عامل تازه آلودگی هوای پایتخت
کارشناسان و مسئولان محیط زیست هشدار داده اند هوای تهران تمیز به نظر می‌رسد و آسمان آبی است، اما شاخص آلاینده ازن به مقدار زیادی افزایش یافته است.
کارشناسان و مسئولان محیط زیست هشدار داده اند هوای تهران تمیز به نظر می‌رسد و آسمان آبی است، اما شاخص آلاینده ازن به مقدار زیادی افزایش یافته است.
به گزارش تین نیوز به نقل از مهر، دیگر آسمان آبی نشانی از پاکی هوا نیست. در روزهای گرم تابستان زمانی که گمان می‌کنیم هوا پاک است و می‌توانیم ریه‌های خود را پر از اکسیژن کنیم، هوای تهران می‌تواند برایمان خطرناک باشد. این روزها آلاینده‌ای بی بو که به گفته کارشناسان بسیار خوش آب و رنگ است هوای تهران را ناسالم کرده است. بعد از ذرات دوونیم میکرونی حالا ازن هوای تهران را به مرز هشدار رسانده است. ازن آلاینده گازی است که در زمره آلاینده‌های ثانویه به شمار می‌آید، به این معنا که به شکل مستقیم از هیچ منبعی تولید نمی‌شود، بلکه حاصل ترکیب آلاینده‌های دیگر از جمله اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار با اکسیژن تحت تأثیر نور خورشید است.
گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد شده و یک اکسیدکننده قوی محسوب می‌شود. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر است.
گازهای خروجی از تأسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها، اگزوز خودروها، بخارات بنزین و حلال‌های شیمیایی از جمله منابع اصلی تولید ازن به شمار می‌آید و هر قدر شدت نور خورشید بیشتر می‌شود، غلظت گاز ازن در هوا نیز افزایش می‌یابد.
به همین خاطر هر سال در نیمه گرم سال به ویژه در سه ماه خرداد تا مرداد شاهد این جنس از آلودگی هستیم. ذرات ازن به بافت خون نفوذ می‌کند و ریه را هدف قرار می‌دهد و البته کودکان را بیش از بزرگسالان در معرض خطر قرار می‌دهد؛ چراکه ریه آنها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولاً فعالیت آنها در خارج از خانه بالاست.
اثرات ازن بر سلامت شهروندان
تنفس ازن می‌تواند عوارضی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود و نیز بیماری‌هایی همچون برونشیت و آسم را تشدید کند.
بررسی وضعیت تغییرات ازن در طول شبانه‌روز، ماه و سال نشان می‌دهد غلظت این آلاینده بین ساعت ۱۲ تا ۱۷ هر روز تا سه برابر نسبت به دیگر ساعات شبانه‌روز افزایش می‌یابد. همچنین در طول هفته غلظت ازن در مقایسه با جمعه‌ها بیشتر است، چراکه تحت تأثیر تردد بیشتر خودروها و انتشار بیشتر ذرات معلق، شدت نور در جو کاهش می‌یابد. سه ماه پرآلاینده از ناحیه ازن نیز همانطور که اشاره شد، خرداد تا مرداد هر سال است و در مقابل کمترین غلظت ازن در آذر و دی هر سال که اغلب سردترین ماه‌های سال به شمار می‌آید، رقم می‌خورد.
ماهیت آلاینده‌های هوا از جمله آلاینده ازن به گونه ایست که نمی‌توان منطقه یا قسمتی از شهر را به عنوان منطقه آلوده از نظر این آلاینده مشخص کرد و سایر نقاط را مصون تلقی کرد. بلکه به دلیل ماهیت سیال و حرکاتی که در جو وجود دارد، آلاینده‌های هوا به سرعت پخش می‌شوند و غلظت بالای آلاینده‌های هوا تمامی مردم شهر را تحت تأثیر قرار خواهند داد، هرچند که ممکن است اختلاف غلظتی نه چندان زیاد بین نقاط مختلف باشد.
اندازه گیری دقیق ازن در سالهای اخیر
صدرالدین علی پور رئیس مرکز مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در خصوص ازن منبع جدید آلودگی هوای پایتخت به مهر می‌گوید: ازن یک آلاینده ثانویه است که بر اثر واکنشی که بر روی آلاینده گروه‌های دیگر ایجاد می‌شود، تولید شده … معمولاً این آلاینده در تابستان بیشتر است و آلودگی ناشی از ازن در فصول گرم بیشتراتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: دلیل آنکه طی چند سال اخیر بیشتر نام ازن را به عنوان عامل آلودگی هوا می‌شنویم این است که در دو سال اخیر اندازه گیری های دقیق‌تری در این خصوص شده است.
علی پور گفت: طی سالهای اخیر آلاینده ازن به صورت دائمی و آنلاین مورد رصد قرار گرفته، بنابراین وقتی موضوعی را پیوسته پایش کنیم، متوجه تأثیرگذاری آن بر افزایش آلودگی هوا نیز می‌شویم.
ازن در معاینه فنی سنجش نمی‌شود
علیپور با بیان اینکه با تست‌های معاینه فنی نمی‌توانیم این آلاینده را کنترل کنیم، گفت: این آلاینده زمانی ایجاد می‌شود که موتور خودرو گرم شده و در حال حرکت است بنابراین نمی‌توان در معاینه فنی این آلاینده را مورد بررسی قرار داد اما وجود کاتالیست در خودروها در کاهش در تولید این آلاینده‌ها مؤثر است.
برنامه‌های کنترل کیفیت هوا بر محور مهار ۲.۵ میکرونی ها
علیپور با بیان اینکه در سالهای اخیر برنامه‌هایی که برای کنترل کیفیت هوا انجام شده تاکید بر ذرات معلق ۲.۵ میکرونی داشته و به منابع دیگر آلایندگی توجه نداشته است، گفت: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که اقلیم خشک و نیمه خشک دارد و کانون‌های ریزگرد طبیعی به دلیل همین اقلیم خشک افزایش پیدا کرده است. به طور مثال در سیستان و بلوچستان به دلیل همین کانون‌های ریزگرد طبیعی، شاخص ذرات ۲.۵ میکرونی ۳۹ برابر شد. بنابراین در حال حاضر تنها خودروها منبع تولید ذرات ۲.۵ میکرون نیستند اما ما همچنان بر روی آلاینده‌های ۲.۵ میکرونی تمرکز کرده ایم و از سایر آلاینده‌ها که بر روی آلودگی هوا موثرند غافل شده ایم.
وی گفت: ما در حال حاضر نیازمند ورود جدی تر در منابع تولیدکننده ناکس هستیم. کنترل کیفیت سوخت بسیار مهم است و این آلاینده به شدت برای سلامتی شهروندان مضر است.
علیپور تاکید کرد: آلودگی هوا یک موضوع سیستمی است و ارگان‌های مختلفی در مهار آن نقش دارند که باید در هماهنگی کامل به وظایف خود عمل کرده تا راهکارها به جواب برسد.
آنقدر در این سال‌ها به کنترل و مهار ذرات ۲.۵ میکرون در هوای پایتخت پرداخته شده به برخی از آلاینده‌ها توجهی نشده بخصوص آلاینده ازن که یک آلاینده خوش آب و رنگ است و بوی هوای تازه می‌دهد و به دلیل مطبوعیتی که دارد بین مردم حساسیتی نیز ایجاد نمی‌کند.
رئیس مرکز مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهرانگفت: در شهری مثل تهران برای کنترل آلودگی هوا با منابع مختلف نیاز به بودجه مشخصی است. راهکار اصلی آن توسعه حمل و نقل عمومی با تاکید بر توسعه خطوط ریلی است. باید از محل عوارض آلایندگی، کمبودهای حمل و نقل عمومی جبران شود.
وی گفت: همچنین تا زمانی که قیمت سوخت پایین باشد، استفاده از خودروی شخصی به صرفه تر است اما باید با مکانیزم‌های مالی حضور خودروهای شخصی را کنترل کنیم.
ازن؛ آلاینده خوش و آب ورنگ پایتخت
سیدنواب حسینی منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران هم در خصوص آلاینده ازن به مهر گفت: همه ساله از خردادماه تا اواسط مرداد این مشکل به دلیل درجه حرارت دما به وجود می‌آید هر چند صحت سنجش این آلاینده امسال در تهران ارتقا پیدا کرده است و ممکن است ما در سالهای گذشته نیز به همین میزان مشکل ازن را داشته ایم.
او نیز معتقد است آنقدر در این سال‌ها به کنترل و مهار ذرات ۲.۵ میکرون در هوای پایتخت پرداخته شده به برخی از آلاینده‌ها توجهی نشده بخصوص آلاینده ازن که یک آلاینده خوش آب و رنگ است و بوی هوای تازه می‌دهد و به دلیل مطبوعیتی که دارد بین مردم حساسیتی نیز ایجاد نمی‌کند.
وی ادامه داد: از میان دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا تنها ۱۰ دستگاه امکان سنجش آلاینده ازن را دارند و این نشان می‌دهد در گذشته حساسیت چندانی نسبت به سنجش ازن وجود نداشته اما در حال حاضر در حال تجهیز ایستگاههای سنجش هستیم و هشدارهای لازم را نیز به مردم می‌دهیم. و همانطور که طی سالهای گذشته آلاینده‌های منواکسید کربن، سولفورها، طی کنترل و مهار شده وسال گذشته نیز کارنامه موفقی در کنترل ذرات معلق داشتیم با همین حساسیت باید به فکر کنترل و مهار آلاینده ازن باشیم.
تاثیرکاهش ابرناکی و افزایش تابش عامل محرک ازن
حسینی منش اضافه کرد: هنوز بین علما در خصوص آنچه عامل ایجاد ازن در سطح زمین است اختلاف فاحشی وجود دارد و به یک عامل واحد نرسیدند اما بر اساس اظهار نظرهای کارشناسان آنچه باعث بالا رفتن ازن طی دو هفته گذشته در تهران بود نخست افزایش نسبی دما در تهران بود که نسبت به سال گذشته ۱.۹ درجه دمای هوا افزایش پیدا کرده بود و دوم کاهش میزان ابرناکی شهر تهران نسبت به سال گذشته. ابر باعث کاهش تابش خورشید می‌شود بنابراین افزایش تابندگی و کاهش ابرناکی عامل محرک تولید ازن بود اما چه عاملی این آلاینده را تولید کرده. برخی آن را ناکس می‌دانستند و برخی آن را «بی او سی ها». که ناکس از ذرات معلق خودروها تولید می‌شود و «بی او سی ها» مربوط به تبخیر بنزین است.
این کارشناس ترافیک معتقد است طی این مدت شاهد افزایش تعداد خودروها نیستیم بنابراین نمی‌توان ناکس را عامل اصلی افزایش ازن دانست.
او در خصوص تبخیر بنزین نیزبه سه منبع اشاره کرد و گفت: نخستین منبع ذخیره سازها که تانکرهای سفیدی هستند که در حاشیه شهر چند میلیون لیتر بنزین را در خود نگهداری می‌کنند و در گرمای بالا حرکت مولکولی بنزین افزایش پیدا کرده و تبخیر آن نیز بالا می‌رود. دوم پرتی بنزین که در جابجایی‌ها تا جایگاه وجود دارد و حتی به جایگاه‌ها سوبسید تبخیر بنزین را نیز می‌دهند یعنی به نوعی سوبسید الودگی هوا و دیگری تبخیرهایی که در جایگاه‌های بنزین رخ می‌دهد.
ازن آلاینده مناطق کوهپایه ای / پیک گرما خانه بمانید
وی تاکید کرد: برخلاف ذرات معلق به ۲.۵ میکرونی در بدن رسوب می‌کنند و همیشه برای انسان خطرآفرین هستند آلاینده ازن تا زمانی برای شهروندان مشکل آفرین است که در معرض آن قرار بگیرند یعنی اگر در فاصله زمانی که آلاینده ازن در سطح شهر افزایش پیدا می‌کند یعنی پیک گرما در معرض نور خورشید قرار نگیرند و در خانه‌هایشان بمانند مشکل و خطری آنها را تهدید نمی‌کند.
وی ادامه داد: این آلاینده در مناطق کوهپایه ای یعنی ۱، ۲، ۵ و ۲۲ نیز بیش از سایر مناطق وجود دارد.
ازن یک آلاینده تابستانی و محصول اکسیداسیون و فعل و انفعالات شیمیایی آلاینده‌خودروها، کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها در نور خورشید است. به همین دلیل در تابستان و در وسط روز، غلظت ازن به حداکثر خود می‌رسد.
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم به تازگی هشدارهایی که درخصوص ازن داده است. او با اینکه هوای تهران تمیز به نظر می‌رسد و آسمان آبی است اما شاخص آلاینده ازن به طور وحشتناکی بالا رفته از دستگاه‌های متولی از جمله وزارت بهداشت خواسته که راه‌های کنترل آلاینده ازن را بررسی کنند و هشدارها و توصیه‌های لازم را به مردم بدهند تا آسیب‌های مربوطه به حداقل برسد.
به گفته کارشناسان محیط زیست، ازن یک آلاینده تابستانی و محصول اکسیداسیون و فعل و انفعالات شیمیایی آلاینده‌خودروها، کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها در نور خورشید است. به همین دلیل در تابستان و در وسط روز، غلظت ازن به حداکثر خود می‌رسد.
ازن با غلظت بالاتر از ۱۰۰، اثر بسیار مخربی بر مخاط و اندام‌های تنفسی موجودات زنده دارد و موجب حمله آسم و کاهش عملکرد ریه می‌شود. حدود ۴۰ درصد ازن در بینی و حنجره جذب می‌شود ولی ۶۰ درصد آن به عمق ریه می‌رسد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده که در برخی از روزها غلظت ازن در تهران از ساعت ۱۱ صبح تا هفت بعدازظهر بالا است و باید بررسی شود که در سایر شهرها شاخص این غلظت چقدر است.
این آلاینده برای دستگاه تنفسی خطرناک است و کسانی که مشکلات تنفسی دارند، کودکان و زنان باردار بهتر است هنگام افزایش این آلاینده در هوا تردد خود را در شهر کاهش دهند. با خنک ترشدن هوا این آلاینده نیز خطراتش کم‌تر شده وعاملی موقت برای آلوده کردن هوای پایتخت محسوب می‌شود.
