بازگشت نظم به بازار پول

با مصوبه اخیر شورای پول و اعتبار، بانک‌ها ملزم به واگذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال خود شده‌اند. این تصمیم می‌تواند بانک‌ها را به وظیفه اصلی خود برگردانده و آنها را از بنگاهداری دور کند.

همچنین به‌تدریج پول‌های سرگردان بخش خصوصی به سمت پروژه‌های اقتصادی هدایت شده و به نوعی به افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کمک شود. در ۲، ۳ سال اخیر که بانک‌ها موظف به کاهش نرخ بهره شده‌اند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان راه نجاتی برای تامین سرمایه بانک‌ها بوده‌اند. این صندوق‌ها مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار هستند که منابع جمع‌آوری شده از مشتریانی که تمایل به سپرده‌گذاری در این محل دارند را در قالب سبدی از اوراق در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرده و با سودی که به آن تعلق می‌گیرد، محلی را برای سودآوری مشتری و بانک‌ها فراهم می‌کند. در این صندوق به مشتریان ضمانت می‌شود که بدون پذیرش ریسک‌های بازار سرمایه، سود تضمین شده‌ای به صورت روزشمار و ماهانه دریافت کنند.

اغلب این سود با سود رایج شبکه بانکی برای سپرده‌های بلندمدت اختلاف دارد که خود موجب جذابیت برای مشتریان شده و آنها را به سمت این صندوق‌ها هدایت می‌کند.محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌های خصوصی در گفت‌وگو با ایسنا نسبت به واگذاری سرمایه‌گذاری بانک‌ها نظر مثبتی داشته و عنوان می‌کند: فعالیت فعلی شبکه بانکی از محل صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجب ایجاد رقابتی مخرب شده که از عوامل انحراف در اجرای سودهای مصوب برای سپرده‌های بانکی است. او تاکید می‌کند: فعالیت بانک‌ها در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اکنون فراتر از حد مجاز رفته و آنها را از عملیات بانکداری به سمت بنگاهداری سوق داده است.

سطح ریسک بالاتر را بپذیریم

دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ضمن مثبت دانستن تصمیم شورای پول و اعتبار در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: پول‌هایی که باید جذب بازار سرمایه می‌شد از طریق صندوق‌های با درآمد ثابت به صورت غیرمستقیم در اختیار بانک‌ها قرار می‌گرفت در نتیجه پول‌ها به نام بازار سرمایه بود ولی به کام بازار پول و بانک تمام می‌شد. بهروز خدارحمی اظهار کرد: این تصمیم موجب ساماندهی بهتر بازار سرمایه و سرمایه‌های در گردش می‌شود. هرچند درباره تصمیم شورای پول و اعتبار حرف و حدیث زیاد است اما سرانجام اگر قرار است بازار پول نظم بگیرد باید به این سمت پیش برویم.

به این ترتیب نمی‌شود که سرمایه‌گذاران پول‌های خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بگذارند و به نوعی به راحتی از تصمیم بانک مرکزی برای کاهش سود بانکی فرار کنند و انتظار پیشرفت در اقتصاد کشور و رونق بازار سرمایه را هم داشته باشیم. این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر دوری از تصمیم‌های دستوری ادامه داد: اگر قرار است نرخ‌های ثابت متفاوتی داشته باشیم درنتیجه نمی‌توانیم صرفا به نرخ بهره بانکی یا نرخ شورای پول و اعتبار تکیه کنیم و باید فکری به حال پول‌های سرگردان کنیم. باور دارم که در بازار سرمایه و صندوق‌ها که در بازار سرمایه معامله می‌شوند، کشف نرخ باید در خود بازار سرمایه اتفاق بیفتد و نه اینکه نرخ‌های دستوری خود شورای پول و اعتبار به صورت غیرمستقیم دیکته شود.

به نظر می‌رسد آنچه در حال اتفاق افتادن است بیشتر ساماندهی در آن حوزه است در صورتی که ما باید فراتر از این برویم. خدارحمی در پاسخ به این سوال که تصمیم شورای پول و اعتبار چقدر می‌تواند به خروج بانک‌ها از بنگاهداری کمک کند و آنها را به فعالیت اصلی خود برگرداند، اذعان کرد: اگر این اتفاق در عمل بیفتد تصمیم بسیار درستی است. اگر ما مدام می‌گوییم که بانک‌ها باید نقش واسطه‌گری را داشته باشند و نباید در بنگاهداری وارد شوند بنابراین در این راستا اقدام مثبتی شده است. او در ادامه درباره تاثیر این تصمیم بر رشد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز گفت: حتما این مسئله می‌تواند تاثیر جدی‌تری بر رشد سرمایه‌گذاری داشته باشد. ما به آرامی یاد می‌گیریم که اگر قرار است بازدهی بیشتری به‌دست بیاوریم باید سطح ریسک بالاتری را بپذیریم. اگر امروز در بازار پول گزینه‌های مختلفی برای سپرده‌گذاری وجود دارد درعمل آنها به سپرده‌گذاری‌هایی که در بازار است، محدود می‌شود که باید این نگاه تغییر کند.

هرکس می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند باید مسئولیت متفاوتی را در بخش بازار سرمایه بپذیرد. دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری به مردمی که نگران خروج سرمایه‌های خود هستند، گفت: مردم باید افق دید خود را بلندمدت‌تر کنند و تنها از فرصت‌های امروز استفاده نکنند. اینکه بدون ریسک‌پذیری به دنبال افزایش بازدهی باشند، نگاه درستی نیست. شاید در کوتاه‌مدت به سود برسند ولی با اتفاقاتی که شاهد هستیم این سود نمی‌تواند مستمر باشد. افرادی بازدهی بیشتری کسب می‌کنند که بتوانند متناسب با بازدهی ریسک بیشتری هم کسب کنند. بنابراین از مردم خواهش می‌کنم که از افق‌های کوتاه‌مدت و فرصت‌هایی که ممکن است در کوتاه‌مدت به‌دست آورند قدری پای خود را فراتر بگذارند و چشم‌انداز بلندمدت‌تری را ببینند.

به فکر راهکار انگیزشی باشیم

علیرضا خیری، کارشناس مالی اقتصادی نیز از تصمیم شورای پول و اعتبار برای سازماندهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها استقبال کرده و در گفت‌وگو با صمت گفت: در ۲، ۳ سال اخیر که بانک‌ها موظف به کاهش نرخ بهره شده‌اند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان راه نجاتی برای تامین سرمایه بانک‌ها بوده‌اند. از آنجا که بانک‌ها با مشکل نقدینگی مواجه هستند با انتشار اوراق و داشتن صندوق‌هایی سعی می‌کنند به منابع مالی و درآمد ثابت دست پیدا کنند. به این ترتیب سهیم کردن افراد در طرح‌های مختلف یکی از ابزارهایی است که بانک‌ها به آن رجوع می‌کنند و از طریق شرکت‌ها و کارگزاری‌ها سعی می‌کنند منابع مد نظر خود را جذب کنند.

او با بیان اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها به طور عمده جزو نهادهای مالی هستند که در سازمان بورس فعال می‌شوند ابراز کرد: از این جهت که صندوق‌های سرمایه‌گذاری باعث می‌شود منابعی جذب بانک شود، اتفاق خوبی است و می‌تواند به رونق بانک کمک کند ولی ازآنجایکه نرخ بالاتری از نرخ سودی که بانک مرکزی مشخص کرده بود به سپرده‌گذاران ارائه می‌شود به نوعی می‌توان گفت که در تقابل با سیاست‌های بانک مرکزی است.

درواقع این یکی از ابزارهایی بود که بانک‌ها از طریق آن توانستند از نرخ سودی که بانک مرکزی مشخص کرده بود عبور کنند. این کارشناس مالی اقتصادی با بیان این سوال که آیا ما با فشار بیش از حد و دستوری کردن نرخ سود سپرده می‌توانیم به نتایج بهتری برسیم، اظهار کرد: اینکه بگوییم بانک‌ها این صندوق‌ها را واگذار کنند چون بخش عمده‌ای از منابع آنها در خود بانک‌هاست و به طور عمده جذب منابع بانکی می‌شود و این باعث می‌شود که بانک‌ها از وظیفه اصلی خود دور شوند، خوب است.

از آنجا که می‌دانم چیزی بیش از ۳۰۰۰۰ میلیارد تومان منابع در دست بانک‌ها و در این صندوق‌هاست اما اگر بخواهیم این منابع را به صورت دستوری از بانک‌ها خارج کنیم نمی‌توانیم موفق شویم. او تاکید کرد: درواقع یک منبع بزرگی از پول می‌خواهد از بانک‌ها خارج شود و برای اینکه جای مناسب خود را پیدا کند باید خیلی دقت کرد. بیشتر سپرده‌گذاران با بازار سرمایه آشنایی زیادی ندارند، برای همین بیشتر پول خود را در بانک‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند حال با خروج این منابع از کنترل بانک‌ها مردم دوباره علاقه‌مند می‌شوند که در جاهای مختلفی که غیرتولیدی و غیرسرمایه‌ای است، سرمایه‌گذاری کنند.

او در ارائه راهکار حل این مشکل اذعان کرد: به نظر می‌آید که بانک مرکزی باید به فکر راهکار انگیزشی‌تری باشد و لزوما با فشار و به صورت دستوری کارها را اجرا نکند. اینکه منابع از بانک‌ها خارج شود روی کاغذ خیلی خوب است اما اگر برای جهت‌دهی آن فکری نشود فرد دوباره مجبور می‌شود به سمتی برود که مولد نبوده و این بار به دنبال نرخ سود پایین‌تر باشد. باور دارم این برنامه‌ها فرآیندهایی را ایجاد می‌کند که معلوم نیست عاقبت آن به کجا می‌رسد.