رابطه بورژوازی کمپرادور و ترافیک تهران

پس از تعطیلی چند روزه دادگاه انقلاب در زمستان ۱۳۵۷، دادگاه ها کار خود را از فروردین ۱۳۵۸ آغاز کرده و سران رژیم گذشته را به دادگاه آورده و محاکمه می کردند.

به گزارش تین نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، آزادی های فوق العاده سیاسی در آن روزها به ویژه آزادی مطبوعات موجب شده بود که اکثریت حرف ها و بحث هایی که در دادگاه ها میان محاکمه کنندگان و محاکمه شوندگان ردوبدل می شد، عینا در مطبوعات درج شود. روزنامه اطلاعات در فروردین ماه ۱۳۵۸، متن محاکمه سران رژیم گذشته را در هر شماره خود چاپ می کرد. غلامرضا نیک پی یکی از نامدارترین و پرحاشیه ترین شهرداران تهران در اواخر حکومت شاه بود که در اواخر عمر رژیم گذشته دستگیر و در زندان به سر می برد. نیک پی در سال هایی که شورای اقتصاد در حضور شاه برگزار می شد حضور داشت و از اقتصاد ایران اطلاعات خوبی اندوخته بود. علاوه بر این مدیریت ارشد پایتخت طی چند سال موجب شده بود که او از کم و کیف سیاست های اقتصادی رژیم گذشته اطلاعات کافی داشته باشد.

آنچه در این صفحه می خوانید عینا از روزنامه اطلاعات ۲۷ فروردین ۱۳۵۸ اخذ شده است.

نیک پی: غلامرضا نیک پی، دکتر در اقتصاد

دادگاه: خواهش می کنم درباره ثروت تان از منقول و غیرمنقول.....

نیک پی: تا سال ۱۳۲۹ من هیچ نداشتم. در سال ۱۳۲۹ مادرم فوت کرد و مقدار قابل توجهی اموال به من رسید. از جمله املاکی بود در فریدن اصفهان و در لنجان اصفهان که این اموال با این که من رفتم انگلستان و در آنجا تحصیل می کردم و مادرم هم که آمده بود در انگلستان و همانجا فوت کرد، برای مدت ۶ سال و اندی که در انگلستان بودم همان طور بی سرپرست بود، وقتی برگشتم قبل از این که بشود سر وصورتی به آنها داد، اصلاحات ارضی آنها را گرفت و با پول آنها و پس انداز خودم ۲۵۰۰ متر زمین خریدم از قرار متری ۱۷۲تومان و به همین جهت هم در سند انتقال نوشتم، در حالی که قیمت منطقه ای ۶۰تومان بود. دارایی من محدود بود به همین منزل تا یک سال و چند ماه پیش که پدرم فوت کرد و اموال قابل توجهی از پدرم ماند که به من و سه برادرم و یک خواهر و نامادریم رسید که اسنادش موجود است.

دادگاه: در خارج چی؟

نیک پی: در خارج هیچی نداشتم.

دادگاه: یک شایعه بود که بعد از این که شما از شهرداری کنار رفتید در حدود ۵۰۰ یا ۶۰۰میلیون تومان پول از فرودگاه مهرآباد هنگام خارج شدن همراهتان بود و بعد که دستور توقیف شما از طرف شاه صادر شد، بعضی ها گفتند این پول را دربار گرفت و بعضی ها گفتند معلوم نشد چه شد و متعاقبا مورد لطف مجدد قرار گرفتید و سناتور شدید. این شایعه ای بود که صحت و سقم اش معلوم نیست و این مدت ها مورد بحث مردم بود و بعد هم شما سناتور انتصابی شدید، خواهش می کنم بگویید در این باره اصولا چه نظری دارید؟

نیک پی: اولا من قبل از این شایعه سناتور شدم. در این فاصله پدر من فوت کرد و من پدرم را بردم اصفهان که به خاک بسپارم، عده کثیری در آنجا بودند، از جمله تمام روسای ادارات و روحانیون از جمله حضرت آیت ا... خادمی تشریف آوردند که نماز میت گذاشتند و من اصلا فرودگاه مهرآباد نبودم، تحقیق بفرمایید اگر بنده در آن موقع پاسپورت گرفته بودم، اگر بنده در فرودگاه مهرآباد بودم، اگر در فرودگاه مهرآباد دیده شده ام، اصلا اگر وصله ای زده شده فکر می کنم این یک شایعه ای است که توسط ساواک مطرح شده که از طرف آقای ثابتی بوده و خودم فکر می کنم که شاید روی اختلافات شدیدی بود که بین آقای هویدا نخست وزیر که حالا شده بودند وزیر دربار و من، بر سر نقل و انتقال مطرح بود و مطلقا این شایعه صحت ندارد و اصلا امکان اینکه ۵۰۰ یا ۶۰۰میلیون تومان را بشود در یک کیف جا داد و حمل کرد وجود ندارد، امر بفرمایید بروند رسیدگی کنند اگر وصله ای زده شده، اگر شایعه ای بوده، فکر می کنم ساواک اینها را گفته، برای اینکه الان اسامی آنها اینجا است، افرادی اینها را گفته اند که افسران ساواک به آنها گفته بودند از جمله آقای مصطفوی وکیل دادگستری است که یکی از افسران ساواک که با او دوست بوده اینها را به او گفته بود.

دادگاه: مصطفوی که بود؟

نیک پی: مصطفوی وکیل دعاوی شهرداری بود.

دادگاه: بفرمایید افراد ساواک در شهرداری که با شما ارتباط داشتند چه کسانی هستند و آیا شما آنها را می شناسید؟

نیک پی: هیچ کدام را نمی شناسم. افراد ساواک در شهرداری را من به هیچ وجه نمی شناسم و با هیچ کدام در ارتباط نبودم.

دادگاه: خب، جناب نیک پی شما دکتر در اقتصاد هستید؟

نیک پی: بله قربان

دادگاه: خواهش می کنم ارتباط نیروی انسانی، ترافیک، استعمار، بورژوازی کمپرادور، یعنی وابسته و دلال را تعیین و تفسیر کنید.

نیک پی: یعنی از نظر بین المللی؟

دادگاه: یعنی نیروی انسانی با ترافیک چه ارتباطی دارد؟ اجازه بفرمایید تا من توضیحی خدمتتان بدهم، نیروی انسانی که ما در برنامه پنجم کمبود داشتیم و بیش از ۲۷۰هزار برآورد کرده اند که این نیروی انسانی در استعمار و ترافیک به هم ارتباط دارند.

نیک پی: به نظر من مسئله نیروی انسانی در ایران هیچ وقت مورد رسیدگی قرار نگرفته است. اصولا آمار در ایران مفهوم خاص خودش را از دست داده، من ۷ سال که مدیرکل آمار شرکت نفت بودم توانستم یک نظامی به آمار شرکت نفت بدهم، حتی در شرکت نفت وقتی خارجیان رفتند آمار خودشان را بردند و آمار واقعی وجود خارجی نداشت و تا زمانی که من مسوول آمار شرکت نشدم و نتوانستم نظامی به آن بدهم، هیچ وقت نتوانستیم در جلساتی که داشتیم با کنسرسیوم برابری بکنیم. شما وقتی تهران را می بینید که همین جور اتومبیل پیکان بیرون می دهند، همین جور اتومبیل خارجی وارد کشور می کنند و همین جور اجازه بدهند که هر کسی بتواند از کمترین راه اتومبیل دار بشود بدون اینکه توجه داشته باشد که اثرات این اتومبیل در ترافیک شهر که سال های سال یک دینار سرمایه گذاری در کار زیربنایی ترافیک آن نشده حتی در موقعی که من تحویل گرفتم یک دانه پارکینگ نداشت، پل هوایی اصلا نداشت، موقعی که من تحویل گرفتم سی تا پارکینگ، ۲۲ پل هوایی ساخته شد، باید حساب بکنند که این شهری که اصولا مثل تار عنکبوت می ماند، یعنی در حقیقت مرکز اصلیش بازار است و مرکز سکونتش شمیران است، این چگونه می تواند ترافیک خودش را توجیه کند.

دادگاه: این نظر شما درست است، اما حالا، الان به هم ریختگی ترافیک که موجب ضایعات ساعات کار نیروی انسانی می شود.

نیک پی: به نظر من این متاسفانه عمدا یا سهوا ناشی از دیکتاتوری بود که در ایران وجود داشت که شاه خودش را عقل کل می دانست و تمام کارها تحت شعاع و در ید مطلق او قرار داشت. شایعه ای بود که ایشان در شرکت های اتومبیل سازی و مونتاژ سهیم هستند که من نمی دانم این شایعه صحت دارد یا نه، به طور کلی، عقیده من بر این است که اقتصاد مملکت ایران مورد مطالعه یک اقتصاددان قرار نمی گرفت. کما این که اگر پرونده ها را مطالعه بفرمایید نه رییس سازمان برنامه، نه وزیر اقتصاد، نه روسای بانک ملی و مرکزی - چون کارشناس اقتصادی نبودند - من هم که کارشناس اقتصادی بودم اگر اظهار عقیده ای می کردم قبول نمی کردند.

دادگاه: هیچ وقت در نطق هایی که کرده اید، در همه جا، در کنفرانس ها، در نقاط مختلف، در دعوت هایی که چون عضو حزب ایران نوین بودید به عنوان عضو اصلی بودید در حزب رستاخیز.

نیک پی: من عضو حزب رستاخیز نبودم.

دادگاه: شما هم بودید، آن روزی که دعوت تان کردند تا به مشکلات انجمن شهر یا جاهای دیگر پاسخ بدهید، در هیچ کدام از اینجاها به عنوان متخصص اقتصاد شما چرا اعلام نکردید که مشکل ترافیک ما عامل اصلی اش حاکمیت استعمار بر سیاست اقتصادی و اداری مملکت ما می باشد. چرا چنین وظیفه ای را انجام ندادید؟

نیک پی: بنده را در حزب رستاخیز دعوت نکردند. فقط آقای نهاوندی مرا دعوت کردند که با ایشان مذاکره بکنم، من به نهاوندی گفتم که به حزب رستاخیز اعتقاد ندارم.

دادگاه: در حزب ایران نوین که بودید، در انجمن شهر که صحبت می کردید.

نیک پی: در حزب ایران نوین مطلقا این بحث ها را عنوان نمی کردند. حزب ایران نوین شش ماه الی یک سال بیشتر کار نکرد که افتاد دست هویدا و آقای کلالی و شریک مرکز کاریابی برای افراد حزب، حزب ایران نوین شاید شش سال یا ۷سال درش بسته بود.

در انجمن شهر موقعی که در موضوع ترافیک بحث می شد یک سال و دو سه ماه آخر اصلا ترافیک تهران جزو وظایف شهرداری نبود. تا یک سال و دو سه ماه آخر که من تحویل گرفتم و انجمن شهر، فکر نمی کنم یک انجمن بود که آمادگی داشته باشد، چون تحصیل هر ۲۳نفر سوادشان در حدود شش ابتدایی یا زیر ابتدایی بود.

دادگاه: پس شما به عنوان یک دکتر اقتصاد که تخصصتان بود، در این مورد یک هشداری به مردم ندادید. مثلا نگفتید این مشکل ترافیک ما علتش مردم نیستند که شما همیشه مردم را محکوم می کردید و می گفتید که تمام مردم مقصرند و به هیچ وجه شما عوامل استعمار را مقصر ندانستید.

نیک پی: به نظر من ترافیک از سه قسمت تشکیل می شود، یکی زیادی اتومبیل که به کرات من در این مورد گفته ام.

دادگاه: این ناشی از همان روش بورژوازی است.

نیک پی: اجازه بدهید باقی اش را عرض کنم، اگر هم ممکن است یک قدری آب به من بدهید. اول از همه مساله انطباق رانندگی است، ما اتومبیل را از خارج قرض کردیم و گرفته ایم؛ ولی حاضر نیستیم خودمان را مرتبط بکنیم با مقررات اتومبیل رانی، می خواهیم سبقت بگیریم، چپ و راست برویم، جلو بزنیم، عقب بزنیم و یک طوری هم تصدیق رانندگی بگیریم، این یکی. دوم خیابان های ما به اندازه کافی کشش دارد؛ ولی به اندازه کافی پل هوایی یا راهروی زیرزمینی نداریم.

دادگاه: حالا اجازه بفرمایید، پس بنابراین یک مساله است، شما هیچ وقت درباره مردم فکر نکردید و هیچ وقت نگفتید که آقا به جای تولید سواری و دادن به دست اشخاص.

نیک پی: بنده پیشنهادم این بود و اصولا این کار صحیحی بود که شهر تهران می بایستی اتوبوسرانی بسیار مجهزی داشته باشد و یک نفر لازم نداشته باشد که اتومبیل بخرد و سوار شود. من پیشنهاد به خرید سه هزار اتوبوس کرده بودم که بتوانیم با اتوبوسرانی صحیح مردم را تشویق کنیم که اتومبیل نخرند.

دادگاه: بسیار خوب، به فرض چنین است، شما برای اتوبوسرانی یک گزارشی داده بودید. شما هر وقت مشکلات ترافیک را عنوان می کردید می گفتید ما پول نداریم، اعتبار نداریم و حال با بررسی هایی که شده و صورت و آمارهایی که درآمده، شما مبالغ فوق العاده ای برای خرید اتوبوس در مراحل مختلف چه از اعتبار دولت، چه از بانک های داخلی و چه از اعتبار از وام بانک بین المللی برای خرید اتوبوس گرفته اید و حتی کارشناس هایی آوردید که اینها بررسی کنند و مبالغ زیادی از وام بانک بین المللی به این کارشناسان پرداخت کردید و اتوبوس ها را به حساب دولت گذاشتند؛ ولی اسمی از آن اتوبوس هایی که می گویید در شهرداری نیست.

نیک پی : ها بنده باید عرض کنم آنچه عنوان شده مطلقا دروغ است و یک کلمه آن صحیح نیست. بلکه یک شرکت واحد اتوبوس رانی توسط دولت در تهران تشکیل شد و عبارت بود از یک مقدار اتوبوس های کهنه و قدیمی و این شرکت را درست کردند و سپهبد علوی هم که رییس شهربانی بود، این را بعد آوردند دادند به شهرداری تهران در زمان های قبل، این شرکت واحد اتوبوسرانی یک شرکتی است کاملا مستقل که شهردار تهران سالی یک مرتبه می رود و در مجمع آن می نشیند و به کارهای مجمع رسیدگی می کند. من پیشنهاد می کنم آقای مهندس سلطانی و آقای مهندس ارداقی! احضار شوند و در اینجا توضیح بدهند که تمام کارهای شرکت واحد به وسیله خودشان انجام شده است. من پیشنهاد خرید سه هزار اتوبوس کردم که هر اتوبوس حدود پانصد هزار تومان است؛ زیرا ضرب در هم بکنید ببینید به چه رقمی خواهد رسید و چه اعتباری داشتند. شرکت واحد اتوبوس رانی تشکیل می شد از دو ریال که خودشان می گرفتند که یادم نیست که در آن سال چه مبلغی می شد. مثل این که ۱۲۰میلیون تومان می شد.

از زمانی که دکتر عاملی رییس آنجا بود یک ۵میلیون تومان دولت داد تا بعد متعاقبا مبالغ بیشتری بدهد. گزارشی که خارجی ها آمدند تهیه کردند موید این مطلب بود، تا آنجا که من به خاطر دارم که می بایست سرمایه گذاری فوق العاده سنگینی در این کار بشود. این رقم ۲هزار اتوبوس که مفقود شده مطلقا وجود خارجی نداشته، خیال می کنم ۵۰۰ اتوبوس که از اتوبوس هایی بود که اینها از زمانی که جهان بینی را گرفتند، حبس کردند دیگر شرکت واحد اتوبوسرانی، اتوبوس می فروخت، نه اتوبوس اسقاطی می فروخت، تمام اتوبوس های اسقاطی را از رده خارج می کرد و در یکی از پارکنیگ ها گذاشته بود. منتها در ابواب جمعی می آمد که این قدر اتوبوس دارد؛ مثلا سالی که من شهردار شدم، می گفتند ۲۰۰۰ اتوبوس دار؛ در حالی که ۱۵۰۰ اتوبوس کار می کرد و ۵۰۰اتوبوس کنار گذاشته شده بود و روزی هم که می رفتم به من گفتند ۲۰۰۰ اتوبوس دارد؛ در حالی که واقعا ۱۲۰۰ اتوبوس داشت.

دادگاه: خیلی خب، در این گزارش و آماری که نشان می دهد، وجوهی پرداخت و دریافت شده و این آماری که شما در هر حال دادید و بعد افزایش تعداد اتوبوس و سپس کاهش آن، از تاریخی که آقای ارداقی مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی بودند و چنین گزارشی ایشان دادند و بعد آمار گرفته شده که این نتیجه حاصل شده حالا آن چیزی که مسلم می باشد، این است که شما در وصول این اعتبارات دخالت دارید، ولی نقش اصلی آقای مهندس ارداقی چه بوده؟

نیک پی: کار شرکت واحد اتوبوسرانی را به هیچ قیمتی بدون یک اعتبار فوق العاده زیاد قابل حل نبود. نه ارداقی می توانست، نه من می توانستم، نه سلطانی می توانست نه هیچ کس دیگر، بعد از یک مدت که آقای ارداقی در شرکت واحد کار کرد، آمد گزارشی به من داد که آقا با این اعتبارات من قادر به کار نیستم و می خواست استعفا بدهد. من چون او را آدم درستی می دانستم و حالا هم او را آدم درستی می دانم به او پیشنهاد کردم یا قائم مقام من بشود؛ به خصوص که در این زمان آقای مهندس نیرومند استعفا داده و رفته بود در بخش خصوصی کار می کرد و ما دنبال یک قائم مقام می گشتیم.

و متعاقبا خیال می کنم مهندس سلطانی که یک مرد بسیار بسیار درست پاک و واردی بود، در آنجا گذاشتیم، این است که نقش شهردار تهران در شرکت واحد اتوبوسرانی اصولا در حداقل ممکن است.

دادگاه: ببخشید، برخلاف نظر شما نمی دانم در مجلس سنا یا شورا بوده که وقتی گفتند شرکت واحد اتوبوسرانی بیچاره و درمانده است، آقای مهندس ارداقی گفت ما بیچاره و درمانده نیستیم. اتوبوس هم به اندازه کافی داریم؛ ولی راه به ما بدهید.

نیک پی: بنده متاسفم اگر آقای مهندس ارداقی چنین مطلبی را گفته است.

دادگاه: لطفا به ما راست بگویید. این راه را که شما باید می دادید و این مشکل ترافیک را حل می کردید و راه را باز می کردید تا اتوبوس ها، وسایل حمل ونقل مردم را فراهم می کردند و این میلیاردها پول بابت وسایط شخصی از مملکت خارج نمی شد، اما مساله کئوپراتیو ...

نیک پی: بنده به طور قاطع به شما عرض می کنم جمعیت ۵میلیون نفری تهران با ۱۲۰۰اتوبوس که تعدادی از آنها کهنه و فرسوده بود، امکان نداشت این بار را بکشد. پیشنهاد آقای ارداقی این بود که در تمام خیابان ها یک خط اتوبوسرانی داده شود که راهنمایی و رانندگی با این کار مخالف بود. از سال ۱۳۲۰ تا یک سال و نیم قبل از این که ترافیک را به شهرداری دادند، یک قران- تاکید می کنم- یک قران سرمایه گذاری زیربنایی در ترافیک تهران نشده بود و امکان نداشت تهران در عرض یک سال و دو سه ماه تبدیل به شهری شود که بتواند تمام اتوبوس ها با سرعت در آن حرکت کنند.

دادگاه: شما معتقدید که - نکته به نکته بفرمایید- اجازه بفرمایید بازگردیم راجع به مساله بورژوازی کئوپراتیو استعمار، یعنی ایجاد بازار برای فروش موتورهای استعمار و جلوگیری از بورژوازی ملی و کاهش تولید ملی. اینها همه با هم ارتباط کامل با ترافیک داشته و این حاکمیت داشته است از نظر سیاست خارجی در امر ترافیک ما.

نیک پی: ترافیک تهران اصولا دست شهربانی بود. یک سال و سه ماه بود که شهرداری تحویل گرفت.

دادگاه: این را قبول داریم؛ ولی اینجا یک رابطه ای می خواهم از شما با رابطه بین المللی پیدا کنم. شما یک رابطه ای داشتید با کلوپ روتاری بین المللی، یکی از شاخه های فراماسونری مربوط به سیا.

نیک پی: بنده ارتباطی نداشتم. بنده در روتاری تا آنجا که یادم هست صحبت نکرده ام. بنده نه عضو ماسونری بودم، نه عضو روتاری بودم فقط یک بار فکر می کنم که آقای سپهر من را دعوت کردند که بیایم صحبت کنم و بیش از این نه اطلاعی راجع به روتاری دارم، نه اطلاعی راجع به ماسونری دارم نه راجع به هیچ کدام از این انشعابات بین المللی و نه عضو بوده ام.

دادگاه: عکسی اینجا است که معلوم می کند آقای سپهر شما را دعوت کرده اند و شما آنجا صحبت کرده اید و پاسخی هم که در انجمن شهر داده اید در اینجا است.(1)

پاورقی:

1- این مطلب در روزنامه دنیای اقتصاد  شماره ۱۷۸۷  و در تاریخ  ۱۳۸۸/۰۲/۱۳ با شماره خبر  ۵۰۵۳۴۳ منتشر شده است.