خروج از کشور، بدون قیم
زنان عربستان به حق دریافت گذرنامه، اشتغال و ثبت ازدواج و طلاق دست یافتند.
ولیعهد جوان عربستان، اصلاحات اجتماعی مد‌نظر خود در چارچوب «چشم‌انداز 2030» را نه با وعده، بلکه با اقتدار و استفاده از اختیارات خود اجرا می‌کند.
به گزارش تین نیوز به نقل از شرق، این قدرت باعث شده تا اصلاحات اجتماعی اجرا‌شده برای «عادی‌شدن» کشور عربستان که حقوق زنان مهم‌ترین بخش آن را شامل می‌شود، با کمترین مخالفت از سوی شورای محافظه‌کار علمای ارشد عربستان روبه‌رو شود.
محمد بن‌سلمان که مشترکا با پدرش ملک سلمان، زمام حکومت بر عربستان را در دست دارد، در حکمی که با تأیید پادشاه عربستان منتشر شد، از رفع محدودیت سفر برای زنان خبر داد.
بر‌اساس این حکم، زنان عربستانی که حداقل 21 سال دارند، برای مسافرت داخل و خارج از این کشور نیاز به مجوز قیّم (پدر، برادر، همسر یا پسر) ندارند. بر‌اساس این حکم، زنان عربستانی همچنین علاوه بر حق سفر بدون نیاز به مجوز قیم مذکر، برای نخستین‌بار به حق ثبت ازدواج، طلاق، تولد فرزند و نیز حضانت فرزندان صغیر دست یافتند.
این احکام در حالی صادر شد که تاکنون زنان در عربستان نه‌فقط برای سفر، بلکه برای تحصیل و اشتغال هم ملزم به کسب رضایت از قیم خود بودند و این قانون زنان را همیشه وابسته به مردان می‌کرد.
به‌تازگی پارلمان اروپا از حکومت عربستان خواسته بود تا قوانین مرتبط با قیمومیت زنان از سوی مردان را لغو کند. در سال‌های اخیر فعالان مدنی در عربستان هم برای لغو این قوانین و برابری بیشتر میان زنان و مردان در این کشور تلاش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی انجام دادند که بسیاری از این فعالان هنوز هم در زندان به سر می‌برند.
محمد بن‌سلمان که از سال 2017 به حکم پدرش ملک سلمان، پادشاه عربستان، به‌عنوان ولیعهد انتخاب شده، از یک سو برای کاهش فشارهای بین‌المللی از‌جمله نهادهای حقوق‌بشری و همچنین برای کاهش وابستگی عربستان به درآمد نفت دست به اصلاحات اجتماعی و اقتصادی در چارچوب برنامه «چشم‌انداز 2030» زده که آزادی‌های نسبی برای زنان این کشور در پی داشته است. در ژوئن 2018 نیز ولیعهد عربستان حکمی را صادر کرده بود که بر‌اساس‌آن زنان اجازه رانندگی خواهند داشت.
علاوه‌بر‌آن، زنان عربستانی اجازه یافتند در وزرشگاه‌ها در کنار مردان شاهد مسابقات فوتبال باشند و همچنین تیم فوتبال زنان تشکیل دهند. زنان همچنین اجازه یافتند در حرفه‌هایی مشغول به کار شوند که پیش از آن منحصرا در اختیار مردان عربستانی بود.
به‌تازگی مؤسسه کاریابی «گلو ووک» آماری را درباره وضعیت کنونی اشتغال زنان در عربستان منتشر کرده که بر‌اساس‌آن 23 درصد زنان عربستان در بازار کار این کشور مشغول فعالیت هستند.
با اینکه آمار جهانی اشتغال زنان حدود 48 درصد است؛ اما این رقم برای حکومتی سنتی که در سال 2010 فقط 18 درصد زنان این کشور که 43 درصد جمعیت تقریبا 33 میلیون نفری را تشکیل می‌دهند، به یک حرفه اشتغال داشتند، موفقیت بزرگی محسوب می‌شود. بر‌اساس این آمار، نرخ اشتغال زنان در عربستان بیش از متوسط جهانی است. اشتغال زنان نقش مهمی در برنامه‌های اصلاح اقتصادی و اجتماعی در «چشم‌انداز 2030» دارد و در این برنامه تأکید شده است که تا سال 2030 باید 30 درصد زنان عربستانی در این کشور مشغول به کار باشند.
محمد بن‌سلمان برای نشان‌دادن جدیت خود در حذف محدودیت‌های شغلی برای زنان در بدو انتصاب به‌عنوان ولیعهد این کشور، برای نخستین‌بار یک زن را به مدیریت بازار بورس عربستان برگزید که بزرگ‌ترین بازار بورس در کشورهای عرب منطقه به شمار می‌آید.
عربستان سعودی در جدول «شکاف جنسیتی» (مشارکت زنان در سیاست، اقتصاد، آموزش و بهداشت یک کشور) در سال 2018 و در میان 149 کشور رتبه 141 را به خود اختصاص داده بود. یکی دیگر از اقدامات محمد بن‌سلمان محدود‌کردن فعالیت پلیس مذهبی عربستان بود.
این پلیس وظیفه داشت با زنانی که «پوشش خلاف شرع و قانون» داشتند، برخورد کند و خواستار ارائه مجوز قیم خود برای فعالیت‌های‌شان شود. پلیس مذهبی عربستان همچنین مانع از برگزاری تجمعات مختلط زنان و مردان می‌شد.
سرکوب و اصلاح
با اینکه رسانه‌های نزدیک به حکومت عربستان از این حکم به‌عنوان «گامی تاریخی در راستای احقاق حقوق زنان» یاد کردند و به ستایش حکومت سلمان پرداختند؛ اما با وجود اصلاحات اجتماعی سال‌های اخیر محمد بن‌سلمان، نقاط تاریک زیادی در عملکرد او وجود دارد. فشارهای نهادهای حقوق‌بشری و فعالان مدنی برای احقاق حقوق زنان در عربستان، حکومت این کشور را در موقعیتی قرار داده که در بسیاری از موارد برخلاف میل خود تن به این اصلاحات می‌دهند.
با وجود گشایش‌هایی که در برخی موارد در جامعه عربستان مشاهده می‌شود، حکومت این کشور همچنان هر‌گونه صدای مخالفی را نه‌فقط در داخل؛ بلکه در خارج از این کشور هم سرکوب می‌کند.
در‌حال‌حاضر فعالان مدنی زیادی هستند که صرفا به دلیل تلاش‌های‌شان برای انجام اصلاحات و احقاق حقوق زنان عربستانی، به حکم دادگاه زندانی شده‌اند؛ اما محمد بن‌سلمان همان اصلاحات را اجرا کرده است.
در سال‌های اخیر برخی زنان عربستانی به امید رهایی از محدودیت‌های شدید وضع‌شده و زندگی بهتر از این کشور فرار کردند.
محمد بن‌سلمان تلاش زیادی دارد تا خود را به‌عنوان یک رهبر مدرن و نماد اصلاحات در عربستان به رسانه‌های غربی معرفی کند؛ اما ادامه سرکوب مخالفان، تداوم جنگ در یمن با رقم‌خوردن تلفات گسترده غیرنظامی، قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد حکومت عربستان در کنسولگری این کشور در استانبول در اکتبر 2018، گروگان‌گیری سعد حریری، نخست‌وزیر وقت لبنان و فشار بر او برای استعفا از سمت خود، چهره بن‌سلمان در جامعه بین‌الملل را تاریک‌تر از قبل کرده است.
در پرونده خاشقجی، سازمان‌های اطلاعاتی غربی به این نتیجه رسیدند که قتل این روزنامه‌نگار با فرمان و اطلاع کامل محمد بن‌سلمان صورت گرفته است.
در پی آن، رسانه‌ها و نهادهای حقوق‌بشری خواستار اعمال تحریم‌هایی علیه ولیعهد عربستان یا اعمال فشار از سوی ایالات متحده برای برکناری او از سمتش شدند؛ اما ترامپ زیر بار این فشارها نرفت و حتی درباره جنگ یمن، مصوبه کنگره را درباره توقف کمک نظامی به عربستان وتو کرد.
