فرصت‌های اینستکس
کاری که قرار است اینستکس انجام دهد این است که اروپا عملا اقدام به دور زدن کامل هژمونی مالی دلار و نظارت امریکا بر معاملات مالی و بانکی می‌کند.
کاری که قرار است اینستکس انجام دهد این است که اروپا عملا اقدام به دور زدن کامل هژمونی مالی دلار و نظارت امریکا بر معاملات مالی و بانکی می‌کند.
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، راهکار اروپایی‌ها برای دور زدن هژمون دلار، حذف کامل بانک و مبادلات مستقیم مالی میان ایران و اروپا و ایجاد یک سازوکار جایگزین است که بدون نیاز به تبادل پول از سوی ایران بتواند تجارت را تسهیل کند.
هر اندازه هم که تصور کنیم اینستکس و معاملات پیش‌بینی شده در آن ناچیز یا کوچک باشد، باز هم ابعاد سیاسی این اقدام بسیار قابل توجه است. اروپا به عنوان متحد اول امریکا در سطح جهان که همواره با امریکا در زمینه مالی و بانکی همراهی و از سیاست‌های این ابرقدرت پیروی کرده است حالا علیه این سلطه مالی ایستادگی می‌کند. از اردیبهشت سال ۱۳۹۷ ما توانمندی هژمونی مالی دلار و سیاست‌گذاری بانکی امریکا بر اقتصاد جهانی را مستقیما تجربه کردیم.
دستور بازگشت تحریم‌های هسته‌ای و نقض برجام از سوی رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا عملا تمامی کشورهای دنیا را یکجا تحریم کرد. یعنی آنچه از آن با عنوان تحریم‌های هسته‌ای ایران یاد می‌شود در واقع ساختاری از تحریم‌های بین‌المللی است که تمامی کشورهای جهان را از مبادلات تجاری و مالی با ایران محروم می‌کند.
قدرت مالی و بانکی ایالات متحده امریکا و تسلط این کشور بر مبادلات بانکی، خواه ناخواه باعث می‌شود که بسیاری از کشورهای جهان از این تحریم‌ها پیروی کنند حتی بدون اینکه سازوکار بین‌المللی مشروعی پشتیبان این تحریم‌های غیرقانونی باشد. اینستکس قرار است این تحریم‌ها را به چالش بکشد. ارزش اینستکس از این نظر نباید مورد غفلت قرار گیرد.
من معتقد نیستم که اینستکس یک گام عمده محسوب می‌شود که تمامی خواسته‌های ایران را برآورده می‌کند، من باور ندارم که اینستکس توان معجزه در روابط تجاری ایران با جهان خارج داشته باشد اما این حرکت نشان می‌دهد، اروپا عزم و اراده برای دور زدن تحریم‌های تحمیلی امریکا دارد. برای اینکه این اراده تقویت شود باید تعامل و گفت‌وگوی بیشتری با اروپایی‌ها داشته باشیم و به سمت راه‌حل‌هایی برویم که برجام را از وضعیت فعلی نجات دهد.
نجات برجام از وضعیت فعلی نیازمند این است که ایران به تدریج توان اقتصادی خود را در کنار توان هسته‌ای افزایش دهد. توان اقتصادی ایران باید در حدی بالا برود که به صورت پیشگیرانه جلوی انجام اقدامات قهری اقتصادی گرفته یا اثرات چنین اقدام‌هایی مهار شود.
در شرایط فعلی اروپایی‌ها این شرایط را فراهم کرده‌اند که در صورت وجود مشتری، ایران توانایی صادرات بدون محدودیت به خاک اروپا داشته باشد.
درست است که محدودیت‌هایی برای واردات در نظر گرفته شده است و کالاهای قابل مبادله از طریق اینستکس فعلا به دارو و مواد غذایی محدود می‌شود اما این فقط نیمی از کارکرد اینستکس در گام اول است، این سازوکار امکان صادرات ایران به خاک اروپا را فراهم می‌کند بدون اینکه محدودیت اعلام شده‌ای برای این صادرات در نظر گرفته شده باشد.
اما من معتقدم که آزاد کردن تمام توانایی‌های بالقوه اینستکس مستلزم اقداماتی است که گام به گام و تدریجی قابل اجراست. چون قرار است مبادلات در اینستکس بدون حضور بانک‌ها انجام شود، شرایط بی‌سابقه‌ای برای تجارت به وجود می‌آید، تاجران چه در ایران و چه در کشورهای اروپایی، آگاهی چندانی از این روش تاره مبادله ندارند. وقتی بانک‌ها نباشند، مبادلات پیچیده و دشوار است.
نهایتا اینستکس راهی است برای گسترش مبادلات تجاری میان ایران و اروپا در آینده. اینستکس محدوده‌ای را تعیین نکرده و تنها منحصر به شرایط تحریمی نیست. این ابزار حتی در شرایط که هیچ تحریمی علیه ایران وجود نداشته باشد هم قابل استفاده است. در واقع سازوکار اینستکس، یک سازوکار اعتباری است که می‌تواند جایگزین مبادلات بانکی شود.
منظور از تمام توضیحات فوق این نیست که جمهوری اسلامی ایران خوش‌بینانه تمام اقدامات تقابلی خود را متوقف کند و یک سره دل به عمیاتی شدن اینستکس ببندد. لزومی ندارد که ایران ابزارهای فشار خود را زمین بگذارد اما همزمان باید به گفت‌وگو و مذاکره با طرف‌های باقی‌مانده در برجام برای تکمیل اجرای تعهدات این کشورها ادامه دهیم.
اینستکس یکی از راهکارهای ممکن برای تسهیل اجرای تعهدات برجامی است، ایران و کشورهای باقی‌مانده در برجام باید در خلال گفت‌وگو و تعامل‌های جاری به راهکارهای بیشتر و ابتکارهای جدیدتری هم دست یابند تا بتوانند تمامی منافع حاصل از برجام را چه برای ایران و چه برای طرف‌های دیگر عملیاتی کنند.
یکی از گام‌های تکمیلی که ایران به سادگی می‌تواند آن را از حالت مبهم خارج کند و به یک راهکار افزایش تعامل تبدیل کند، مساله FATF است. به هر تقدیر ایران نمی‌تواند تا ابد مجموعه گام‌های لازم برای عادی‌سازی وضعیت در FATF را پا در هوا نگه دارد، بخش عمده‌ای از تعهدات ایران به FATF عملی شده و فقط دو پیمان‌نامه برای تصویب باقی مانده است.
جمهوری اسلامی ایران لازم است که در این مورد تصمیم‌گیری کند. تعیین تکلیف FATF به این معنای نیست که اقتدار ملی ایران زیر سوال برود. به هر تقدیر تصمیم‌گیرنده نهایی در مورد باقی‌مانده گام‌های ایران در FATF از سوی جمهوری اسلامی ایران اتخاذ خواهد شد و اقدام به تصمیم‌گیری قاطع بسیار مقتدرانه‌تر از ابهام و سردرگمی در تصمیم‌گیری خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که تهران باید در اقدامات و ابتکارهایش برای بی‌اثر کردن تحریم‌های امریکا در نظر بگیرد، این است که باید رویه‌های شفاف به تدریج جایگزین روندهای پنهانی و غیرشفاف شوند. هر اندازه که همکاری کشورهای اروپایی برای دور زدن تحریم‌های امریکا بیشتر شود، ایران هم می‌تواند با شفافیت بیشتر و با اقتدار و قاطعیت دور زدن تحریم‌ها را شفاف و علنی انجام دهد.
به جای شخصیت‌های حقیقی که می‌توانند در آینده به مفسدان اقتصادی و بابک زنجانی‌ها تبدیل شوند، ایران می‌تواند از شخصیت‌های حقوقی علنی و شناخته شده در مسیر دور زدن تحریم‌ها در سازوکارهایی مانند اینستکس استفاده کند. حضور شخصیت‌های حقوقی علنی در سازوکارهای دور زدن تحریم‌ها، آنها را از سازوکارهای موقتی و پنهانی به تدریج به سازوکارهایی رسمی و دایمی تبدیل می‌کند.
