ساعت رسمی کشور چگونه تعیین شد؟

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، قدس نوشت: غروب کوک ها تاریخچه وقت شناسی و ساعت و دقیقه و... البته ماجرایش فرق می کند و قدمتش هم تقریباً با عمر خود انسان برابری می کند یعنی آدمیزاد از همان اوایل زندگی روی زمین، اگر خیلی چیزها را درست نمی شناخت اما موجود تقریباً وقت شناسی بود. به هرحال نخستین نشانه های وقت شناسی و ساعت دانی از چند قرن قبل از میلاد در میان بابلی ها دیده می شود که هفت روز هفته و ۶۰ قسمت کردن هر ساعت از روز را ابداع کردند یا به کار گرفتند. در مصر باستان هم کاربد نمونه هایی از ساعت های آبی نشان می دهد که وقت و وقت شناسی برای بشر اهمیت ویژه داشته است. از این ها و بعد روند ساخت ساعت های مختلف و ... که بگذریم می رسیم به ساعت رسمی و تاریخچه اش. این گونه حساب کنید که قبل از تعیین ساعت رسمی یا مثلاً ساعت «گرینویچ» به عنوان پایه و مبنای تعیین وقت، ساعت ها مثلاً و به قول ایرانی ها «غروب کوک» بودند. یعنی با غروب آفتاب عقربه بزرگ ساعت فلان شهر روی ۱۲(صفر) قرار می گرفت و همه چیز از نو شروع می شد. البته فقط غروب نبود و صبح و ظهر هم این کار انجام می شد. برای همین در نوشته های قدیمی و حتی نه خیلی قدیمی می بینید که گزارشگر یک واقعه نوشته: «سه ساعت از غروب گذشته... دو ساعت از ظهر گذشته...».
در اروپایی که برخی کشورهایش خودشان را بنیان گذار ساعت و وقت شناسی و غیره می دانند هم تا سال هایی از قرن ۱۹ وضعیت همین طور بود. اغلب ساعت ساز یک شهر یا ساعت بزرگی که در فلان شهر نصب کرده بودند، ساعت رسمی آن شهر و منطقه بود. با توسعه صنعت راه آهن و حمل ونقل، مشکل وقت پدیدار شد. مثلاً وقت حرکت و توقف هر قطار براساس ساعت محلی یک شهر تنظیم می شد و این برای مسافرانی که در شهر دیگر قرار بود سوار قطار شوند و ساعت شهرشان با ساعت شهر قبلی متفاوت بود، مشکل ساز می شد. می گویند از سال۱۸۴۰ به بعد انگلیسی ها و شرکت های راه آهن تصمیم گرفتند ساعت هایشان را با ساعت لندن هماهنگ کنند. از سال۱۸۴۷ هم ساعت گرینویچ جایگزین ساعت لندن شد. ماجرا کم کم به کشورهای دیگر دنیا هم گسترش پیدا کرد و سران کشورها دور هم نشستند و ساعت گرینویچ را مبنا قرار دادند. 

گرینویچ به ما جواب داد
مرحوم دکتر «عباس ریاضی کرمانی» که پدر علم تقویم نویسی علمی ایران به حساب می آید در شماره دی ماه ۱۳۴۴ مجله «امید ایران» ماجرا را این گونه تعریف می کند: «تا پیش از سال۱۲۹۲ شمسی هر شهری برای خودش یک نصف النهار داشته و ساعت را از روی آن نصف النهار ظهر کوک یا غروب کوک یا دست کوک که مرسوم بوده تنظیم می کردند... ولی از سال ۱۲۹۲شمسی به واسطه اینکه روابط تجارتی بین ممالک مختلف به وسیله راه آهن و کشتی زیاد می شود... عده ای از منجمان در محلی به نام «ورسای» در فرانسه جمع شده و ساعت قانونی را اعلام می کنند که می شود مبنای همین ساعت امروزی. این گروه کره زمین را به ۲۴ قسمت مساوی تقسیم کرده و هر قسمت را «گنجه» نامیدند و فاصله هر گنجه را طوری تنظیم می کنند تا ۱۵ درجه باشد و نصف النهار وسط گنجه اول را مبدأ (گرینویچ) قرار می دهند تا ساعت پایتخت هر مملکت ساعت تمام آن مملکت باشد».
۲۲ سال بعد ایرانی ها هم احساس می کنند دیگر اتکا به ساعت های غروب کوک افاقه نمی کند. «ایرج حسابی» از قول پدرش دکتر حسابی معروف در این باره  می نویسد: «یکی از مشکلات آمدن هواپیما به ایران، نداشتن ساعت در ایران بود... هر شهری یک ساعتی داشت و ما فاقد وقت بین المللی بودیم. با دانشجویان، یک گروه تشکیل دادیم. محاسبه طول و عرض جغرافیایی را آغاز و سپس با انگلستان مکاتبه کردیم. گرینویچ بین المللی هم به ما جواب داد و با ۵/۳ ساعت اختلاف، ساعت ایران تعیین شد».

فوق العاده جالب توجه!
درنهایت گویا ۲۲خرداد یا ۳۱تیر ۱۳۱۴ و بنا به مصوبه هیئت وزیران آن زمان طی بخشنامه ای این تغییر و هماهنگ شدن ساعت در کشور به اجرا گذاشته می شود. در بخشنامه ای از طرف وزیر عدلیه، احمد متین دفتری آمده: «برحسب تصویب هیئت محترم دولت مقرر است که مِن بعد در کلیه ولایات داخله ایران دوائر دولتی و رسمی ساعت خود را مطابق ساعت طهران (سه ساعت و نیم قبل از ساعت گرینویچ) قرار بدهند» چهار روز بعد، روزنامه اطلاعات به نقل از آژانس پارس می نویسد: «طبق تصویب هیئت محترم وزرای عظام ساعت رسمی واحد در کلیه نقاط مملکت شاهنشاهی باید برقرار باشد این ساعت در تمام روابط عمومی مملکت به کار می رود و در هر شهر یا قصبه که دفتر تلگراف باشد همه ادارات و مؤسسات ساعت خودشان را باید با ساعت تلگرافخانه مطابق نگاه دارند تا همیشه ساعت شهرها با ساعت تهران یکسان باشد. بدیهی است که تطبیق این ساعت که ساعت رسمی مملکت است مانع این نیست که هر شهری ساعت محلی خود را نیز به تناسب افق آن شهر معین نموده و در احتیاجات خصوصی خود به کار برند بنابراین از طرف وزارت پست و تلگراف و تلفن به کلیه مراکز تلگرافی ایالات و ولایات دستور لازم صادر گردیده که همه روزه ساعت صحیح را از تلگرافخانه تهران گرفته و به نقاط تابعه بدهند و ضمناً به بلدیه حوزه ادارات مربوط نیز اطلاع بدهند که ساعت خود را از روی ساعت تلگرافخانه تنظیم نمایند». فردای آن روز  هم روزنامه اطلاعات خبر می دهد: «از ولایات خبر می دهند که برطبق تصویب نامه هیئت وزرا ساعت واحد در ادارات کشوری و لشکری برقرار و متحدالشکل شدن ساعت واحد هم فوق العاده جالب توجه گردیده است».