◄ فرودگاه‌ها، پدافندغیرعامل و پایداری در برابر تهدیدات
با پیشرفت فناوریها و ایجاد جوامع امروزی، شیوهها و ابزار حمل و نقل نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است و به این شکل که خود حاصل پیشرفت فناوریها و از سوی عامل توسعه و پیشرفت جوامع شده است.
امروز در حمل‌ونقل مسافران و کالاها، ایمنی و سرعت از اهمیت زیادی برخوردار است و صنعت حمل‌ونقل هواپیمایی با داشتن این ویژگیها جایگاه مستحکمی در میان افرادی چون سیاست‌مداران، بازرگانان، دانشگاهیان و عموم مردم یافته است.
به گزارش تین‌نیوز و به نقل از روابط‌عمومی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، با این وصف فرودگاه‌ها به دلیل ظرفیت و سرعت بالای انتقال افراد و کالاها و همچنین تجهیزات ناوبری هوایی مانند رادارها به یکی از مهم‌ترین زیرساختهای توسعه بدل شدهاند و رخ دادن کوچک‌ترین تهدید و سانحهای در آن‌ها به سرعت و با حساسیت زیادی در سطح جهان منتشر میشود و چشم‌های نگران را به سوی خود معطوف میکند.
این حساسیت و اهمیت باعث شده است که حفظ ایمنی و آمادگیهای زیرساختی در فرودگاه‌ها اولویت فراوانی یابد و به اجرای پدافندغیرعامل در آن‌ها تاکید شود.
در ادامه در مورد مفهوم پدافند غیرعامل که معادل دقیق آن Passive Defense است و کارکردها و ساختار اجرایی آن در ایران و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران توضیحاتی آورده شده است.
پدافند غیرعامل؛ تعریف، قدمت و اصول آن
براساس تعریف مجمع تشخیص مصلحت نظام در راستای سیاستهای کلی نظام در سند چشمانداز 20 ساله کشور و همچنین بر اساس سیاستهای کلی نظام، ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، پدافند غیرعامل «مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیبپذیری، تداوم فعالیت‌‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن» است.
همچنین در آییننامه اجرایی بند ۱۱ تبصره ۱۲۱ قانون برنامه چهارم توسعه، پدافند غیرعامل به عنوان مجموعه اقدامات غیر مسلحانهای که موجب کاهش آسیبپذیری نیروی انسانی، ساختمانها، تاسیسات، تجهیزات و شریانهای کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن و یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی می شود، تعریف شده است.
در حقیقت پدافند غیرعامل مکمل پدافند ملی(نظامی) و صلحآمیزترین و اثربخشترین روش دفاعی است که عمدهترین هدف آن، کاهش آسیبپذیری زیرساختهای ملی و مراکز حیاتی، حساس و مهم و پایداری ملی است و باید در برنامههای توسعه پایدار کشور نهادینه شود.
بر این اساس میتوان گفت: مفهوم پدافند غیرعامل قدمتی به طول تاریخ بشر دارد به طوری که انسانهای اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دیگر دشمنان خود و همچنین برای کاستن از نگرانیها به غارها، شاخههای درختان و دیگر نقاط امن طبیعی پناه میبردند با شکلگیری تمدنهای اولیه که با وقوع جنگ همراه بود، انسان‌‌ها اصول اولیه پدافند غیرعامل را با ساختن ابزارهای دفاعی و برج، بارو و قلعههای محکم و مرتفع اجرا میکردند و با ایجاد خندق و دیگر استحکامات در اطراف شهرها از حملات غافلگیرانه دشمن پیشگیری میکردند. استفاده از عوارض طبیعی برای جلوگیری از دسترسی دشمن نیز یکی از اصول همیشگی پدافند غیرعامل بوده است.
اما امروزه پدافند غیرعامل مفهومی کلان و فراگیر یافته است و در حوزههای حمل‌ونقل، مالی و اقتصادی، عمران، فضای تبادل اطلاعات، انرژی، امنیت و دیپلماسی، دارو، درمان و غذا، رسانه و تبلیغات جمعی، صنایع و دفاع و مخابرات تعریف میشود که با توجه به قرارگیری ایران در منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از مناطق استراتژیک و وجود انواع تهدیدات از سوی دشمنان توجه به اصول آن از امور مهم و حیاتی کشور محسوب میشود.
اقدامات پدافند غیرعامل شامل اصولی هم‌چون مکانیابی و انتخاب عرصههای ایمن در جغرافیای کشور؛ ایجاد پراکندگی و تمرکززدایی در توزیع عملکردها؛ مقاومسازی و ایجاد استحکامات امن دفاعی و پناهگاهی؛ اقدامات فریب، استتار و نامرئیسازی؛ کوچکسازی؛ اعلام هشدار و خبر اولیه؛ چند منظورهسازی؛ متنوعسازی منابع؛ عمقبخشی لایههای دفاعی؛ جابه‌جایی و تحرک؛ صیانت از مردم و سرمایه انسانی و غیره میشود.
سازمان پدافند غیرعامل کشور و اهداف آن
به منظور بسط این اصول، سازمان پدافند غیرعامل کشور تشکیل شد و براساس ماده (8)اساسنامه آن، یک کمیته دائمی متشکل از رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان رئیس، رئیس سازمان پدافند غیرعامل به عنوان دبیر و وزرای کشور و دفاع و معاون برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی و یکی از معاونان ستاد کل نیروهای مسلح شکل گرفت که مصوبات آن پس از ابلاغ دبیر کمیته در همه دستگاههای اجرایی لازم الاجرا است.
فرهنگسازی و آموزش عمومی و تخصصی، آمادگی و ارتقای مقاومت ملی، پایش تهدیدات، طبقهبندی و سطحبندی مراکز و حوزهها، کاهش آسیبپذیریها، نهادینهسازی اصول، الزامات و ملاحظات فنی مهندسی پدافند غیرعامل در ذات طرح و پروژههای ملی، استانی موضوع کشور، تسهیل مدیریت بحران و تداوم کارکردهای ضروری کشور، صیانت و کمک به اداره مردم در راستای مصونسازی کشور در برابر انواع تهدیدات روشهایی است که برای بسط پدافند غیرعامل در کشور مورد توجه قرار گرفته است و برای عمومیسازی آن نیز از سال 1390، به مناسبت سالروز صدور فرمان تشکیل کمیته دائمی)سازمان پدافند غیرعامل)، 8 آبان، به عنوان روز پدافند غیرعامل در تقویم کشوری ثبت شد.
یکی از نکات مهم در شرح وظایف این سازمان این است حوزه فعالیت آن، شامل دستگاههای اجرایی، بخش خصوصی، نهادهای عمومی، غیردولتی و مردم نهاد و سازمانهای کشوری و لشکری میشود و که مقابله با تهدیدات حاصل از حوادث طبیعی و غیرمترقبهای چون زلزله، سیل، آتشفشان، خشکسالی و سرما در حوزه مسئولیتی آن قرار نمیگیرد و در حوزه مسئولیت سازمان مدیریت بحران کشور وابسته به وزارت کشور خواهدبود.
سازماندهی، طرحریزی، هدایت و راهبری، عملیات پدافندی، مقابله با تهدیدات نوین دشمن؛ هدایت و راهبری مقابله با تهدیدات نوین (سایبری، زیستی، پرتوی، شیمیایی، اقتصادی) با تشکیل و سازماندهی قرارگاههای پدافند غیرعامل در موضوعات مرتبط با تهدید؛ هدایت و راهبری و مدیریت و کنترل سامانههای مرتبط با پدافند غیرعامل کشور در برابر تهدیدات نوین؛ افزایش آمادگی دستگاههای اجرایی برای تداوم چرخه تولید و خدمات در مقابله با انواع تهدیدات؛ بکارگیری ظرفیتها و منابع کشور در حوزههای مختلف برای انجام تمهیدات لازم پدافند غیرعامل و فرهنگسازی و آمادهسازی دستگاههای اجرایی و استانهای کشور برای کمک و اداره و هدایت مردم در شرایط بحرانی وظایف عملیاتی این سازمان محسوب میشود.
بر اساس قانون مصوب، مسئولیت اجرای پدافند غیرعامل در دستگاههای اجرایی به عهده رئیس دستگاه اجرایی و در استانها به عهده استانداران است و این اقدامات شامل همه مراکز و زیرساختهای حیاتی، حساس و مهم اعم از احداث شده، در حال بهرهبرداری، در حال احداث و توسعه آتی است که باید با اتخاذ تدابیر و برنامهریزیهای لازم توسط مسئولان دستگاهها، سازمانها و مراکز مربوطه انجام شود.
شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران و اجرای پدافند غیرعامل در آن
ایجاد ساختار تشکیلاتی برای پدافند غیرعامل در دستگاههای اجرایی، براساس دستورات مقام معظم رهبری و به استناد سیاستهای کلی نظام در خصوص پدافند غیرعامل و همچنین ماده 201 قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نیز در نظر گرفتن آئیننامه اجرایی بند 11 ماده 121 برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب هیات‌وزیران و بر اساس موافقت امور ساختارهای سازمانی معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت راه و شهرسازی ریاست جمهوری در اردیبهشت سال 92 ابلاغ شد و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نیز برای صیانت از زیرساختها و سرمایههای ملی در حوزه فرودگاهی و همچنین ارتقا و بهبود ارائه مداوم خدمات ایمن ناوبری هوایی ساختار تشکیلاتی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل را ایجاد کرد.
پس از مدتی نیز واحد مدیریت بحران و پدافند غیرعامل با دفتر استانداردهای فرودگاهی ادغام و با نام جدید دفتر مقررات فرودگاهی، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل مشغول به فعالیت شد که مهم‌ترین اقدمات ساختاری آن در حوزه پدافند غیرعامل شامل تعیین نمایندگان مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در فرودگاههای کشور، برنامهریزی و تدوین پودمانهای تخصصی پدافند غیرعامل در ستاد و فرودگاههای کشور، ایجاد و تجهیز مرکز عملیات اضطراری (EOC) شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران جهت تسهیل در مدیریت بحران به عنوان یکی از اهداف کلان پنجگانه سیاستهای کلی نظام در خصوص دفاع غیرعامل و تشکیل کمیته کارشناسی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در سطح اداراتکل ستادی بوده است.
