چرا صد روز هدر رفت؟

دولت چهاردهم صد روز نخست را در بخش انرژی از دست داد، زیرا هنوز دلیل مشکل ابربحران انرژی درک نشده است. در ابتدا می پذیرم که دکتر پزشکیان یک کشور در ابربحران انرژی را که نتیجه حکمرانی به شدت اشتباه در بخش انرژی در ۱۳ دولت قبل از خودش بوده را تحویل گرفته است.

آنچه دولت چهاردهم تحویل گرفت: کشوری با ۲۵ درصد کسری برق در تابستان، حدود ۴۰ درصد کسری گاز در زمستان، ۲۵درصد کسری بنزین (بدون احتساب بنزین غیراستاندارد پتروشیمی ها) و ۶۵ درصد کسری زغال سنگ و حدود ۱۰ درصد کسری گازوئیل.

اما دولت چهاردهم برای بخش انرژی چگونه شروع کرد: ۱- ابتدا کمیته هایی برای تعیین وزیران بخش انرژی ایجاد کرد که به جز چند نفر آگاه به دانش مدیریت روز انرژی، متاسفانه اکثریت از مسببان وضعیت موجود، یا تاجر انرژی بودند.۲- تاکید رئیس جمهور بر برنامه هفتم توسعه در بخش انرژی که بر حسب شعار غیرعملی و بدون دیدن روند مسیر جهانی گذار انرژی نوشته شده است. 

مشکل کجاست؟ 

آقای دکتر پزشکیان صد روز را از دست دادند، زیرا گمان می کنند تولید کم است و یا ارزان بودن و مصرف زیاد مردم دلیل بحران است اما هنوز به اعداد و ارقام توجه نکرده اند که سال گذشته ۵۲ میلیارد دلار از ۱۸۰ میلیارد دلار نفت و گاز برداشت شده از زیر زمین،  هدر رفته است. تاکنون به طراحی اشتباه مدیریت مصرف انرژی کشور نرسیده اند.

اینکه چگونه باید از این مسیر مین گذاری شده خارج شوند، تفکری نکرده اند. هنوز صبح را با برنامه هفتم در بخش انرژی شروع می کنند و شب با آن می خوابند. غافل از اینکه آن برنامه هفتم در بخش انرژی، برنامه توسعه ایران نیست، بلکه برنامه ورشکستگی کشور در بخش انرژی و بالطبع در بخش اقتصاد است. در برنامه هفتم و در دولت چهاردهم همه دنبال مگاپروژه ها برای تولید بیشتر هستند اما در عین حال می دانند که مثلاً تولید گاز ایران هم اکنون معادل مصرف کل اروپا است اما کسی نمی گوید چرا کسری داریم؟

از طرفی اجرای مگاپروژه به صدها میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، به تکنولوژی روز دنیا و رفع همه تحریم ها نیاز دارد، به عضویت در سازمان FATF نیاز دارد که هیچ کدام در زمان دولت چهاردهم امکان پذیر نیست. آنچه در بالا گفته ام، وضعیت حال انرژی کشورمان است، خیلی مهم است که  از زاویه دیگر، خطرات بحران انرژی در مورد آینده کشورمان را نیز با آمار و ارقام مرور کنیم:

در سه بازار بزرگ انرژی جهان سهم ایران چقدر است؟

نفت: در سال میلادی ۲۰۲۴ سهم بازار نفت حدود ۲۷۵۰ میلیارد دلار می شود که سهم صادرات آن ۱۲۳۵ میلیارد دلار خواهد بود. سهم تولید ایران در این بازار ۹۸ میلیارد دلار برآورد می شود و سهم صادرات ایران حدود ۳۲ میلیارد دلار است. گاز: در همین سال سهم بازار گاز حدود ۱۱۲۷ میلیارد دلار است و سهم صادرات حدود ۶۰۰ میلیارد دلار می شود. سهم تولید ایران حدود ۷۰ میلیارد دلار و سهم صادرات حدود۵ میلیارد دلار می شود. (از طرفی ایران در این بخش برای تامین کسری ها حدود ۲۴ میلیارد دلار نیاز به خرید گاز دارد).

انرژی های نو: حجم بازار شش گانه فناوری انرژی پاک خورشیدی، بادی، وسایل نقلیه الکتریکی (EVs)، باتری ها، دستگاه های الکترولیز و پمپ های حرارتی  امسال از مرز ۱۲۱۹ میلیارد دلار عبور می کند. «سهم ایران تقریباً صفر و  خیلی ترسناک است.»

 در سال ۲۰۳۰ یعنی کمی بعد از برنامه هفتم توسعه ایران، سهم بازارهای انرژی جهان توسط سازمان های معتبر بین المللی اینگونه برآورد می شود: نفت حدود ۱۷۵۰ میلیارد دلار ، گاز حدود ۱۱۰۰ میلیارد دلار، انرژی های نو حدود ۲۰۲۵ میلیارد دلار. عدد بازار انرژی های نو تا سال ۲۰۴۰ از ۴۰۰۰ میلیارد دلار می گذرد.

پرسش بزرگی که مدیران انرژی ایران (نفت، نیرو و صمت) باید پاسخگو باشند، این است که چرا از بازار ۱۲۱۹ میلیارد دلاری امسال جهان، ما جای نداریم. قرار است در پایان برنامه هفتم که جهان به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار می رسد، سهم ایران چقدر باشد؟ اگر بر حسب سرانه مردم جهان پیش برویم باید به عدد بازار ۲۰۰ میلیارد دلار برسیم. چه کسی در ایران مسئول دیدن این تغییرات بزرگ بازار انرژی جهانی است و چه فکری برای آینده ایران شده است؟