احمد خرم: فرودگاه امام هنوز نیمه کاره است/ بیست میلیارد دلار درآمد از دست دادیم

احمد خرم، وزیر راه و ترابری دولت اصلاحات گفت: اگر فرودگاه امام تکمیل شده بود، ایران به هاب منطقه تبدیل می شد، اما تحت تاثیر مخالفت های سیاسی و ... در موعد مقرر تکمیل نشد و این فرصت نصیب امارات متحده عربی شد.

به گزارش تین نیوز ، این روزها انتقاد رستم قاسمی از وضعیت فرودگاه امام خمینی(ره) بار دیگر ماجرای احداث این فرودگاه را در افکار عمومی زنده کرده است. فرودگاه امام خمینی(ره) هرچند سال ۱۳۴۶ کلید خورد اما فاز اول این فرودگاه در سال ۱۳۸۳ به پایان رسید و ماجرای انعقاد قرارداد برای توسعه فاز دوم با مقاومت جدی بخش های مهمی از حاکمیت روبرو شد.

این مخالفت ها البته در مراسم افتتاح فرودگاه امام خمینی(ره) در سال ۱۳۸۳ و در زمان تصدی وزارت راه و ترابری از سوی احمد خرم نیز نمود داشت که به بسته شدن فرودگاه و عدم صدور مجوز برای نشستن هواپیما منجر شد. احمد خرم روایت تازه ای از ساخت این فرودگاه را در گفتگو با خبرگزاری خبرانلاین ارائه کرده است.

وی می گوید فرودگاه امام خمینی(ره) که قرار بود ایران را به هاب منطقه بدل کند، تحت تاثیر مخالفت های سیاسی و ...در موعد مقرر تکمیل نشد و این فرصت نصیب امارات متحده عربی شد.

مشروح مصاحبه با احمد خرم در این خصوص پیش روست.

آقای رستم قاسمی اخیرا انتقادی به فرودگاه امام داشته و گفته اند که وقتی وارد این فرودگاه می شوند، حس می کنند از شهر وارد روستا می شوند. ماجرای توسعه فرودگاه امام، همچنان ماجرایی مبهم و مهم برای اقتصاد و سیاست ایران است. در این میان بازخوانی مقاومت عجیب برای جذب سرمایه گذار خارجی می تواند دلایل این توسعه نیافتگی را روشن کند. چقدر این انتقاد را وارد می دانید؟

مساله همان بازخوانی مقاومت برابر سرمایه گذار خارجی است. من خودم برای حضور سرمایه گذاری خارجی، یعنی شرکت تاو اعلام آمادگی کردم. این شرکت سرمایه گذاری خارجی مهمی بود که تجربه ساخت فرودگاهی در استاندارد فرودگاه فرانکفورت را داشت. فرودگاه آتاتورک را می گویم. اما مجلس هفتم شورای اسلامی و دیگران با این طرح مخالفت کردند.

آقای روحانی، رییس جمهوری پیشین در سال ۱۳۹۷ در سخنرانی اعلام کرده که سرمایه گذار خارجی حاضر بود فرودگاه امام خمینی(ره) را در دو سال توسعه دهد اما وزیری که آن دوره راس کار بود به این بهانه که اگر مسافر خارجی بیاید، حجاب رعایت نمی شود، با این موضوع مخالف بود، از این ماجرا خبر دارید؟

چیزهایی شنیده بودم. من از ماجراهایی خبر دارم که در دوره خودم رخ داد و تلاشی که برای وارد کردن سرمایه گذار خارجی به ایران، برای توسعه فرودگاه کردم.

تجربه شما در این مورد چه می گوید؟ معتقدید که مخالفت ها بابت مسائل مرتبط با حجاب و ... بود یا عوامل اقتصادی در این مخالفت ها دخیل بودند؟

من معتقدم بخش مهمی از مخالفت ها به عوامل اقتصادی برمی گشت. حالا که اقای رستم قاسمی از این فرودگاه انتقاد دارد من هم فرصت را غنیمت می دانم از ایشان که سال ها در مسئولیت داشتند، گله کنم.

من واقعا لازم می دانم ماجرای یک سرمایه گذاری دیگر را هم شرح دهم تا روشن شود چه ضربات مهلکی به اقتصاد مملکت وارد شده است. نمونه این اتفاق در خط لوله صلح افتاد. خط لوله صلح قرار بود از پارس جنوبی به ایرانشهر برود و از ایرانشهر به پاکستان برسد. این پروژه در بخش پارس جنوبی تا ایرانشهر به مناقصه بین المللی رفت. یک پیمانکار خارجی با یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار برنده این مناقصه شد. پس از آن فشار وارد کرد که چرا این پروژه را به خارجی ها می دهید و ما می توانیم با یک میلیارد و سیصد میلیون دلار در ۱۰ ماه، این کار را انجام دهیم. آقای قاسمی کامل در جریان این پروژه هستند. وزارت نفت بالاخره تحت فشار این پروژه را به داخلی ها داد. اول اینکه هزینه اجرای این پروژه بیش از چهار میلیارد دلار شد و دوم اینکه به جای ده ماه، چهار سال زمان، صرف اتمام آن شد.در این شرایط قزاقستان و ترکمنستان به دنبال این بودند که گازشان را به پاکستان برسانند و با منافع ما بازی کنند و در نهایت خط انتقال از وقتی آماده شد که آسیای میانه گاز خود را به پاکستان و هند رساند. یک پروژه دیگر هم خط آهن ایستگاه تهران – تبریز بود. قرار بود این خط آهن را به زیر زمین ببرند این درحالی است که به دلیل آلودگی کسی خط لوله را قبل از برقی شدن به زیر زمین نمی برد و خط لوله دیزلی باید روی زمین باشد. آنها براورد اولیه دادند که ۱۸ میلیارد تومان بود. اما مدام این براورد افزایش یافت تا جایی که در روز افتتاح اعلام کردند بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است.

این افتتاح چه سالی بود؟

سال ۸۴ و ۸۵ بود.

ماجرای توسعه فرودگاه امام(ره) هم شباهت به همین پروژه هایی که شرح دادید، داشت؟

برای روشن شدن انچه بر این فرودگاه رفته باید یک توضیح کوچک بدهم. عملیات ساخت این فرودگاه از اواسط دهه چهل شمسی آغاز شد، این فرودگاه پانصد نفر پرسنل را در همین دوره زمانی گزینش کرد اما وقتی فرودگاه به بهره برداری رسید، تمامی این پانصد نفر بازنشست شده بودند. همین موضوع نشان می دهدفاصله زمانی ایده اولیه و طراحی تا بهره برداری چقدر طولانی بوده است.

پس از پایان جنگ و در سال های پایانی دهه شصت، بار دیگر مساله ساخت این فرودگاه مطرح شد. بعد از اینکه تصمیم دوباره برای ساخت این فرودگاه اتخاذ شد، مناقصه ای برگزار کردند و شرکت ADP که شرکتی فرانسوی است برای طراحی فرودگاه برنده شد و مقرر شد این فرودگاه برای ۴۵ تا ۵۰ میلیون مسافر ساخته شود، در این زمان شرکتی داخلی به عنوان پیمانکار برنده پروژه شد و کار آغاز گردید.

چندی بعد رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان وقت تصمیم گرفت بنیاد را وارد ساخت این فرودگاه کند و از اینجا بهانه جویی ها آغاز شد. مساله آفریدند و برخورد کردند تا اینکه یکی دو سال بعد از آغاز پروژه و در حالی که کار با کیفیت خوبی هم پیش می رفت بالاخره آن شرکت خصوصی را خلع ید کردند و کار ساخت فرودگاه به بنیاد مستضعفان و جانبازان واگذار شد. خاطرم هست که وقتی کار را شروع کردند، طلب آن شرکت را نداده بودند.

بالاخره کار توسط شرکت های تحت پوشش بنیاد مستضعفان و جانبازان پیش می رفت تا اینکه من سال ۱۳۸۰ وارد وزارت راه و ترابری شدم.

من معتقد بودم این پروژه به همراه سه –چهار پروژه دیگر به آبروی نظام تبدیل شده بودند،همان زمان راهی بازدید از این فرودگاه شدم. به مدیر پروژه فرودگاه گفتم چقدر بودجه برای اتمام این پروژه لازم داری؟گفت: هفت میلیارد تومان به همراه سه ماه فرصت. بعد از چهار ساعت بازدید از بخش های مختلف به او گفتم چقدر بودجه برای اتمام این پروژه لازم داری؟مکتوب کن. وی هفت میلیارد تومان را مکتوب کرد. به او گفتم بهتر است بنویسی ۱۵۰میلیارد تومان بودجه به همراه سه سال فرصت. البته حرف من به ایشان برخورد اما واقعیت این بود که ما ۱۵۰میلیارد تومان بودجه از آن به بعد تا افتتاح فاز یک پرداخت کردیم و دو سال زمان صرف شد تا فاز اول فرودگاه امام خمینی(ره) به بهره برداری برسد.

کیفیت ساخت این فرودگاه، همان زمان محل مناقشه بود؟

از ابتدا می دانستم پیمانکارانی چون بنیاد مستضعفان و ...نمی توانند فرودگاهی در استانداردهای اروپایی که هیچ، در استاندارد آسیایی بسازند. متاسفانه استانداردهای مد نظر در این پروژه رعایت نشد و تنها کاری که از دست من برآمد این بود که در دوره مسئولیت خودم تلاش کردم تاسیساتی مانند نور و صوت و تجهیزات مکانیکی و برق و ... از بهترین کمپانی ها تامین شود. یادم هست همان زمان در بازدید از سرویس بهداشتی فرودگاه دیدم که از کاشی درجه دو استفاده کرده بودند،عصبی شدم و به آن فرد گفتم تو حاضری درخانه خودت از این کاشی استفاده کنی که اینجا چنین کاری کردی؟

جالب است بدانید بودجه احداث فرودگاه امام خمینی (ره) در آن دوره زمانی هفت میلیارد تومان در سال بود. یعنی با احتساب قیمت ثابت، اگر تلاش ویژه در دولت اصلاحات انجام نمی شد و روند تخصیص بودجه تغییر نمی کرد، بیست سال تا بیست و دو سال از سال ۱۳۸۰ طول می کشید تا این فرودگاه به بهره برداری برسد.

مخالفت با ورود شرکت تاو نیز ناشی از این بود که می خواستند خودشان پروژه توسعه فرودگاه را بگیرند؟

بنیاد مستضعفان می خواست پروژه فازهای دو، سه و چهار فرودگاه امام(ره) را نیز در اختیار بگیرد از این رو مقاومت برابر سرمایه گذاری خارجی در اینجا شکل گرفت و هزینه های سنگینی را برای کشور به بار آورد.

یادم هست همان زمان که وزیر بودم به همراه آقای عارف بازدیدی از ترکیه داشتیم. من آقای عارف را به ترمینال آتاتورک بردم. ترمینالی که شرکتی ترکیه ای- اتریشی تاو ساخته بود و استاندارد بالایی در حد فرودگاه فرانکفورت داشت. ایشان نیز دید و مذاکره ما با شرکت تاو آغاز شد.

باید اشاره کنم فاز یک فرودگاه امام خمینی(ره) توسط بنیاد با بودجه ای در محدوده ۱۷۹ میلیون دلار ساخته شد. شرکت تاو برای توسعه فاز دو رقمی پیشنهادی مهمی داشت. این شرکت قرار بود دو ساله فاز دو فرودگاه امام را با قیمت ۹۶ میلیون دلار احداث کند که آن ماجراهای عجیب و غریبی پیش آمد.

موضوعات امنیتی و اینکه این شرکت اسراییلی است، آن روزها در فضای سیاسی ایران مطرح بود.

بله مطرح بود. می گفتند این شرکت وابسته به موساد است و اسراییلی. من به وزیر اطلاعات وقت نامه نوشتم و گفتم می گویند این شرکت اسراییلی است،شما اعلام نظر کنید.ایشان مصاحبه کردند و گفتند اتفاقا این شرکت نزدیک به حزب مسلمان ترکیه است اما خوب من شنیده بودم که در قبل از این هم برای سرمایه گذار قبلی مسائل حجاب و این ها را پیش کشیده بودند. البته این مسائل مطرح بود اما خود من هم بارها توضیح دادم که این ها جای طرح ندارد. شما هر مقرراتی بگذارید سرمایه گذار خارجی ملزم به تبعیت است اما متاسفانه نشد که نشد. حالا آقای قاسمی معترض هستند که چرا این فرودگاه کیفیت ندارد؟ اتفاقا ما باید از ایشان ناراحت باشیم. سئوال من از آقای قاسمی این است که چرا بعد از دولت اصلاحات که کشور دست خودتان بود، پیش قدم نشدید و فرودگاه را نساختید و فاز دو و سه و چهار را توسعه ندادید؟ اصلا چرا راه دور برویم. بفرمایید در همین یک سال و اندی که وزیر راه و شهرسازی هستید، چقدر خرج تعمیر و نگهداری این فرودگاه کرده اید.بیایید گزارش بدهید و بگویید هزینه تعمیر و نگهداری درهمین دوره زمانی چقدر بوده است،بعد درباره ناراحتی تان از کیفیت حرف بزنید. من مطلع هستم که هزینه نکردید. اصلا مساله شما نبوده. یک هو در عبور از فرودگاه به این نتیجه رسیده اید؟

شما کسی هستید که با جامعه مهندسی کشور آن برخورد عجیب را داشتید، حالا از بی کیفیتی یک سازه حرف می زنید؟ شما سیصد نفر از بهترین اعضای جامعه مهندسی را برای انتخابات نظام مهندسی رد صلاحیت کردید و تلفن من را به عنوان رییس این سازمان جواب ندادید. بعد سرپرست برای سازمان تعیین کردید اما باید بدانید با بداخلاقی نمی شود کشور را توسعه داد.

ظرفیت پیش بینی شده برای فرودگاه امام خمینی(ره) چقدر بود؟

۴۵ تا ۵۰ میلیون مسافر اما حالا ظرفیتش 5 تا شش میلیون مسافر است.

به این ترتیب ما با هدف اولیه فاصله عجیب وغریب داریم.

باید هم داشته باشیم. این فرودگاه نیمه کاره است. فقط فاز یک آن به بهره برداری رسیده است. کسانی که در مسند کار بودند، پروژه را تکه تکه و بی هدف به برخی شرکت ها سپردند و در حقیقت اصلا فاز دو را واگذار نکردند. اگر آن اتفاقات نمی افتاد و فاز دو فرودگاه به موقع ظرف همان دو تا سه سال به بهره برداری می رسید، می دانید چه کسی ضرر می کرد؟ متاسفانه سه سال پس از آن ماجرا و فرار سرمایه گذار خارجی از فرودگاه امام، فرودگاه امارات به بهره برداری رسید و به هاب منطقه تبدیل شد.

از کلمه فرار سرمایه گذار استفاده می کنید؟

حقیقت دارد. اغراق نمی کنم. شرکت تاو هفده میلیون دلار تجهیزات آورده بود. پس از آن ماجرا، همه تجهیزات را در فرودگاه گذاشتند و رفتند. هر چند بعدا به دادگاه شکایت کردند و سه برابر پولی که برای خرید تجهیزات داده بودند را از ما گرفتند اما خوب فاز دو، سه و چهار هیچ گاه ساخته نشد.

قرار بود توسعه فاز دو اول سال ۸۳ آغاز شود و پایان سال ۸۴ به بهره برداری برسد. می خواستیم قرارداد توسعه فاز سه و چهار را هم سال ۸۳ ببندیم تا در سال ۱۳۸۶ فرودگاه به توسعه کامل برسد. متاسفانه این اتفاق نیفتاد. الان با بیست میلیارد دلار هم نمی توانید این فرودگاه را توسعه بدهید. همه چیز عوض شد. فرودگاه امام نیمه کاره ماند و صراحتا بگویم حداقل سالی یک میلیارد دلار درآمد از دست ما رفت. حالا حساب کنید از سال ۱۳۸۶ تا حالا چقدر درآمد را از دست دادیم. بین پانزده تا بیست میلیارد دلار.

البته بعد از این تاریخ تحریم ایران تشدید شد و شاید همین تشدید تحریم ها مانع از آن می شد که فرودگاه بتواند در جایگاه پیش بینی شده و هاب منطقه قرار گیرد.

شک نکنید اگر فرودگاه به بهره برداری می رسید، تحریم ایران سخت می شد. منافع سرمایه گذار خارجی مانع این می شد که بتوانند ما را تحریم کنند. اصلا تضمین برجام گره زدن منافع ایران به سرمایه گذاران خارجی بود اما نشد و گذشت.