◄ فرودگاه بم؛ ققنوسی که از ویرانه‎های بم سر برآورد

مهدی عبداله‎زاده: صبحگاه پنج دی 1382، بم به ناگاه چنان به خود لرزید که در یک‌چشم به هم زدن 90 درصد خانه‌ها به‌طور کامل تخریب شد و حدود 41 هزار نفر را با خود به کام مرگ کشاند و حدود 30 هزار نفر را هم زخمی و مصدوم کرد.

این اتفاق یا بهتر بگوییم فاجعه بزرگی بود که دامن شهری با جمعیت حدود 100 هزارنفری را گرفت؛ شهری تاریخی که قدمت ارگ بزرگ و استوار 2500 ساله آن نشان از آرامشی در اعماق زمین‎شناختی آن داشت اما این بنای استوار تاریخی نیز با یک فاجعه تاریخی فروریخت.

گویا آخرالزمان شده بود؛ درد بود، غم بود و فریادها و ضجه‎ها اما می‎توانست از این نیز بدتر شود اگر فرودگاه بم نبود!

وجود فرودگاه بم و تلاش مسئولان فرودگاه کرمان و کارکنان فرودگاه بم و کرمان در استفاده به‌موقع از آن باعث شد که تعداد بیش از 8000 نفر از مجروحان و مصدومان به جمع جان‌باختگان اضافه نشوند و پروازهای متوالی امدادی ضعف دسترسی جاده‎ای این شهر را که دیگر مملو از ماشین‎های متوقف‌شده براثر ترافیک بود را جبران کرد.

فرودگاه بم عمق فاجعه انسانی زلزله را کاست؛ این نکته بسیار مهمی است که در بررسی و بازنگری ارائه خدمات فرودگاهی در امداد و نجات این رویداد می‎توان به آن اشاره کرد.

فرودگاه بم فرودگاهی بدون استفاده بود و امکانات و تجهیزات کافی برای برقراری پروازها را نداشت اما همچون ققنوس از ویرانه‎های بم سر برآورد با نجات دادن جان‎های بسیاری وظیفه تاریخی خود را به‌جا آورد.

اما زلزله خود فرودگاه را هم تحت تاثیر قرار داده بود به‌طوری‌که برق فرودگاه قطع، برج مراقبت آن تخریب و ساختمان ترمینال مسافری علی‌رغم استحکام، ترک‌های عمیقی برداشته بود.

در صبح روز حادثه متخصصان مراقبت پرواز و الکترونیک هواپیمایی فرودگاه کرمان و مرکز کنترل فضای کشور و اداره‎کل ارتباطات و ناوبری هوایی خود را به فرودگاه رساندند و به‌سرعت اقدامات لازم برای کنترل شرایط و ایجاد بستر پروازهای ایمن را انجام دادند.

راه‎اندازی فرکانس‎های VHF، UHF و سامانه RCAG فرودگاه بم، راه‎اندازی دوباره سامانه‌های کمک ناوبری فرودگاه پس از تعمیر صدماتی که در بعضی از قسمت‎های آن‌ها ازجمله برق، UPS، کابل‎ها و آنتن واردشده بود، کنترل تمام پروازهای ورودی و خروجی فرودگاه با راه‎اندازی سامانه RCAG، راه‎اندازی رادیو لینک مخابراتی برای برقراری ارتباط خطوط ثابت تلفن و کانال‎های چهار سیمی میان مرکز کنترل فضای کشور و فرودگاه بم برای ارتباطات فرکانسی سامانه RCAG، کابل‎کشی بین محل استقرار یگان‎های امدادی اورژانس، هلال‌احمر، سپاه، برج مراقبت موقت و مدیریت تا اتاق رادیو لینک برای راه‎اندازی خطوط تلفن شهری، انتقال دیش ماهواره VSAT از فرودگاه کیش به فرودگاه بم برای برقراری ارتباط هات لاین مرکز کنترل با فرودگاه بم، انتقال برج مراقبت پرواز سیار از تهران به فرودگاه بم و تجهیز و عملیاتی کردن آن و تأمین کشیک الکترونیک فرودگاه بم و ادامه آن تا بیش از شش سال بعد از زلزله ازجمله فعالیت‎های انجام‌شده در کوتاه‎ترین زمان ممکن بود.

این فرودگاه در سال 1375 مورد بهره‌برداری قرار گرفت که باندی به طول 3800 متر و عرض 45 متر دارد و دارای دو تاکسی وی و اپرونی به طول 300 متر و عرض 110 متر است که به‌طور استاندارد ظرفیت پارک چهار هواپیما رادار است.

با توجه به این امکانات، در 10 روز اول زلزله بیش از 4545 هواپیمای ترابری نظامی و غیرنظامی داخلی و خارجی نشست‌وبرخاست داشت و بنا بر ضرورت در پارکینگ آن به‌طور فشرده حتی تا 17 هواپیمای باری و مسافری پارک می‎شدند و درحالی‌که به حدود 10 تا 17 هواپیما به‌طور هم‌زمان سرویس داده می‎شد و قسمت خاکی حاشیه اپرون و تاکسی وی نیز به نشست‌وبرخاست هلیکوپترها اختصاص‌یافته بود که هم‌زمان تعداد زیادی هلی‎کوپتر و هواپیما برای نشست‌وبرخاست هدایت می‎شدند.

اما نکته بسیار جالب این است که شیوه مدیریت این فرودگاه در کمک به امدادرسانی به‌قدری قابل تامل بود که شرکت DHL با الگو گرفتن از آن اقدام به تدوین یک دوره آموزشی به نام فرودگاه و آمادگی در برابر بلایا (GARD)  کرده است و به آموزش آن به فرودگاه‎ها کشورهای مختلف دنیا می‎پردازد.