کری: برجام روح ندارد

با گذشت چند هفته از ادعای عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا، همچنان انتقادات نسبت به این موضوع ادامه دارد.

به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، جان‌کری، وزیر خارجه پیشین ایالات‌متحده آمریکا روز دوشنبه طی اظهاراتی در اندیشکده «چتم هاوس» در لندن اظهار کرد که عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای از سوی ترامپ، بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های برجام است. جان‌کری گفت: «آنهایی که مخالف برجام هستند در نظر نمی‌گیرند که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر عالی ایران فتوا داد که ایران درصدد ساخت سلاح هسته‌ای نیست.» همچنین به گزارش «ایسنا» وزیر امور خارجه پیشین آمریکا تاکید کرد: «توافق هسته‌ای با ایران نه‌تنها مانع استفاده از سلاحهسته‌ای توسط ایران است، بلکه مانع استفاده سایر کشورها از این سلاح نیز شده است.»

کری ادامه داد: «هدف از این توافق ایجاد دیدگاهی جهانی بود که توسط کشورهای قدرتمند و بزرگ به امضا رسید. بنابراین این توافق تنها با ایران نبوده است و هم اکنون این مساله از اهمیت زیادی برخوردار است. من اکنون می‌خواهم از حال سخن بگویم و کاملا واضح و شفاف در این باره سخن خواهم گفت. ایران تصمیم گرفته است برنامه‌های هسته‌ای خود را ادامه ندهد و در این زمینه گام مهمی برداشته است. این درحالی است که آیت‌الله خامنه‌ای هم این توافق را تایید کرد.» همزمان کاترین اشتون، مسوول سابقسیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز که در این اندیشکده انگلیسی حضور داشت، گفت: «نتیجه‌ای که از برجام بیرون آمد، خارق‌العاده بود.»

برجام روح ندارد

کری در سخنرانی‌اش در اندیشکده چتم‌هاوس اضافه کرد: «چرا داوطلبانه می‌خواهید برجامی را دور بیندازید که به موجب آن، اقدامی را که ممکن است ایران ۱۵ سال دیگر صورت دهد، به فردا تغییر دهید.» وزیر خارجه پیشین آمریکا با اشاره به اینکه برجام کار می‌کند و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای هشت بار پایبندی ایران را به برجام تایید کرده است، افزود: «برخی مانند ترامپ می‌گویند که ایران روح برجام را نقض کرده است. اما برای برجام روحی وجود ندارد.»

مذاکره‌کننده پیشین هسته‌ای آمریکا توضیح داد که ایران و کشورهای مذاکره‌کننده توافق هسته‌ای توافق کردند که اختلافات در باره برنامه موشکی و دخالت‌های ایران در منطقه را کنار بگذارند و صرفا در رابطه با توافق هسته‌ای گفت‌وگو کنند. به گزارش خبرگزاری فارس کری ادامه داد: «حتی چین و روسیه نقش‌های مهمی در برجام که یک تلاش حقیقتا جهانی بوده است، ایفا کردند و ما نیاز به اقدامات بیشتر و نه کمتر داریم.» وی درباره ادامه مشارکت آمریکا در برجام گفت: «توافق هسته‌ای ایران کارساز است و دقیقا آن چیزهایی را که لازم است، انجام می‌دهد.»

کری همچنین درباره نگرانی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت: «نتانیاهو، رئیس‌جمهور اوباما را ترغیب به بمباران ایران کرد؛ این درحالی است که بمباران ایران، این کشور را از تولید یک بمب بازنمی‌دارد اما توافق چنین می‌کند.» کری در بخشی از سخنان خود نیز تصریح کرد: «توافق ایران بر پایه اعتماد بنا گذاشته نشد بلکه بر پایه راستی‌آزمایی به‌وجود آمد. با توافق، ما یک بازه یکساله گریز داریم.»

کاترین اشتون، مسوول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز که در این اندیشکده انگلیسی حضور داشت، گفت: «نتیجه‌ای که از برجام بیرون آمد، خارق‌العاده بود. حتی چند ماه قبل از آن، هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد.» وی ادامه داد: «اگر آمریکا از برجام خارج شود، این پیام به جهان القا می‌شود که آمریکا نمی‌تواند به تعهداتش پایبند باشد.» اشتون گفت: «برجام همان اندازه که پیچیده بود، خارق‌العاده هم بود. روسیه زمانی‌که آنها را درخصوص موضوع اوکراین تحریم کردیم، از تحریم‌های ایران حمایت کرد.» او تاکید کرد که ایران و کشورهای مذاکره‌کننده توافق هسته‌ای توافق کردند که اختلافات در باره برنامه موشکی و دخالت‌های ایران در منطقه را کنار بگذارند و صرفا در باره توافق هسته‌ای گفت‌وگو کنند.

اثبات غیرقابل اعتماد بودن آمریکا

از سوی دیگر  کاترین اشتون، مسوول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشتی با تاکید بر اینکه توافق هسته‌ای تنها به آمریکا تعلق ندارد، نوشت: «برخی افراد در ایران می‌گفتند که آمریکا قابل اعتماد نیست، به نظر می‌آید که ترامپ درحال اثبات نظرات آنها است.» به گزارش «ایسنا» کاترین اشتون مسوول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا که نقشی تاثیرگذار در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ داشت، در یادداشت خود در نشریه «پراسپکت» با پرداختن به سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران و توافق هسته‌ای تاکید کرد که آمریکا درحال تضعیف اعتبار دیپلماتیک خود است.

اشتون نوشت: «مدت‌ها پیش از اینکه دونالد ترامپ روی صحنه بیاید، مقامات ایران نگران بودند که آمریکا فاقد تعهدی پایدار در قبال یک توافق هسته‌ای است. تقریبا تمام کاندیداهای ریاست‌جمهوری از حزب جمهوری‌خواه وعده دادند که هر توافقی را پاره خواهند کرد. ایرانی‌ها همزمان که انتخابات نزدیک‌تر می‌شد، به این لفاظی‌های آمریکا گوش فرا می‌دادند.»

وی ادامه داد: «من در دیدارهای دو جانبه‌ام با محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران و فرد قبلی او، درباره آنچه ممکن است در صورت روی کار آمدن یک رئیس‌جمهور ضد توافق رخ دهد، صحبت می‌کردیم. این موضوع در دیدارهای من و جان کری وزیر امورخارجه پیشین آمریکا نیز مطرح می‌شد.» این مقام اروپایی تاکید کرد: «پاسخ ما به نگرانی‌های آنها بر دو قسم بود. اول اینکه، توافقی خوب که آنچه مورد انتظار است را حاصل خواهد کرد، به درستی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی‌آزمایی و نظارت خواهد شد و از سوی یک سازمان به شدت مورد احترام تایید خواهد شد.

دوم، این توافق دوجانبه نیست. پنج کشور دیگر که با تفویض اختیار شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان یک گروه عمل می‌کنند، به همراه اتحادیه اروپا به‌عنوان هدایت‌کننده این تیم (که من در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ عهده‌دار آن بودم)، دیگر طرف‌های توافق هستند. مذاکرات بیش از ۱۰ سال پیش با حضور وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس آغاز شد که اتحادیه اروپا هم به آنها پیوست. اولین مذاکره‌کننده ایران حسن روحانی بود که بعدها رئیس‌جمهوری ایران شد. آمریکا، روسیه و چین نیز به نیابت ازشورای امنیت به این گروه پیوستند.» این مقام پیشین اروپایی افزود: «ما بارها دریافتیم که مشارکت هر یک از این ۶ کشور ضروری است. تعهد آمریکا لازم بود اما کافی نبود. جان کری مذاکره‌کننده‌ای باهوش بود اما توافق تنها به آمریکا تعلق نداشت. در هر نشستی که من برای هماهنگ کردن حضور داشتم، ما درباره وظیفه مذاکره‌مان رایزنی می‌کردیم. آمریکا در آن زمان به سختی تلاش می‌کرد تا دیگر کشورها را متقاعد به پذیرفتن عناصری در توافق کند که برای آنها مهم‌تر بود تا دیگران. ما نیز از طریق بحث و گفت‌وگوهای سخت به مسیر خود ادامه می‌دادیم تا به یک موضع مشترک برسیم.»

وی در ادامه نوشت: «مذاکرات آسان نبود، چراکه ما زمانی مذاکره می‌کردیم که این ۶ کشور قرار بود درباره ایران متحد باشند درحالی‌که درخصوص دیگر مسائل اختلاف عمیق داشتند. به‌عنوان مثال، مذاکرات ما زمانی به اوج خود رسید که آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر مساله اوکراین با روسیه در تنش بودند. با این حال، ما تلاش کردیم تا اجازه ندهیم این اختلافات به آنچه درحال انجام دادن هستیم، سرایت کند. ما اطمینان یافتیم که ایرانی‌ها می‌دانند، نمی‌توانند ما را جدا کنند و به علاوه می‌توانند درباره آنچه می‌گوییم به ما اعتماد کنند. وقتی در نوامبر ۲۰۱۳ به توافق اولیه دست یافتیم که زیربنای توافق نهایی در سال ۲۰۱۵ بود، آینده آن در همان لحظه روشن بود.»

به گفته اشتون، در حقیقت، مدل قدرت‌های جهانی که می‌توانستند روی مساله‌ای با یکدیگر همکاری کنند، درحالی‌که حتی بر سر موضوعات دیگر اختلافاتی عمیق دارند یک مدل خوب برای رسیدگی به دیگر مشکلات به نظر می‌آمد. او در ادامه توضیح داد: «همزمان که انتخابات سال ۲۰۱۶ در آمریکا نزدیک می‌شد، اغلب ناظران این‌گونه ارزیابی کردند که واقعیت عملی تنها چند دقیقه پس از آنکه رئیس‌جمهور جدید، حتی یک فرد جمهوری‌خواه سوگند یاد کند، مشخص خواهد شد. اینکه توافقی که کارساز است به راحتی قابل کنار گذاشتن نیست.»