ایران چه خودروهایی تولید کرده است؟
تین نیوز | نخستین اتومبیل سواری که وارد ایران شد یک اتومبیل فورد بود که در اوایل قرن بیستم به دستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این اتومبیل که دود زیادی از آن خارج می‌شد به «کالسکه دودی» معروف بود. به دنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال 1300 هجری شمسی افزایش یافت. اغلب اتومبیل‌ها در آن سال‌ها از کشورهای امریکا و انگلیس وارد می‌شد.
با همین فکر ایجاد کارخانه خودروسازی ایجاد شد. ایران ناسیونال یا ایران خودرو فعلی سال 1341 توسط احمد و محمود خیامی بنیانگذاری شد. در ابتدا این شرکت اتوبوس ساز بود و پس از ارتباط با خودروسازان جهانی به فکر تولید خودروهای سواری افتاد. شرکت‌های فورد، پژو، فولکس‌واگن و تالبوت از جمله گزینه‌هایی بودند که با آنها تماس برقرار شد. دقیقاً 48 سال پیش قراردادی با شرکت تالبوت در مورد مونتاژ و ساخت خودرو پیکان که برخی به‌نام هیلمن می‌شناسند به امضا رسید.
با وارد شدن قطعات از تالبوت انگلستان که در آن موقع زیرمجموعه شرکت «کرایسلر» امریکا بود، تولید پیکان با ظرفیت ۶۰ هزار دستگاه آغاز شد و بتدریج به ۱۲۰ هزار دستگاه افزایش یافت. از آنجا که انتقال تکنولوژی در برخی از قطعات مهم این خودرو صورت نگرفت این مجموعه با مهندسی معکوس توانست این خودرو را از آن خود کند. سال 84 در حالی که پژو درآمد یک میلیارد یورویی از ایران به دست آورد ایران‌خودرویی‌ها تصمیم گرفتند پیکان را که به ارابه صنعت خودرو معروف است به موزه بسپارند. در این میان ایران خودرویی‌ها با رنو فرانسه در قالب تیم مذاکره‌کننده در مورد تولید تندر 90 به توافق رسیدند. این همکاری هیچ زمان به جوینت ونچر تبدیل نشد و همواره ایران خودرو مونتاژ‌کننده خودرو بود.
درصد داخلی‌سازی در قطعات خودرو بارها اعلام شد اما تحریم نشان داد به علت سرمایه‌گذاری نکردن برندهای پژو و رنو ایران نتوانست در شراکت موفق عمل کند.
باید گفته‌شود که همزمان با ورود ماشین آلات شرکت تالبوت در سال 67 قرارداد استفاده از قوای محرکه شرکت پژوی فرانسه و تولید «پژوی 405» در ایران خودرو منعقد شد و در سال 76 نیز تولید اتومبیل «پژو RD» و مینی بوس «هیوندای» و در سال 78تولید اتومبیل «پژوپارس (پرشیا)» و «پژو استیشن» در این کارخانه آغاز شد. در ادامه این روند و در خرداد ماه سال80نیز تولید خودروی سواری «پژو 206» آغاز شد. سال 81 نیز آبی پوشان جاده مخصوص با همکاری آلمان و انگلستان خودرو سمند به معنای اسب زرد را ساختند.
نخستین خودرو ملی نامی است که سمند یدک می‌کشد. این خودرو مورد استقبال قابل توجهی از مردم قرار گرفت و هنوز هم تولید می‌شود. افرادی که دارنده این خودرو ملی هستند آن را سنگین می‌دانند و معتقدند سمند خودرو جاده است نه شهر.
ایران خودرویی‌ها با تولید سورن و ارتقای سمند کارهایی انجام دادند اما مشتریان این خودرو می‌گویند ضعف‌های سمند به قوت خود باقی است. ایران خودرو بعد از طراحی سمند، خودروی رانا را هم طراحی کرد.
در این مدت نام دیگر خودروها شنیده شد اما از آنجا که ایران در زمینه طراحی خودرو بسیار ضعیف است و اخیراً برای طراحی خودرو فراخوان داده است هیچ‌کدام آنها به نتیجه نرسید. زمان طراحی خودرو در ایران در مقایسه با سایر کشورها بسیارطولانی‌تر است و همین امر باعث شده خودروهای ملی از توجیه اقتصادی خود دور شوند. رقبای ایران زمان طراحی و تولید خودروهایشان کمتر از دو سال است اما در ایران یا طراحی‌ها به نتیجه نمی‌رسد یا زمان طراحی تا تولید به بیش از 5 سال می‌رسد.
سال 87 دومین خودرو ملی ایران‌خودرو با نام رانا طراحی شد. این خودرو برای آنکه وارد بازار شود خیلی‌ها را چشم‌انتظار گذاشت، دقیقاً مانند خودروی دنا که دو ماه پیش مدیرعامل ایران‌خودرو اعلام کرد 20 روز آینده وارد بازار می‌شود اما هنوز مردم سوئیچ خودروهایشان را نگرفتند. دیگر خودروی تولید شده دنا بود. دنا خودرو تمام ایرانی است که سال 90 رونمایی شد.
کارشناسان اهل فن معتقدند این خودرو نسبت به سایر خودروهای ملی پخته‌تر است و می‌تواند در بازار صادراتی نقش آفرین باشد. تا زمانی که این خودرو وارد بازار نشود نمی‌توان با اطمینان از آن تعریف کرد. شاید بتوان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که تنها خودرویی که ایران خودرو توانست آن را طراحی و تولید کند همین دنا بود چرا که سایر خودروها یا با مشارکت سایر کشورها طراحی و تولید شد یا از پلتفرم 206 گرفته شد. روند تولید در ایران‌خودرو این روزها شکل دیگری پیدا کرده است و این مجموعه می‌خواهد خودروهای جدیدی را با همکاری و سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت پژو که با سیتروئن ادغام شده است تولید کند.
ایران‌خودرو در زمینه خودروهای پژو به بیش از 50 درصد خودکفایی رسید و در این مدت به دلیل استقبال نکردن مردم برخی از خودروهای این مجموعه چون پژو آردی و روآ از گردونه تولید خارج شد. زمزمه این موضوع هم شنیده می‌شود که تندر 90 را ایران خودرو کنار بگذارد چرا که نتوانسته به داخلی‌سازی قابل قبولی در این خودرو برسد. در مورد گروه خودروسازی سایپا هم چنین روندی طی شده است. سال 1346 بود که سایپا متولد شد.
سواری‌های «آریا» و«شاهین» در کارخانه پارس‌خودرو و در سال 1347 سواری «ژیان» در کارخانه سایپا تولید و به بازار عرضه گشت. در سال 1351 با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت «جنرال موتورز ایران» تولید اتومبیل‌های آریا و شاهین متوقف و تولید سواری‌های شورولت (اپل) 2500 و 2800 سی سی همچنین تولید سه نوع اتومبیل سواری «بیوک»، «کادیلاک» و «شورولت نوا» تحت لیسانس جنرال موتورز امریکا شروع شد. تولید این نوع سواری‌ها تا پایان سال 60 ادامه داشت.
در سال 59 تولید سواری ژیان در کارخانه سایپا متوقف و به جای آن تولید سواری «رنو5» که از سال 54 در کنار تولید ژیان آغاز گشته بود ادامه یافت. تا سال 71 رنو ارتقا یافته یعنی 21 تولید شد و سال 72 این مجموعه با همکاری کیاموتورز تولید پراید کاربراتوری را آغاز کرد.
خودرویی که این روزها با موتور انژکتوری، ایربگ و ترمز ای بی‌اس و تغییر جزئی بدنه همچنان تولید و به فروش می‌رسد اما در سایر کشورها از رده خارج شده است. سال 80 نیز سایپایی‌ها به فکر مونتاژ زانتیا افتادند. سال 86 هم با سرمایه‌گذاری رنو در پارس خودرو خط تولید تندر 90 شکل گرفت. سال 87 نیز برای سایپایی‌ها آمد داشت چرا که ضمن رونمایی از نخستین خودرو ملی به نام تیبا توانست به جرگه خودروسازان بپیوندد. در همین سال هم مگان تولید شد.
خودرویی که به دلیل همکاری نکردن رنو تولید آن متوقف شده است. سال 91 نیز این مجموعه همان پراید و تیبا را در قالب‌های جدید به نام تیبا2 و ایکس 100 اتومات رونمایی کرد و باگذشت دو سال هنوز این خودروها وارد بازار نشده است.
بازار خودرو ایران، خودروهای متعددی به خود دیده است اما هیچ‌کدام آنها نتوانسته رضایت مشتریان را به دست آورد چرا که رشد کیفی همواره به دلیل افزایش کمی تولید خودرو تحت‌الشعاع قرار گرفته است. مردم از صنعت جوان خودرو انتظارات بحقی دارند که متأسفانه هیچ زمان محقق نشده است. خودروسازان بیش از آنکه به فکر طراحی و رشد کیفی در تولید خودرو باشند هر ساله در مورد افزایش قیمت خودرو لیست‌های بلند بالایی به شورای رقابت و وزارت صنعت می‌دهند. حال این امیدواری وجود دارد که خودروسازان رویه‌های گذشته خود را تغییر بدهند.
