◄ دریانوردی در ایران از گندی‌شاپور تا سیراف
کشتی‌های جنگی هخامنشیان از بزرگترین کشتی‌های آن دوران محسوب می شدند که سه ردیف پارو زن و بادبان داشت و با سرعت 80 میل دریایی در روز حرکت می‌کرد.
آنچه که امروزه دریانوردی خوانده می‌شود ریشه‌ای دیرین در تاریخ تمدن بشر دارد. بشر برای صید ماهی وارد آب‌ها شد و برای سفرهای کوتاه خود دل به دریا و آب زد. گاهی جانش را به خطر انداخت و گاهی هم در آب جان باخت تا توانست وسیله را برای عبور از آب‌ها بسازد و با گذشت زمان آن را به تحول و تکامل برساند.
قدیمی‌ترین و جالب‌ترین سند حاضر از دریانوردی ایرانیان سندی است از گل پخته که در حفاری‌های ناحیه چغامیش شهرستان دزفول به دست آمده و نشان می دهد این گویچه مربوط به شش هزار سال پیش از میلاد ودوران پیش از پیدایش خط است. باستان‌شناسان در چند مرحله کاوش در تپه‌های چغامیش شمال خوزستان و درمیان رودخانه دز این شیئ را کشف کرده‌اند.
این سند(بنچاک) مُهری گلی است که یک کشتی با سرنشینان آن را نشان میدهد. یک سردار ایرانی که پیروز از جنگ برگشته است نشسته و اسیران جنگی در برابر او زانو زده اند. در این مُهر تصویر یک گاونر و پرچمی کمانی شکل (هلالی) نیز دیده می‌شود.
در دوران هخامنشیان، ایرانیان از امکانات دریایی بسیارعالی برخوردار بودند. کشتی‌های جنگی هخامنشیان از بزرگترین کشتی‌های آن دوران محسوب می شدند که سه ردیف پارو زن و بادبان داشت و با سرعت 80 میل دریایی در روز حرکت می‌کرد.
نیروی دریایی ایران در زمان ساسانیان قدرت مطلق در خلیج فارس و اقیانوس هند به‌شمار می‌رفت و بعدها این نیرو شکل دهنده زیر بنای فرهنگ دریانوردی و دریاپویی مسلمانان شد.
نیروی دریایی از آغاز دوران ساسانی، زمان اردشیر یکم، و از هنگام بازپس گیری ساحل جنوبی خلیج فارس، تاثیر خود را نشان داد. تسلط و چیرگی بر دریای پارس، از دیدگاه اقتصادی، پاکسازی از دزدان دریایی، جلوگیری از دست‌اندازی و هجوم متجاوزان رومی و از همه مهم‌تر، مهار تازیان که رفته‌رفته در سواحل جنوبی آن مستقر می شدند، یک نیاز نظامی شمرده می‌شد.
در تاریخ طبری آمده است که هر کشتی ایران توانایی حمل یکصد مرد را داشت و در زمان خسرو انوشیروان هشت فروند از این کشتی‌ها را تحت فرمان سردار ایرانی « وهرز دیلمی» به یمن فرستادند.
دریانوردان ایرانی، هرگونه تحرکی را تحت نظر و مراقبت داشتند و خطوط کشتی رانی از چین تا زنگبار را، راه دریایی ابریشم، راه دریایی ادویه و راه دریایی بخور مراقبت می کردند. همچنین وظیفه ساخت و نگهداری و بازسازی فانوس‌های دریایی، بر عهده این نیرو بود
شاید در کل تاریخ، هیچ‌گاه این دریا تا این حد پارسی نبوده است.
نخستین دانشگاه افسری جهان، ارتشتارستان، در دوران ساسانی و در سپاهان (اصفهان) آغاز به کار کرد. و نخستین دانشگاه دریانوردی جهان به نام ناوارتشتارستان، در همان دوران ساسانی و در بندر هرمز ایجاد شد که به آموزش و پرورش افسران نیروی دریایی ایران می پرداخت.
بندر سیراف استان بوشهر، سرفرماندهی نیروی دریایی ایران بود.
در دوران ساسانی فرمانده ناوگان را « ناوبد» می‌نامیدند و مقام فرمانده کل نیروی دریایی ایران « ناوبدسالار» خوانده می‌شد.
نخستین دانشگاه جهان که به بیماری‌های دریایی پرداخت، در دوران ساسانی، دانشگاه گندی‌شاپور خوزستان بود.
دانشگاه گندی‌شاپور
در سفرهای دریایی دوره هخامنشیان، همواره پزشکانی در کشتی حضور داشتند که کارشان معالجه بیماران احتمالی سرنشینان و رسیدگی به افراد دریازده بود.
پزشک با کاروان دریایی همراه می‌شد و ضمن انجام وظایف معالجه به کار تحقیق نیز می‌پرداخت.
در دانشگاه گندی‌شاپور دوره ساسانیان، بخشی احداث شده بود که کارش گردآوری اطلاعات درباره بیماری‌های دریانوردان و راه‌های درمان آنها اختصاص داشته است.
قرن ها بعد، نخستین کتابی که در این باره نوشته شد، بخشی از کتاب جامع« فردوس الحکمه» است که توسط علی بن ربان طبری (طبرستانی)، پزشک مسلمان ایرانی، گردآوری و تالیف شده است.
ربان طبرستانی، پزشکی بود که در طی سفرهای زیاد دریایی خود اطلاعاتی درباره بیماری‌های دریانوردان و درمان آنها گردآوری نمود. او یادداشت‌های ارزشمند خود را برای پسرش علی به ارث گذاشت. علی بن ربان طبری نخستین کتاب جامع در پزشکی را نوشت که بخشی از آن به بیماری‌های دریایی و درمان آنها اختصاص داشت. او در زمان اقامتش در شهر ری، به آموزش پزشکی پرداخت و رازی پزشک نامدار ایرانی و کاشف الکل، شاگرد او بود و اصول علم طب را از وی فرا گرفت.
ابوعلی سینا هم در بخش پنجم کتاب قانون و بیماری‌های کل بدن، فصلی را به بیماری‌های دریایی اختصاص داده است.
علی بن عباس اهوازی نیز در دایره‌المعارف طبی خود در سده چهارم هجری در خصوص بیماری های دریایی مطالبی را ارائه کرده است.
