قرنطینه کامل در هیچ کجا ممکن نیست

طی روزهای اخیر بسیاری از کشورها بعد از شیوع ویروس کرونا اعلام وضعیت فوق‌العاده یا قرنطینه کردند. 

قرنطینه نداریم!
در ایران، علی‌رغم همه‌گیر شدن بیماری، همچنان سیاست قرنطینه اعمال نشده ‌است. هرچند  طی روزهای اخیر سردار محمد باقری، فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد «نیروهای انتظامی در ۲۴ ساعت آینده فروشگاه‌ها، خیابان‌ها و جاده‌ها را برای مقابله با کرونا خلوت می‌کنند»، اما رئیس‌جمهوری تأکید کرد «چیزی به نام قرنطینه که شایع شده در تهران برخی از فروشگاه‌ها و مشاغل مورد قرنطینه قرار می‌گیرند، اصلاً وجود ندارد؛ نه امروز، نه در ایام نوروز، نه قبل و نه بعدش وجود ندارد. همه در کسب و کار و فعالیت خودشان آزادند و خدمات دولت هم به‌طور معمول به مردم خواهد رسید». 
یکی از مدیران ارشد پیشین وزارت کشور در گفت‌وگویی ابعاد موضوع قرنطینه را تشریح کرده است.

محدودیت  قانونی و ظرفیت سلبریتی‌ها؛ دو بال رهایی از بحران 
مرتضی مبلغ، معاون سیاسی اسبق وزارت کشور درباره چگونگی مواجهه نهادهای مسئول با بحران پیش آمده می‌گوید: به نظر من در شرایط کنونی و با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال قرار داریم، دو کار حتماً باید در اولویت قرار گیرد. یک، فعالیت مکان‌هایی را که به نحوی منجر به تجمع مردم می‌شود یا از بسترهای لازم برای سفر برخوردار است، محدود شود؛ یا تعطیل شوند یا آنکه عبور و مرورها به آنجا به شکل گسترده و هوشمندانه‌ای کنترل شود. در این صورت مردم انگیزه‌ای برای سفر پیدا نمی‌کنند. مخصوصاً عده‌ای که توجه لازم را به هشدارها ندارند، باید به‌گونه‌ای عمل کرد که این عده احساس کنند در سفر خیری برای آنها نیست و با مشکل و مشقت مواجه می‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: این کار باید به‌سرعت و به شکل هوشمندانه‌ای محقق شود؛ البته به نظر من تاکنون اتفاقات خوبی رخ داده است. به‌طور مثال، اعلام شده اماکن زیارتی تعطیل است و این مورد باید به سایر مکان‌ها ازجمله هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و امکان تفریحی که برای نوروز پیش‌بینی می‌شوند و... تعمیم داده شود. در بخش حمل‌ونقل نیز باید محدودیت‌های جدی اعمال شود.
این فعال سیاسی با اشاره به اینکه چهره‌ها، سلبریتی‌ها و شخصیت‌ها دیگر ظرفیتی هستند که این روزها باید از آنها بهره برد، نکته دوم را این‌گونه تبیین می‌کند: هر یک از اینها، مورد اعتماد بخش‌هایی از جامعه هستند. اگر وزارت کشور یا ستاد ملی مقابله با کرونا، با سرعت کارگروهی را تشکیل و این عده برای همکاری دعوت کنند تا توصیه‌های لازم چون ماندن در خانه را به مردم انجام دهند، مؤثر خواهد بود. این تمهیدات می‌تواند آن بخش‌هایی از جامعه را که همچنان به توصیه و هشدارها بی‌توجه است، آگاه سازد. به نظر من این دو مورد باید طی روزهای آتی مدنظر قرار گیرد. 

تصور غلط افکار عمومی از قرنطینه
وی در پاسخ به اینکه اخیراً رئیس‌جمهوری  اعلام کرد در صورت اعمال قرنطینه با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم شد و اینکه آیا کشور زیرساخت‌های لازم برای این قبیل برنامه‌های را دارد یا نه، می‌گوید: در مورد قرنطینه باید چند موضوع را تفکیک کرد؛ در افکار عمومی تلقی‌های متفاوتی از قرنطینه وجود دارد. برخی تصور می‌کنند قرنطینه یعنی منع کامل رفت‌وآمدها در یک شهر که چنین چیزی تقریباً غیرممکن است. مگر آنکه در کشوری کانون اولیه یا تنها کانون بیماری یا بحران شناسایی شود، در این صورت با قرنطینه می‌تواند با تدابیر سنگین جلوی آن را بگیرد؛ در غیر این ‌صورت، اعمال چنین شکلی از قرنطینه ممکن نیست. 
مبلغ ادامه می‌دهد: حتی در ووهان هم سیاست قرنطینه از ابتدا اجرایی نشد. تخمین زده شده، در روزهای سال نو چینی، ۱۰ میلیون تردد در این استان رخ داده است. قرنطینه هم با بروز فاجعه در آنجا انجام شد. 

معاون سیاسی وزارت کشور دولت اصلاحات با اشاره به اینکه قرنطینه معنای دیگری هم دارد، می‌افزاید: به معنای کنترل رفت‌وآمدهایی که می‌تواند منجر به گسترش ویروس شود که اجرای آن مستلزم هوشمندی است. امروز برخی تصور می‌کنند قرنطینه در کشورهای اروپایی، به معنای کنترل ۱۰۰ درصدی و منع هرگونه آمدوشدی است. خیر، قطعاً چنین چیزی نیست. این یک برنامه هوشمندانه است تا با کنترل بتوانند از گسترش ویروس جلوگیری کنند. این شکل از قرنطینه کاملاً درست است و در ایران هم به‌صورت نسبی در حال اجراست؛ البته باید تسریع شود.

وی در همین راستا ادامه می‌دهد: یکی از کارهایی که در این راستا باید صورت گیرد، ایجاد محدودیت برای حضور در تجمع است، به‌گونه‌ای که هیچ انگیزه‌ای برای انجام آن نداشته باشند و بدانند حضور برای آنها هزینه‌ساز خواهد بود. در برخی موارد باید نظارت‌های انتظامی انجام گیرد. در کنار اینها امور فرهنگی و آموزشی نیز ضروری است. 

مبلغ با اشاره به اینکه قرنطینه ۱۰۰ درصدی یک شهر غیرممکن است و در هیچ نقطه‌ای از دنیا نیز اجرایی نیست، می‌گوید: مگر در یک کانون اولیه محدود که آن هم وجود خارجی ندارد؛ چراکه این بیماری یک دوره کمون دارد و تشخیص آن به لحاظ علمی امکان‌پذیر نیست. از این‌رو، باید برنامه‌های جبرانی را پیش‌بینی کرد تا هم آثار روانی آن بر جامعه کمتر باشد هم هزینه کمتری به دولت تحمیل کند.

با مدیریت بحران پیشرفته فاصله زیادی داریم
این فعال سیاسی در پاسخ به اینکه در دوران مسئولیت خود در وزارت کشور هیچ‌گاه برنامه‌ای برای مقابله با بحران‌هایی از این دست پیش‌بینی یا مطرح شده بود یا نه، توضیح می‌دهد: توجه داشته باشید که حوادث غیرمترقبه، قابل پیش‌بینی نیست اما مابه‌ازای آن، باید یک ستاد بحران فوق‌العاده کارآمد و توانمندی در کشور وجود داشته باشد. این ستاد باید به شکل مستمر برنامه‌ریزی داشته باشد تا در صورت بروز هر حادثه‌ای، از چک‌لیست‌های پیش‌بینی شده برای ورود به بحران بهره ببرد؛ نه آنکه در مواجهه با بحران از صفر شروع کنند. این موضوع بسیار مهمی است، چراکه ما هیچ‌گاه نمی‌توانیم زمان وقوع بحران را پیش‌بینی کنیم، اما می‌توانیم سازوکار مدیریت بحران قدرتمند، کارآمد و علمی را آماده  و برای هر حادثه‌ای ریل‌گذاری کنیم. باید چک لیست‌هایی وجود داشته باشد که در حادثه چه باید کرد و تمام توان بالقوه این ستاد بالفعل شود.

مبلغ در ادامه تأکید می‌کند: متأسفانه علی‌رغم تجربیات بسیار خوبی که در مواجهه با حوادث و بلایای طبیعی داریم، هنوز با مراحل پیشرفته مدیریت بحران فاصله زیادی داریم. این ضعف، دلایل عدیده‌ای هم دارد، اما امیدواریم در آینده و با توجه به درس‌هایی که از شیوع ویروس کرونا گرفته شد، مدیریت بحران کشور بتواند به یک مدیریت مقتدر، توانمند و کارآمد ارتقا یابد.  

در خانه بمانیم یا در راه خدمت، کرونا بگیریم؟
مقاومت در برابر واژه قرنطینه این روزها به‌شدت در میان مسئولان دیده می‌شود. پیشتر عده‌ای از مسئولان این رویه را قرون وسطایی، کهنه و متناسب با وضعیت جنگ جهانی اول خواندند. حتی برخی همچون فرماندار خوانسار  قرنطینه را عامل بدنامی خواندند. در این شرایط، مردم به ماندن در خانه توصیه می‌شوند، اما واحدهای تولیدی و اداری به فعالیت عادی خود ادامه می‌دهند. این درحالی است که کیانوش جهانپور، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا تأکید کرده «‌وضعیت به حالت عادی بازنگشته است» و ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت هشدار داده‌ است «اگر مردم همکاری نکنند، کرونا تا پایان خرداد در ایران قربانی خواهد گرفت». شاید ریشه دوگانگی در مواجهه با موضوع قرنطینه، ابهام درباره تعریف و ابعاد آن است.