نمای دو ساله از تحولات تجاری

نگاهی به آمارهای تجارت خارجی در دو سال 1394 و 1395 نشان می‌دهد برخی از کشورهای مبدا و مقصد با تغییر رتبه در تجارت خارجی کشور مواجه بوده‌اند. از جمله این موارد می‌توان به ارتقای جایگاه کره جنوبی در لیست مقاصد صادراتی اشاره کرد. در بخش واردات نیز تغییر عمده به رتبه آلمان بازمی‌گردد. از سویی کشورهایی همچون سوئیس هم نتوانسته‌اند جایگاه خود را در لیست مبادی واردات به ایران حفظ کنند و در سال 95 رتبه‌های پایین‌تری را به خود اختصاص داده‌اند.

دنیای اقتصاد: نمای دو ساله تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد که در صادرات و واردات شاهد تغییر رتبه‌های برخی از مقاصد و مبادی تجارت هستیم. به‌عنوان مثال کشورهای چین، امارات، عراق و ترکیه در سال‌های 1394 و 1395 چهار مقصد عمده صادراتی بوده‌اند که در این راستا کره جنوبی با 872 میلیون دلار صادرات، هشتمین مقصد صادراتی ایران بود این در حالی است که این کشور در سال 95 با صادرات تقریبا 2 میلیارد و 900 میلیون دلار در جایگاه پنجم بازار هدف ایران قرار گرفته است. همچنین مبادی کالاهای وارداتی ایران در سال‌های 1394 و 1395 به ترتیب کشورهای چین،‌امارات، کره جنوبی و ترکیه بوده؛ اما در سال 1395، تغییراتی در انتخاب مبادی وارداتی ایران رخ داده که به عنوان نمونه یکی از مهم‌ترین تغییرات مربوط به افزایش بیش از 39 درصدی ارزش واردات از آلمان است. اتاق بازرگانی تهران در گزارش پیش رو جزئیات بیشتری را از تغییرات رتبه کشورهای مبدا و مقصد تجارت خارجی ایران آورده است.

رتبه 15 مقصد صادراتی ایران

چین در دو سال 1394 و 1395 همواره اولین مقصد صادرات کالاهای ایرانی بوده است. همچنین کشورهای امارات، عراق و ترکیه نیز در رده بندی مقاصد صادراتی در دو سال مذکور به ترتیب مقاصد دوم، سوم و چهارم صادرات کالا از ایران محسوب می‌شود. اما رتبه پنجم مقاصد عمده صادراتی در سال 94 از آن هند بوده و در سال 95 کره جنوبی جای آن را گرفته است. کره جنوبی در سال 94 در جایگاه هشتم جدول عمده مقاصد صادرات ایران قرار داشت. از سویی در سال 1394 رتبه ششم مربوط به افغانستان بوده اما هند در سال 1395 توانسته این رتبه را کسب کند. افغانستان در سال 95رتبه هفتم را به خود اختصاص داده است.

ژاپن به‌عنوان یکی دیگر از مقاصد صادراتی در سال 94 در رده هفتم و در سال 95 در رده هشتم قرار گرفته است. پاکستان هم به‌عنوان یکی از شرکای تجاری همجوار ایران توانسته در سال 1394 در رتبه دهم و در سال 1395 در رتبه نهم مقاصد صادراتی کشور قرار گیرد. یکی از تغییر رتبه‌های قابل توجه در بازه زمانی دو سال مذکور مربوط به تغییر رتبه تایوان است. تایوان که در سال 1394 مقصد بیست و دوم کالاهای ایرانی بود، در سال 1395 به دهمین مقصد صادراتی کشور تبدیل شده است. صادرات ایران به ترکمنستان در سال 1395 نسبت به سال 1394 کاهش یافته و موجب شده تا رتبه نهم این کشور در جدول مهم‌ترین مقاصد صادراتی سال 94 به رتبه یازدهم در سال 95 تبدیل شود. عمان در هر دو سال مذکور رتبه دوازدهم را در اختیار داشته اما هنگ کنگ توانسته تغییر رتبه دهد و از رتبه چهاردهم به رتبه سیزدهم مقاصد صادراتی کشور صعود کند. ایتالیا هم در سال 94 رتبه یازدهم مقاصد صادراتی ایران را در اختیار داشته که این رتبه در سال 1395 به چهاردهم نزول کرده است. ویتنام نیز در سال 1395 سیزدهمین مقصد صادرات کشور محسوب می‌شد که در سال 1395 رتبه پانزدهم را به خود اختصاص داد.

بر اساس تغییراتی که در رتبه‌بندی‌ها نام برده شد، میزان صادرات به لحاظ ارزشی در برخی کشورها با افت مواجه بوده است. صادرات از ایران به عراق در سال 95 نسبت به سال 94 با افت 3/ 0 درصدی مواجه شده، همچنین صادرات ایران به کشورهای ترکیه، ترکمنستان و ایتالیا با افت 4/ 0 درصدی، به افغانستان با افت 3/ 0 درصدی و به ژاپن با افت 1/ 0 درصدی روبه‌رو بوده است.

آمارها نشان می‌دهد در سال 1395 معادل 3843 قلم کالا صادر شده که در میان آنها 87 قلم کالا بیش از 80 درصد ارزش صادرات کشور را پوشش داده‌اند. این موضوع می‌تواند گویای عدم تنوع اقلام صادراتی باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دو کالای میعانات گازی (با سهم 2/ 6 واحد درصد) و سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین (با سهم 5/ 4 واحد درصد) حدود 11 واحد درصد از رشد 5/ 3 درصدی ارزش صادرات را در سال 1395 به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین در صورت حذف دو قلم مذکور از فهرست صادرات کالایی گمرک، رشد صادرات کالایی منفی 2/ 7 درصد می‌شود. از سوی دیگر در سال 1395، صادرات کشور رشد وزنی 38 درصدی را تجربه کرده است. عامل مسلط در رشد مقدار صادرات در سال 1395نسبت به سال 1394، افزایش میعانات گازی بوده که 7/ 8 واحد درصد در رشد وزنی صادرات نقش داشته است. پس از آن نیز کالاهای سنگ آهن هماتیت و سایر روغن‌های سبک به جز بنزین با سهم حدود 9 و 8 واحد درصدی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

15 مبدا عمده وارداتی ایران

مهم‌ترین مبادی کالای وارداتی ایران در سال‌های 1394 و 1395 به ترتیب کشورهای چین، امارات، کره جنوبی و ترکیه بوده‌اند. در سال 1395 تغییراتی در انتخاب مبادی وارداتی ایران رخ داد. یکی از مهم‌ترین این تغییرات مربوط به افزایش بیش از 39 درصدی ارزش واردات ایران از آلمان است. در سال 1395 تقریبا 6 درصد از نیاز وارداتی کشور از طریق آلمان تامین شده است. سهم آلمان در تامین نیاز وارداتی ایران در سال 1395 حدود 4/ 1 واحد درصد نسبت به سال 1394 افزایش یافته است. همچنین در سال 1395 ارزش واردات ایران ازفدراسیون روسیه نسبت به سال 1394 تقریبا 7/ 2 برابر شده و به حدود یک میلیارد و 600 میلیون دلار رسیده است. سهم روسیه در تامین نیاز وارداتی کشور در سال 1395 معادل 6/ 3 درصد بوده که در مقایسه با سال 1394 حدود 2/ 2 واحد درصد افزایش یافته است. افزایش واردات ایران از روسیه باعث شده این کشور در جایگاه هفتم در میان مبادی عمده وارداتی ایران قرار گیرد. یکی دیگر از تغییرات رخ داده مربوط به کاهش سهم سوئیس در تامین نیاز وارداتی کشور است. ارزش واردات ایران از سوئیس در سال 1394 معادل 2 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده و در سال 1395 به حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار رسیده است. کاهش بیش از 50 درصدی واردات ایران از سوئیس، جایگاه این کشور را در سال 1394 که جزو 5 مبدا عمده وارداتی ایران بوده به رتبه دهم در میان بازارهای وارداتی کشور تبدیل کرده است.

چین، امارات، کره جنوبی و ترکیه در دو سال مذکور رتبه اول تا چهارم را به خود اختصاص داده‌اند. اما تغییرات در رتبه بندی‌ها حاکی از آن است که آلمان در سال 1394 در رتبه هفتم جای گرفته بود و در سال 1395 رتبه پنجم را به خود اختصاص داد. هند در دو سال مورد بررسی در رتبه ششم قرار دارد. فدراسیون روسیه نیز توانسته جایگاه خود را در سال 1395 ارتقا دهد. این کشور در سال 94 جایگاه دوازدهم و در سال 1395 جایگاه هفتم را به خود اختصاص داده است.

ایتالیا در هر دو سال مذکور هشتمین مبدا وارداتی ایران بوده است. برزیل اما در سال 1394 رتبه یازدهم و در سال 1395 رتبه نهم را از آن خود کرده است. سوئیس، فرانسه و هلند از محدود کشورهایی هستند که در سال 95 نسبت به سال 94 با تنزل جایگاه مواجه بودند. سوئیس در سال 1394 جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده بود اما در سال 1395 در جایگاه دهم ایستاد. فرانسه نیز در سال 1394 نهمین مبدا واردات ایران بود اما در سال 1395 یازدهمین مبدا واردات کشور شد. هلند در سال 1394 رتبه 10 و در سال 1395 رتبه 12 را در اختیار گرفت.

اوکراین از دیگر کشورهایی بود که توانست در سال 1395 ارتقای رتبه بالایی داشته باشد. این کشور از رتبه 27 در جدول مبادی وارداتی در سال 1394 به رتبه 13 در سال 1395 دست یافت. ژاپن نیز توانست از رتبه هفدهم در سال 1394 به رتبه چهاردهم در سال 1395 دست‌یابد. همچنین مالزی از جایگاه نوزدهم در سال 1394 به جایگاه پانزدهم کشورهای مبادی وارداتی در سال 1395 دست یافت.

بر اساس تحلیل‌های ارائه شده در این گزارش، در سال 1395 بیش از 5700 قلم کالا به کشور وارد شده که در میان آنها 659 قلم کالا بیش از 80 درصد ارزش واردات را تشکیل داده‌اند. افزایش واردات «سایر دستگاه‌های کمک ناوبری رادیویی غیر از دستگاه موقعیت یاب جهانی»، سهمی 15/ 2 واحد درصدی در رشد 2/ 5 درصدی ارزش واردات کشور در سال 1395 داشته است. ارزش واردات «سایر وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر 1500 سی سی تا 2000 سی سی به‌جز آمبولانس و هیبریدی» نیز در این سال تقریبا دو برابر شده و 95/ 0 درصد در رشد واردات نقش داشته است. چنانچه این اقلام از فهرست اقلام وارداتی کشور حذف شود، رشد واردات به لحاظ ارزشی 1/ 2 درصد خواهد بود.