدیده نادیده نیست، و بتازگی به خاطر اقتصادی بودن این تجارت رخ داد و یک محموله نفت بصره نفت خود را در پالایشگاه رویس ابوظبی تخلیه کرد.

صادرات گاز ایران به ترکیه چه می شود؟

وی خاطرنشان کرد: برای ایران, اجرایی شدن این پروژه می تواند به صادرات گاز به ترکیه صدمه وارد کند، چراکه در صورت موفقیت این پروژه ترکیه می تواند گاز از کردستان عراق وارد کند و حجم کمتری گاز ایران را نیاز داشته باشد.

یک مسیر پیچیده تا اروپا

تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر در ارزیابی برنامه عراق برای صادرات گاز به اروپا گفت: فعلا این پروژه یک رویا است که به دلایل مختلف احتمال عملی وقوع آن خیلی کم است، اولا اجرایی شدن پروژه توسعه راه نیاز به سرمایه گذاری عظیم دارد که به احتمال زیاد بخشی از آن از سوی چین خواهد آمد و این نیاز به چراغ سبز پکن دارد. دوما رابطه ترکیه و عراق خیلی پیچیده است و به نظر می آید هدف اصلی ترکیه تضعیف کردن گروه کارگردان کردستان و جلوگیری از پروژه رقیب بین هند و اروپا از طریق امارت و عربستان است. سوما عراق هنوز در تراز گاز خود مشکل دارد و در مصرف گاز خودکفا نیست و حدود یک سوم از نیاز تولید برق را از طریق واردات گاز پارس جنوبی تامین می کند. با وجود این همه مشکلات، این نگاه که این پروژه موفق خواهد بود و در تقویم ارائه شده تا ۲۰۲۸ ساخته و تکمیل شود خیلی خوشبینانه است. همچنین اینکه این موضوع که عراق و اقلیم کردستان عراق مشکلات سیاسی خود را حل کنند و میادین گازی کردستان عراق را توسعه دهند و حجمی گاز را به ترکیه و اروپا صادر کنند؛ تقریبا یک دیدگاه اتوپیکی است.