با معضل بنزین چه کنیم؟

به گزارش تین نیوز به نقل از تسنیم، موضوع بنزین و ناترازی آن که این روزها از مسئولان تا کارشناسان به روی نحوه مواجهه با معضل آن صحبت می کنند، به یکی از چالش های اساسی کشور تبدیل شده است؛ چرا که از یک سو، با افزایش سالانه یک تا 1.5 میلیون خودروی عمدتاً پرمصرف به چرخه حمل و نقل کشور و رشد سالانه بیش از 8درصدی در مصرف مواجه هستیم و از سوی دیگر با عدم افزایش ظرفیت تولید، ناترازی تولید و مصرف سال به سال در حال افزایش است.

طبق برنامه ارائه شده وزیر نفت به مجلس شورای اسلامی، متوسط تولید روزانه بنزین در تیرماه امسال 114 میلیون لیتر و متوسط مصرف روزانه بنزین 120 میلیون لیتر بوده است.

ناترازی بنزین اگرچه طبق این آمار در تیرماه به 6 میلیون لیتر در روز رسیده اما با افزایش مصرف در پیک های سالانه از جمله سفرهای نوروزی و سفرهای تابستانی به بیش از 20 میلیون لیتر در روز هم می رسد، فاصله ای که برای جبران آن هم از ظرفیت تولید واحدهای پتروشیمی در سالهای اخیر استفاده شده است و هم به واردات بنزین روی آورده ایم.

رئیس جمهور و معاون وی نیز در اظهارات متعددی، از تأمین بنزین با دلار و خرید بنزین 40هزارتومانی و فروش ارزان آن به مردم گلایه کرده اند که این گلایه ها به واردات بنزین بازمی گردد.

اگرچه وزیر نفت در ماه نخست فعالیت خود از عدم وجود برنامه ای برای افزایش نرخ بنزین خبر داده است اما اظهارات و انتقادات متوالی رئیس جمهوری و معاون وی از قیمت بنزین، این شائبه را ایجاد کرده است که ممکن است دولت برای کاهش کسری بودجه در تأمین بنزین وارداتی و اصلاح روند مصرف، دست به افزایش قیمت بنزین بزند.

با وجود است، این سؤال که "با معضل بنزین چه باید کرد؟" از سؤالات اصلی ارکان تصمیم گیر و حتی مردم عادی است که تلاش شده است در این گزارش، به آن پاسخی کارشناسی و اجرایی داده شود.

با قیمت بنزین چه کنیم؟

منطقاً قیمت هر کالا می تواند در نحوه استفاده از آن و دقت در مدیریت مصرف آن مؤثر باشد و در شرایطی که کشور با تورم دورقمی مواجه است، به طور سالانه افزایش قیمت تمامی کالاها، انتظاری منطقی است، حال اگر جلوی افزایش قیمت کالایی گرفته شود اما تورم مهار نشود، فنر قیمتی آن کالا فشرده تر می شود و دولت ها برای کاهش فشردگی این فنر، دست به افزایش ناگهانی و جهش وار آن هر چندسال یک بار می زنند.

راهکار اصلی هر دولتی مهار تورم است، اما در شرایط فعلی، بازگشت قیمت گذاری سالانه بنزین مشابه آنچه در دهه های گذشته مرسوم بود، به طوری که در قوانین بودجه سنواتی نرخ بنزین و سایر فرآورده های نفتی بر اساس نرخ تورم برای سال آینده مشخص شود راهکاری درست است؛ ازاین رو دیگر شاهد فشردگی فنر قیمتی آن که به تصمیم گیری های عجیبی چون آبان 98 بینجامد، نخواهیم بود.

در مورد شرایط سال جاری نیز بهتر است دولت، طبق سخنان رئیس جمهوری که بر مسئله همراهی مردم در هر تصمیم مهم تأکید کرده اند؛ اصلاح نرخ بنزین را به قانون بودجه 1404 موکول کند و سال به سال نرخ ها بر اساس نرخ تورم و بررسی کارشناسی در کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی، اصلاح شوند.

راهکارهای غیرقیمتی، کلید حل معضل بنزین است

بدون شک راهکارهای فعلی رفع معضل ناترازی بنزین، راهکارهای غیرقیمتی است که می توان این راهکارها را به سه دسته کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تقسیم بندی کرد.

در راهکارهای کوتاه مدت که در سال جاری می توان از آن نتیجه گرفت و در شش ماهه دوم سال، ناترازی فعلی بنزین را مدیریت کرد، بحث استفاده از ظرفیت CNG برای متنوع سازی سبد بخش حمل ونقل و انتقال بخشی از تقاضای بنزین به سبد CNG در اولویت است.

توسعه CNG برای رفع ناترازی فعلی بنزین کافی است

هم اکنون بین 21 تا 23 میلیون مترمکعب CNG در روز در کشور به مصرف می رسد و به همین اندازه ظرفیت افزایش سهم CNG در سبد حمل ونقل سبک کشور، با زیرساخت های فعلی وجود دارد، بنابراین برای رفع ناترازی 20 میلیون لیتری بنزین، تنها راهکار توسعه CNG می تواند در کوتاه مدت با سیاست گذاری درست و بدون هزینه سازی برای دولت، پاسخگو باشد.

با وجود جایگاه های مناسب عرضه CNG در کشور که نیمی از ظرفیت آنها خالی و قابل استفاده است، توسعه ناوگان خودروهای گازسوز باید مدنظر قرار گیرد که در این زمینه مصوبه سال 98 شورای عالی اقتصاد، همچنان کارآیی دارد.

پایان بی مهری به پالایشگاه مهر خلیج فارس

همزمان با توسعه سهم CNG، تکمیل پالایشگاه مهر خلیج فارس و افزایش 13 میلیون لیتری تولید بنزین تا پایان سال، می تواند آغازی بر ورود دوباره ایران به جمع کشورهای صادرکننده بنزین باشد. پالایشگاه مهر خلیج فارس هم اکنون با پیشرفت 70درصدی در حال احداث است و طبق گفته فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)، در صورت همکاری دولت، می تواند تا پایان سال جاری به مدار بهره برداری وارد شود.

پاشنه آشیلی به نام "خودروهای پرمصرف و فرسوده"

در راهکارهای میان مدت، نیاز به سیاست گذاری های جدی در زمینه توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی داریم؛ همچنین روند تولید خودروهای پرمصرف داخلی باید اصلاح شود و درِ واردات خودروهای کم مصرف به کشور باز شود که هر کدام تأثیر پررنگی در اصلاح الگوی مصرف بنزین در کشور دارند.

اگر خودروها با استاندارد بین المللی در کشور تولید می شد، مصرف بنزین به جای 120 میلیون لیتر در روز، در حدود 60 میلیون لیتر در روز بود و می توانستیم 54 میلیون لیتر در روز صادرات داشته باشیم.

بحث اسقاط خودروها و موتورسیکلت های فرسوده، یک بحث مهم در راهبردهای میان مدت برای کاهش مصرف بنزین است که برای برنامه ریزی و آغاز اسقاط آن وسایل فرسوده باید از همین امروز کار را آغاز کرد.

طبق آمار ستاد نوسازی سازمان حمل ونقل، بیش از 21 میلیون خودروی سبک در کشور در حال تردد است که بیش از یک میلیون و 300 هزار خودرو، یعنی 6.2 درصد از این خودروها فرسوده هستند.

همچنین از تعداد 12 میلیون و 500 هزار موتورسیکلت در حال تردد در کشور، 11 میلیون و 200 هزار موتورسیکلت فرسوده هستند که سهم بزرگی در مصرف افسارگسیخته بنزین و آلایندگی هوا دارند.

درواقع خودروهای فرسوده در روز 46 میلیون لیتر بنزین و 17.5 میلیون لیتر گازوئیل را مصرف می کنند و در صورت جایگزینی این خودروها با خودروهای استاندارد حدود 27 میلیون لیتر بنزین و 9 میلیون لیتر در روز گازوئیل صرفه جویی صورت خواهد گرفت.

با در نظر گرفتن هر لیتر بنزین و گازوئیل برابر با نرخ 70 سنت، سالانه 9 میلیارد دلار خسارات ناشی از عدم اسقاط خودروهای فرسوده به کشور است و آنها سالانه 13 میلیارد لیتر بنزین را می بلعند.

با قاچاق فزاینده بنزین چه کنیم؟

همزمان با اجرای راهکارهای کوتاه مدت و میان مدت، مصرف افسارگسیخته بنزین کنترل می شود و ناترازی به صفر متمایل خواهد شد؛ با شروع تولید پالایشگاه مهر خلیج فارس، می توان تجربه موفق پالایشگاه ستاره خلیج فارس و نقش آن در آغاز صادرات بنزین را تکرار کرد، به طوری که با شناسایی و هدایت تجار منطقه به بورس انرژی ایران و آغاز دوباره عرضه بنزین در بورس انرژی، رفته رفته از قاچاق فزاینده بنزین کاست و جایگزینی آن با صادرات رسمی بنزین را کلید زد.

این راهکار، کنار مراقبت ها و دیگر طرح های جلوگیری از قاچاق سوخت، می تواند اثری مضاعف در کنترل قاچاق بنزین داشته باشد.

ساخت پتروپالایشگاه ها باید کلید بخورد

در راهکار بلندمدت با احداث واحدهای پتروپالایشگاهی، ضمن توجیه پذیر کردن ساخت واحدهای پالایشی از نظر اقتصادی، در مسیر کاهش خام فروشی و ارزش افزوده دادن به منابع نفتی کشور حرکت می کنیم. ساخت یک پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه ای زمانی 4 یا 5 ساله و هزینه های حدوداً 8 تا 9 میلیارد دلاری به دنبال خواهد داشت. بدون شک افزایش ظرفیت تولید بنزین و سایر فرآورده های نفتی و پتروشیمی می تواند برای آینده کشور، ضمن تثبیت خودکفایی در این محصولات، جای پای ایران را در صادرات این محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی و درآمدزایی پایدار محکم کند.