مشروح سخنرانی ظریف در صحن علنی مجلس

 محمد جواد ظریف تاکید کرد: ایران تنها کشور منطقه است که امنیتش را تنها از درون کشور و از مردم می گیرد و با لبخند و اخم دیگران خوشحال و مضطرب نمی شود.

بسم الله الرحمن الرحیم
لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم. حسبنا الله و نعم الوکیل. نعم المولی و نعم النصیر

با سلام و درود به ارواح طیبه شهدا و امام شهیدان
و با سلام و ادب و احترام خدمت نمایندگان بزرگوار مردم دلاور ایران

خاضعانه به درگاه پروردگار شکر میگزارم که توفیق خدمت به مردم فهیم، شجاع و باوفای ایران را عطا کرده است؛ مردمی که با چنگ زدن به ریسمان محکم الهی و با ایثار و فداکاری، کار و تلاش، دانش و بینش و مقاومت و صبوری، نظامی با ثبات و پیشرفته در منطقه‌ای ناامن وبی‌ثبات بنیان نهادند؛ و در حالی با مشارکت با شکوه بیش از چهل ویک ملیون نفر در انتخابات آرام و امن برای کشور و سیاست خارجی اقتدار آفریدند، که در محیط پیرامونی ما، گاه برای اداره یک روستا ماه‌ها کشتار و خونریزی انجام می‌گیرد.

«استقلال»، «خودباوری»، «نهراسیدن از قدرت‌های بزرگ» و « جانبداری از مظلومین در برابر ستمگران یعنی حمایت از حقوق بشر» سیاست خارجی ایران را در چهار دهه گذشته شکل داده و این رمز اقتدار و نفوذ کشور است. امام بزرگوار ما این باور عمیق را در مردم ایران نهادینه ساخت که قدر قدرتی جز خداوند تبارک‌وتعالی وجود ندارد و تمام قدرت‌های مادی در مقابل اراده ملت‌ها ناچار به تسلیم و سر فرود آوردن‌ اند.

چارچوب‌های مصرح در قانون اساسی، وظایف و تکالیف وزارت امور خارجه در پاسداری از استقلال و امنیت کشور و حاکمیت ملی را به تصویر کشیده است و مجموعه‌ای از اسناد کلیدی نظیر سند چشم‌انداز، سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه ششم توسعه، برنامه‌های کشور در حوزه سیاست خارجی را مشخص می کنند. فراز راهبردی مقام معظم رهبری بر رعایت «عزت»، «حکمت» و «مصلحت»، بر دوگانه اندیشی و ایجاد فاصله بین انقلابی بودن و عقلانی بودن خط بطلان می‌کشد و روشن می‌سازد که بین حفظ ارزش‌ها و آرمان‌های انقلابی و سیاست و رفتار عقلانی، رابطه‌ای ماهوی وجود دارد.

برنامه ریزی عملیاتی برای سیاست خارجی مستلزم درک صحیح از شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی و محاسبه دقیق نحوه بهره برداری بهینه از شرایط برای دستیابی به اهداف ملی با رعایت هوشمندانه‌ی اصول، ارزش‌ها و آرمان‌هاست.

بی‌تردید، عصر برتری غرب در نظام بین‌المللی به سر آمده و جهان وارد دوره جدید پسا غربی شده‌است. در دوران گذار پساغربی، سیاست جهانی در چند قدرت بزرگ خلاصه نمی‌شود؛ کنشگران متعدد و متکثر شده و انحصار بازی سیاسی از دست چند دولت غربی خارج شده است. قدرت و ثروت در جهان در حال جابه‌جایی است. هرچند که عناصر سخت‌افزاری قدرت هنوز هم مهم هستند، ولی عناصر معنایی قدرت یعنی هنجارسازی‌ها، روایت‌پردازی‌ها و گفتمان‌سازی‌ها، قدرت و ارزش راهبردی یافته‌اند.

منطقه غرب آسیا یکی از سخت‌ترین دوران‌های تاریخی خود را طی می‌کند. برخی از کنشگران منطقه‌ای، هنوز با پیگیری بازی با حاصل جمع صفر برای خود و دیگران هزینه می‌آفرینند و با اتکای فزاینده به قدرت‌های فرامنطقه‌ای خشونت و افراط بر اعتدال و همکاری پیشی‌ گرفته است. منطقه آینه تمام نمای آشفتگی و دگرگونی در نظام بین‌المللی از یک‌سو و انباشت مشکلات ساختاری درونی از سوی دیگر است. تلاقی مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای و طراحی‌ها و توطئه‌های رژیم صهیونیستی، با حاکمیت‌های فاقد پایگاه مردمی، ناکارآمدی‌های ساختاری و سیاسی، گسل‌های اقتصادی و اجتماعی، بازتر شدن محیط برای کنشگران غیرسنتی، تمرکز بر گرایش‌های قومی و قبیله‌ای و شکاف‌های مذهبی، و قرائت‌ها و روایت‌های افراطی و خشونت‌آمیز از اسلام -که با واقعیت رحمانی دین الهی فاصله نجومی دارد -- مناطق پیرامونی کشور را به شکننده‌ترین محیط منطقه‌ای جهان تبدیل کرده است.

ایران، به لطف الهی و در اثر چهار دهه مقاومت مردم ایران، از ثبات، استحکام و اقتدار کم‌نظیری برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران مظهر مردم‌سالاری دینی است و این از بزرگ‌ترین ذخایر راهبردی کشور است. آنچه به کشور قدرت بخشیده، علاوه بر ظرفیت‌های ذاتی و دستاوردهای همه‌جانبه علمی، آموزشی، بهداشتی، صنعتی و نظامی، سامانه معنایی و گفتمانی است که به برکت انقلاب اسلامی، به مردم و مسئولین کشور اعتماد به‌نفس بی‌نظیری بخشیده است. این مجموعه و منظومه فکری است که ایران را به تنها کشوری در منطقه تبدیل کرده که امنیت خود را به‌صورت بومی تولید می‌کند و در تأمین امنیت خود، به هیچ کنشگری متکی نیست؛ ضمن اینکه منادی و پیشگام کمک به امنیت منطقه است. پیشرفت علمی و اقتصادی ایران نیز درون زاست، و همزمان برای همکاری و هم‌افزایی منطقه‌ای و بین‌المللی توانمند و مهیا هستیم. ایران پرچمدار مبارزه با خشونت و افراط است و بخش مؤثر و تعیین کننده‌ای از راه‌حل برای بحران‌های منطقه‌ای است. هیچ بحران و چالش منطقه‌ای بدون حضور مؤثر ایران حل‌شدنی نیست. جمهوری اسلامی از مسئولیت خود به عنوان یک قدرت مؤثر منطقه‌ای آگاه است و به‌عنوان قدرتی که به بازی با حاصل جمع صفر معتقد نیست، به دنبال منطقه‌ای امن، قدرتمند، پیشرفته و باثبات است. ما بر این باوریم که همکاری منطقه‌ای، مبنای صلح و ثبات است و زندگی منطقه‌ای و پیوندهای مردمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و راهبردی با همه همسایگان باید گسترش یابد و این‌ها همه درگرو باور به همکاری است.

باور به همکاری و کنشگری ایران منحصر و محدود به عرصه منطقه‌ای نیست. ایران به‌عنوان کنشگری مستقل در مناسبات بین‌المللی اعتقاد دارد که فقط با همکاری و مشارکت می‌توان مسائل جهانی از محیط‌زیست تا افراط‌گرایی و از گسترش شکاف‌های اقتصادی تا برآمدن دوباره گرایش‌های نژادپرستانه و انحصارگرا را حل کرد.

در دولت یازدهم، در عرصه سیاست خارجی گام‌هایی بلند و بعضاً تاریخی برداشته شد که مهم‌ترین آن‌ها گذر از پرونده هسته‌ای بود. با فضل الهی، حمایت ها و رهنمودهای حکیمانه مقام معظم رهبری، مدیریت شجاعانه ریاست محترم جمهوری و با پشتوانه توانمندی‌های همه جانبه کشور و پشتیبانی گسترده مردمی، خطرات متعدد فراروی نظام مرتفع و حق مردم ایران برای بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته‌ای به رسمیت شناخته شد و موانع ظالمانه برای بالندگی اقتصاد کشور و بهبود معیشت مردم برداشته شد و شرایط بین‌المللی نیز دگرگون گردید.

مردم بزرگ ایران تنها نمونه خروج از فصل هفتم منشور ملل متحد در بیش از هفت دهه از حیات سازمان ملل متحد را به نام خود ثبت کردند.

در این جا لازم است از نقش برجسته مجلس شورای اسلامی ایران و به ویژه ریاست محترم مجلس در روند مذاکرات، تصویب برجام و نظارت بر اجرای برجام تشکر کنم. مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در مقابله با اقدامات آمریکا تصویر مقتدرانه‌ای از همدلی قوای سه گانه و هم‌افزایی هوشمندانه برای دفاع از حقوق مردم و مقابله با بدعهدی‌ها را ایجاد کرد.

دستاوردهای کشور در دولت یازدهم در عرصه سیاست خارجی، منحصر به موفقیت در مذاکرات هسته‌ای و برجام نیست. قفل مناسبات خارجی به صورت متوازن، هدفمند و هوشمندانه گشوده شد که حضور نمایندگان عالی 105 کشور و سازمان‌بین‌المللی به صورت متوازن از سراسر جهان در مراسم نمودی از این گشایش و اقبال جهانی است. حضور 30 هیئت از اروپا شامل 10 هیئت به ریاست مقامات رده اول و 20 هیئت به ریاست وزیر و یا نماینده ویژه، 27 هیئت از آسیا با 16 مقام رده اول و 11 وزیر و نماینده ویژه، 26 هیئت از آفریقا با 14 مقام رده اول و 12 وزیر و نماینده ویژه و 9 هیئت از قاره آمریکا با 3 مقام رده اول و 6 وزیر و نماینده ویژه در هیچ مراسمی از ابتدای انقلاب تا کنون سابقه نداشته است. و مجلس شورای اسلامی این افتخار را به نام خود ثبت نمود.

حضور تعیین کننده ایران در همه تلاش‌ها برای حل و فصل معضلات منطقه‌ای تضمین شد و نه تنها حذف ایران از ابتکارات جهانی پایان یافت بلکه از لوزان تا آستانه، ایران نقش تعیین کننده برای دعوت از سایر کشورها پیدا کرد.

سیاست خارجی به جای تحمیل هزینه در خدمت بهبود شرایط اقتصادی مردم قرار گرفت و توفیق‌های فراوانی اعم از عادی شدن فروش نفت با حذف دلالی‌های پرفساد و بازگشت قانونمند درآمد حاصله، بازشدن مسیر تعاملات بانکی، رفع موانع حمل و نقل دریایی، هوایی و ریلی، ورود 8/2 میلیارد دلار سرمایه‌ خارجی در دولت یازدهم بر اساس آمار بانک مرکزی (درمقایسه با 4/3 میلیارد دلار در دولت نهم و 9/3 میلیارد دلار در دولت دهم و قبل از تحریم‌ها)، افزایش گردشگری، عقد قراردادهای متعدد اقتصادی و تجاری و توسعه همکاری‌های فن آوری به دست آمد.

پیوند با ایرانیان خارج از کشور گسترده تر و عمیق‌تر شد که جلوه‌ای از آن در صف‌های طولانی هموطنان در خارج از کشور برای مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری مشاهده گردید.

البته در چهار سال گذشته سیاست خارجی با چالش‌هایی در درون و برون نیز روبه‌رو بوده است. ملاحظات جناحی، شتابزدگی در تجزیه ‌و تحلیل شرایط پیچیده، عدم انضباط در کلام و گفتارهای مربوط به مناسبات خارجی، و اقدامات موازی و ناهماهنگ در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی از چالش‌های عمده داخلی است که باید در دوره جدید با اقناع، همدلی و هم‌افزایی مرتفع گردد. (جناب آقای ابطحی) من آخرین نفری خواهم بود که به دنبال تک صدایی و جلوگیری از اظهارنظر منتقدین و مردم باشم، چرا که اعتقاد دارم چند صدایی مبنای قدرت، ثبات و مشروعیت مردم‌سالاری دینی ماست. بحث ما تنها هماهنگی و هم‌افزایی از طریق اقناع است.

مناطق پیرامونی ایران و رفتار برخی از کنشگران منطقه‌ای مهمترین چالش‌ خارجی پیش روی منطقه و سیاست خارجی ماست. برخی نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از برجام بکار بستند و هنوز نیز در ائتلاف با صهیونیست‌ها سعی دارند فضای شیعه هراسی و ایران هراسی را تشدید کنند؛ و از تغییراتی که در ایالات‌متحده رخ‌داده، برای تنش و بحران‌آفرینی بیشتر منطقه‌ای و بین‌المللی بهره‌برداری کنند. گرچه این کشورها و گروه‌ها دچار اشتباه خطرناک در محاسبه‌ شده اند، ولی این چالش‌ها وظیفه سیاست خارجی که به سامان رساندن منطقه است را سنگین‌تر می‌سازد.

تحولاتی که در مدیریت سیاسی ایالات متحده رخ داده است و به دنبال آن لفاظی‌هایی که از جانب دولتمردان این کشور بر ضد ایران انجام می‌گیرد، ناشی از توهم و کژفهمی توأمان است. وظیفه سنگین وزارت امور خارجه در دولت دوازدهم -- با هم‌افزایی هوشمندانه سایر نهادها و نه با حذف و ساکت کردن آنها تقویت این باور در نخبگان و جامعه سیاسی ایالات متحده است که ایران ستیزی سکه از رونق افتاده‌ای است که در بازار جهانی خریدار ندارد. این مهم از طریق مقاومت در برابر زیاده‌خواهی‌ها و نیز گسترش روابط همه‌جانبه سیاسی و اقتصادی با جهان دست یافتنی است. دیپلماسی هوشمندانه و هدفمند ما باید با نشان دادن عقلانیت و قانون‌مندی ایران از یک سو و انتخاب‌های متنوع کشور از سوی دیگر برای تصمیم‌گیرندگان ایالات متحده تردیدی باقی نگذارد که تکرار تجربه های شکست خورده قبلی نتیجه‌ای جز نگرانی افزون‌تر و انزوای بیشتر برای آمریکا نخواهد داشت. برجام که تمامی آن از آغاز تا واپسین روزهای مذاکرات و حتی پس از توافق بر اساس بی اعتمادی به آمریکا تدوین و اجرا شده است، زمینه‌های کافی برای پاسخگویی فراهم کرده و همانگونه که ریاست محترم جمهوری اعلام کردند در مدتی کوتاهی قابل بازگشت به شرایط پیشرفته‌تر است. اجماع و انسجام داخلی، طراحی فراگیر و استفاده هم‌افزا از تمام توان کشور - تکرار می کنم تمام توان کشور ضرورت غیرقابل انکار دستیابی به این هدف است. می‌باید با اجماع و هماهنگی این واقعیت را برای نخبگان سیاسی آمریکا برجسته کنیم که دولت های قبلی آمریکا نیز پس از سال ها تجربه ناموفق تحریم و فشار به میز مذاکره روی آوردند و اکنون نیز نه تنها آمریکا به عنوان یک عضو برجام نمی‌تواند تعهدات خود را فراموش کند و با عهد شکنی یک تفاهم بین المللی را نادیده بگیرد، بلکه چنین سیاستی با واکنش جامعه جهانی و انزوای ایالات متحده و اقدامات متناسب ایران که در برجام هم پیش‌بینی شده است، مواجه خواهد شد.

دستگاه دیپلماسی دولت دوازدهم با هدف پاسداری از حقوق ملت ایران و مهار تنش‌ها، و با استفاده از کلیه امکانات سیاسی رسمی و غیررسمی جهت کاستن ظرفیت‌های خصومت سازی آمریکا و جلوگیری از بروز تنش های غیرضرور، اجازه نخواهد داد تلاش رژیم صهیونیستی و تندروها در آمریکا برای احیای فضای امنیتی علیه ایران و بازگرداندن ایران هراسی به ثمر برسد؛ و به صورت مستمر و با اطمینان از توانمندی‌های گسترده و گزینه‌های فراوان خود، با هر تلاشی برای جلوگیری از بهره برداری کامل ایران از برجام مقابله خواهد کرد.

بدین منظور، بهره‌برداری از دیپلماسی عمومی و روش‌ها و ابزارهای نوین و کارآمد اطلاع‌رسانی برای تبیین دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران در ابعاد گفتمانی و معنایی و ارتقای جایگاه ایران در افکار عمومی جهان نقشی بسیار برجسته دارد.

حمایت همه جانبه از حقوق ایرانیان خارج از کشور با اختصاص بودجه مناسب از سوی مجلس شورای اسلامی (جناب آقای پورمختار) و کسب حمایت آنها به عنوان مدافعان غیور و توانمند منافع ملی در محیط اطراف خود و نیز جلب مشارکت ارزشمند ایشان در توسعه و پیشرفت کشور و به ویژه استان‌های آباء و اجدادی آنها از مهمترین ظرفیت های قدرت معنایی و مادی ایران محسوب می‌شود.

مجلس شورای اسلامی به عنوان نماد مردم سالاری دینی نقش برجسته‌ای در تقویت قدرت معنایی جمهوری اسلامی ایران در جهان دارد. بهره‌گیری از دیدگاه‌ها و راهنمایی‌های نمایندگان مردم از یک سو و نقش‌آفرینی مؤثر و هوشمندانه نمایندگان محترم در صحنه جهانی از طریق دیپلماسی پارلمانی دو مؤلفه مهم اقتدار ملی و سیاست خارجی است.

خواهران و برادران عزیز،
در صورتی که افتخار تداوم خدمت با رأی نمایندگان محترم ملت بزرگ ایران را پیدا کنم، با توجه به چالش‌های موجود، دو ابراولویت تقویت روابط با همسایگان و حل فصل مشکلات منطقه‌ای و کمک به دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی و بهبود وضعیت معیشت مردم را پیگیری خواهم کرد.

حل مشکلات منطقه‌ای و گسترش روابط مطلوب با همسایگان، زمینه های بی ثباتی، تنش و درگیری را در حوزه‌های پیرامونی کاهش داده و بستر مناسبی برای دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی فراهم خواهد کرد. همسایگان بهترین و مهمترین شرکای اقتصادی ما هستند و حضور بخش خصوصی در کشورهای همسایه با حمایت دولت ابزاری کارآمد جهت تقویت اعتماد متقابل و بهترین ظرفیت برای افزایش تولید داخلی و اشتغال مؤثر است. با یاری و همفکری شما سیاست های اعتماد ساز منطقه ای را با جدیت دنبال خواهیم کرد و حمایت‌های لازم برای حضور فعال کارآفرینان کشور در حوزه پیرامونی را فراهم خواهیم ساخت. گسترش شبکه های همکاری دو جانبه و چندجانبه سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگیِ منطقه‌ای و اعتمادسازی با همسایگان برای ایجاد محیط سیاسی و امنیتی با ثبات و پایدار به عنوان یک اولویت در سیاست‌ها و نیز ساختار وزارت امور خارجه در دولت دوازدهم برجسته خواهد شد. در این مسیر تلاش برای ایجاد نهادهای منطقه‌ای به ویژه مجمع گفتگوی منطقه‌ای در خلیج فارس و ایجاد جبهه واحد منطقه‌ای در مبارزه با افراط و تروریسم مهمترین دستور کار سیاست خارجی را شکل می‌دهد. همکاری با جهان اسلام در مقابله با صهیونیزم و حمایت از مقاومت و مردم قهرمان فلسطین و بازگرداندن موضوع فلسطین به عنوان موضوع اول جهان اسلام رمز اتحاد منطقه‌ای است.

در حوزه دیپلماسی اقتصادی راهبرد ملی ما تأمین پایدار منافع کشور در محیط ناپایدار منطقه و جهان است. تحقق این امر مهم در وزارت امور خارجه با محور قرار دادن اقتصاد در متن دیپلماسی تبلور می‌یابد. دیپلماسی اقتصادمحور نیازمند هماهنگی عوامل ارتقادهنده روابط اقتصادی خارجی در وزارت امور خارجه و جهت دادن منافع فعالان اقتصادی، بنگاه‌ها و دستگاه‌های اقتصادی در مسیر تامین منافع ملی است. وزارت امورخارجه با تقویت جهت‌گیری راهبردی اقتصادی در ساختار و با ایجاد انگیزه و آموزش‌های لازم برای مدیران، سفرا و کارشناسان، معاونت جدید اقتصادی و سفارت‌خانه‌ها را در جهت تقویت اقتصاد مقاومتی به کار خواهد گرفت. در این مسیر حمایت از ورود به بازارهای منطقه‌ای و جهانی برای صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی، گسترش خدمات تجارت خارجی، تسهیل تأمین مالی و جذب سرمایه، فن آوری و گردشگر و ارتقای جایگاه جهانی کشور در اقتصاد دانش بنیان در اولویت کاری ما قرار خواهد داشت. ایجاد زمینه‌های لازم برای حضور مؤثر اقتصاد کشور و به ویژه بخش خصوصی در زنجیره ارزش جهانی، تعمیق و توسعه روابط اقتصادی با همسایگان، قدرت‌های نوظهور و اقتصادهای بزرگ آسیا، تسهیل توافق با کشورهای اروپایی برای مشارکت مفید در پروژه‌های بزرگ اقتصادی و توجه به ظرفیت‌های اقتصادی بازارهای جدید به ویژه آفریقا برای اطمینان از دستیابی به اهداف ترسیم شده از سوی مقام معظم رهبری در حوزه تولید داخلی و اشتغال ضروری است.

برای پیگیری این دو ابراولویت، چابک سازی تشکیلات و اصلاح ساختار با هدف برجسته‌تر کردن همکاری‌ها و ابتکارهای منطقه‌ای و دیپلماسی اقتصادی مراحل نهایی خود را طی می‌کند. افزایش انگیزه، کاهش فاصله میان کارشناسان و مدیران عالی و استقرار نظام شایسته سالاری در جذب و استفاده از سرمایه‌های انسانی همراه با توجه ویژه به زنان، جوانان و قومیت‌ها در رده‌های مدیریتی داخلی و خارجی وزارت امور خارجه از مبانی تغییرات ساختاری دستگاه دیپلماسی است.

اجتناب از تصمیمات و حرکت های شتابزده، خودباوری، اتکا بر خرد جمعی، استقبال از نقد سازنده، همفکری نهادینه با نخبگان دانشگاهی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، راستگویی در ارتباط با مسئولین و مردم، و تنظیم مطالبات عمومی بر مبنای واقعیت‌ها راهنمای جهت گیری اجرایی وزارت امورخارجه خواهد بود.

نمایندگان محترم
در جهان در حال گذار کنونی، و دراین منطقه بحرانی و پرچالش، برنامه ریزی هدفمند برای ارتقای جایگاه جهانی کشور و جلوگیری از احیای پروژه اسلام هراسی، ایران ستیزی و امنیتی سازی ایران نیازمند همکاری و هم‌افزایی همه ارکان نظام است. پایه‌های اقتدار دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران بر انسجام داخلی، مشارکت سیاسی و مدنی، توان علمی و فناوری، رشد و پیشرفت اقتصادی و قدرت بازدارندگی کشور استوار است. برای حضور فعال در عرصه منطقه‌ای و جهانی باید توانمندی‌ها و مزیت‌های نسبی کشور شناسایی و مورد بهره برداری دقیق قرار گیرند و فرصت‌های موجود و ظرفیت‌های مورد نیاز تولید شوند.

در صورتی که دوباره از رأی اعتماد ارزشمند شما برخوردار شوم، با توکل به قادر متعال، توسل به معصومین علیهم السلام، تمسک به عنایات ولی عصر ارواحنا فداه، و پیروی از رهنمودهای مقام معظم رهبری، و با اعتماد به مردم هوشیار و دلاور ایران، از هیچ کوششی فرو گذار نخواهم کرد.
و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب.

52311