تجمیع توانمندی‌ها به جای تشکیل تعاونی ایرلاین‌ها
راه‌اندازی تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، پیشنهاد جدید دولت برای گرد هم آوردن شرکت‌های کوچک حمل‌ونقل هوایی است که به‌احتمال‌زیاد باهدف کم شدن مشکلات و افزایش توان عملیاتی آنها ارائه‌شده است،
راه‌اندازی تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، پیشنهاد جدید دولت برای گرد هم آوردن شرکت‌های کوچک حمل‌ونقل هوایی است که به‌احتمال‌زیاد باهدف کم شدن مشکلات و افزایش توان عملیاتی آنها ارائه‌شده است،
بااین‌حال به نظر می‌رسد این ایده جذابیت چندانی برای فعالان حمل‌ونقل هوایی نداشته باشد زیرا پیش از این نیز، برخی متصدیان و کارشناسان صنعت هوانوردی کشور، ایده ادغام شرکت‌های هواپیمایی کوچک برای کاستن از بار مشکلات آنها را مطرح کرده بودند اما این ایده اجرایی نشد.
به نظر می‌رسد مخالفت چنین پیشنهادهایی با روح رقابت و بازار از مهم‌ترین دلیل دست رد زدن شرکت‌های هواپیمایی به سینه آنها بوده است. البته برخی کارشناسان معتقدند اگر شرکت‌های هواپیمایی توانمندی‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند، می‌توانند عملکرد مناسب‌تری داشته باشند و این به معنای الزام آنها به ادغام شدن در یکدیگر نیست.
البته آنها ایده تشکیل تعاونی شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی را نیز چندان نمی‌پسندند و فقط تعاونی کارکنان و دست‌اندرکاران صنعت هوانوردی را در صورت راه‌اندازی موفق می‌دانند؛ این تعاونی می‌تواند در آینده در اداره فرودگاه‌ها و بخشی از خدمات‌رسانی فرودگاهی نیز نقش‌آفرینی کند.
به گزارش «گسترش‌تجارت»، تعدد شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی در کشور از یک‌سو و بروز مشکلات متعدد در ارائه خدمات آنها به مسافران از سوی دیگر، موجب شده هرچند وقت یک‌بار پیشنهادهایی از سوی مسئولان و کارشناسان برای بهبود اوضاع حمل‌ونقل مسافری ارائه شود.
در یکی از جدیدترین اظهارنظرها در این زمینه، راه‌اندازی تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، پیشنهادی است که به‌تازگی از سوی یکی از معاونان وزیر تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی ارائه‌شده است.
سیدحمید کلانتری، معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این زمینه گفت: در تلاشیم چند شرکت هواپیمایی که ازنظر منابع و دارایی‌ها در اندازه سایر خطوط هوایی نیستند را باهم همگرا کرده و شرکت جدیدی در قالب تعاونی متشکل از چند شرکت کوچک تشکیل دهیم تا بتوانند با سایر شرکت‌های هواپیمایی رقابت کرده و از خدمات یکدیگر بهره‌مند شوند. او تاکید کرد: در این طرح قرار نیست شرکت هواپیمایی جدیدی راه‌اندازی شود.
ایده‌ای با مخالفت همیشگی
ایده ترکیب چند شرکت هواپیمایی در قالب یک کنسرسیوم یا یک شرکت بزرگتر، پیش‌تر چند بار ازسوی برخی کارشناسان و مسئولان صنعت هوانوردی کشور مطرح‌شده اما هیچ‌گاه به نتیجه نرسیده است. واکنش فعالان حمل‌ونقل هوایی به پیشنهاد معاون وزیر تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی نیز نشان می‌دهد راه‌اندازی چنین شرکتی حتی در قالب تعاونی، چندان اجرایی نیست.
در این زمینه مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با بیان اینکه بعید است این تعاونی تشکیل شود، گفت: ازنظر قانون بیشتر شرکت‌های هواپیمایی وابسته به دولت یا شبه‌دولتی هستند یا به‌طور خصوصی اداره می‌شوند که درهرصورت، سازوکار اداره آنها در چارچوب قانون خاصی است و در قالب قانون شرکت‌های تعاونی نمی‌گنجد.
او افزود: در انجمن شرکت‌های هواپیمایی بارها این بحث مطرح‌شده که شرکت‌های کوچکتر بتوانند با استفاده از منابع و توانایی‌های یکدیگر در زمینه‌های کترینگ، آموزش نیروی‌انسانی، تعمیر و نگهداری هواپیما و... از امکانات هم استفاده کنند اما هیچ‌گاه بحث تشکیل تعاونی مطرح نشده است.
اسعدی‌سامانی اضافه کرد: لازمه ایجاد تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، ادغام این شرکت‌هاست که این کار، مستلزم گذراندن روند دریافت مجوز از سازمان هواپیمایی کشوری است. از سویی دیگر باید شرکت‌های هواپیمایی متقاضی ایجاد این تعاونی، منحل و در یکدیگر ادغام شوند که این، روندی بسیار زمان‌بر و نیازمند کار مطالعاتی و کارشناسی جدی است.
او یادآوری کرد: وزارت تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی مدعی است در این زمینه کار پژوهشی انجام داده است با این حال انجمن شرکت‌های هواپیمایی به معاونت تعاون این وزارتخانه اعلام کرده این کار قابلیت اجرا ندارد.
مخالفت ادغام با روح تجارت
ازنظر کارشناسی نیز راه‌اندازی تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، ایده‌ای عملیاتی به نظر نمی‌رسد. آرمان بیات، کارشناس و تحلیلگر صنعت هوانوردی در این زمینه به «گسترش‌تجارت» گفت: در دنیای رقابت‌پذیر امروز نمی‌توان شرکت‌ها را وادار کرد با یکدیگر شریک شوند و شرکت تعاونی جدیدی راه‌اندازی کنند.
با توجه به اینکه شرکت‌ها پیرو قانون تجارت هستند، سهام مالکیت شرکت‌ها تعریف‌شده و مالک هر شرکت حق تصمیم‌گیری دارد و نمی‌توان کسی را مجبور کرد سهام خود را با دیگری شریک شود.
چنین شرکتی نمی‌تواند در زمینه حمل‌ونقل هوایی و ارائه خدمات مسافری موفق باشد. او معتقد است شرکت تعاونی متشکل از چند شرکت هواپیمایی، فقط در صورتی می‌تواند کارکرد داشته باشد که شرکت‌ها در کنار هم، در زنجیره تامین خدمات سرمایه‌گذاری کرده و شرکتی راه‌اندازی کنند که خدماتی در زمینه ارائه بسته سفر ارائه کند.
این خدمات می‌تواند در حوزه کترینگ، مهندسی تعمیرات، پشتیبانی قطعات، آموزش، خدمات فرودگاهی و... باشد. این شرکت‌ها می‌توانند دارایی‌ها و توانمندی‌های مهندسی و انسانی‌شان را در قالب یک شرکت مشترک متمرکز کنند. با این کار هم از هزینه‌های آنها کاسته می‌شود و هم کیفیت کارشان افزایش می‌یابد. مدیریت کار نیز ساده‌تر خواهد شد.
این تحلیلگر معتقد است شرکت تعاونی متشکل از شرکت‌های هواپیمایی فقط می‌تواند بر بخش خدمات متمرکز شود؛ نه تصدی حمل‌ونقل هوایی تا ماهیت حقوقی و استقلال قانونی شرکت حفظ شود.
وی تاکید کرد: تعاونی شرکت‌های هواپیمایی فقط هنگامی می‌تواند شکل بگیرد که سهام آن در اختیار بخش خصوصی باشد؛ نه دولت زیرا با تغییر مدیریت در دولت‌های مختلف، امکان تطبیق این شرکت‌ها با مدیریت‌های مختلف دشوار است. از سوی دیگر با توجه به اینکه بیشتر شرکت‌های هواپیمایی به چشم رقیب به یکدیگر نگاه می‌کنند و شراکت‌پذیر نیستند، جمع‌کردن آنها در یک شرکت، چندان موفق به نظر نمی‌رسد.
تشکیل کنسرسیوم عملی‌تر از تعاونی
بیات با اشاره به اینکه تشکیل کنسرسیوم شرکت‌های هواپیمایی بر ادغام آنها ترجیح دارد، افزود: تشکیل کنسرسیوم شرکت‌های هواپیمایی که در دنیا نیز اتفاق افتاده است، به معنی ادغام شرکت‌ها نیست، بلکه آنها دارایی‌ها و توانمندی‌های خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند؛ ازجمله می‌توانند صندلی‌ها، توان مهندسی، توان پروازی و... را به اشتراک بگذارند و نیازهای یکدیگر را پوشش دهند.
او معتقد است اگر راه‌اندازی شرکت تعاونی در صنعت هوانوردی مدنظر است، بهترین راهکار ایجاد تعاونی کارکنان صنعت هواپیمایی ایران، متشکل از همه متخصصان و شاغلان این صنعت است. وی توضیح داد: همه فعالان صنعت هوانوردی می‌توانند در این تعاونی سرمایه‌گذاری کنند و این شرکت، متولی زنجیره خدمات شود. همچنین این شرکت در آینده می‌تواند در اداره فرودگاه‌ها یا اداره مراکز خاص ارائه خدمات هوایی نقش ایفا کند.
بیات با اشاره به تجربه ناموفق تشکیل شرکت‌های تعاونی در حمل‌ونقل جاده‌ای مسافری یادآوری کرد: چون در اداره این تعاونی‌ها، نگاه دولتی حاکم بود و این شرکت‌ها آزادی عمل و اختیار نداشتند موفق نبودند و به همین دلیل، به‌تدریج شرکت‌ها خردشده یا به بخش خصوصی فروخته شدند و با نام دیگری به فعالیت‌شان ادامه دادند.
این کارشناس با تاکید بر اینکه در هیچ جای دنیا، ادغام اجباری شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی را شاهد نیستیم، افزود: این اتفاق فقط در صورتی امکان‌پذیر است که خود شرکت‌ها تصمیم به ادغام و شراکت بگیرند و از توانایی‌های هم در قالب یک نام و نشان استفاده کنند تا در بازار رقابتی بمانند.
او با اشاره به زمان‌بر بودن روند تحقق چنین ادغامی گفت: درحال‌حاضر که تقاضای بازار بالاست، به نظر نمی‌رسد چنین اتفاقی بیفتد، اما اگر زمانی، تعادل عرضه و تقاضا به هم بریزد و عرضه بیش از تقاضا شود، این احتمال وجود دارد که شاهد ادغام‌های خودجوش شرکت‌های کوچکتر باشیم؛ بدون اینکه به آنها تکلیف شود.
وی در پاسخ به این پرسش که تشکیل شرکت تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، تداخلی در وظایف سازمان هواپیمایی کشوری به‌عنوان ناظر اصلی صنعت هوانوردی ندارد، افزود: در صورت تشکیل تعاونی شرکت‌های هواپیمایی، وزارت تعاون بر عملکرد آن در بخش تعاونی نظارت خواهد داشت اما به‌طورقطع، مسائل فنی، تخصصی و ارائه محصول نهایی شرکت‌ها در حوزه صنعت هوانوردی، همچنان زیر نظر سازمان هواپیمایی خواهد بود.
لزوم راه‌اندازی تعاونی لیزینگ و فروش
این تحلیلگر با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی، راه‌اندازی تعاونی شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی، نتیجه‌بخش به نظر نمی‌رسد، گفت: چنین شرکتی در زمینه ارائه خدمات مسافری به‌طورقطع شکست می‌خورد و به نتیجه نمی‌رسد اما ممکن است در بحث پشتیبانی و ارائه خدمات بتواند تاثیرگذار باشد.
بیات یادآوری کرد: با توجه به وسعت دنیای خدمات حمل‌ونقل هوایی، در شرایط فعلی، شرکت تعاونی که می‌تواند موفق شود و در صورت اعلام عمومی، مردم هم در آن سرمایه‌گذاری خواهند کرد، لیزینگ(اجاره) و فروش هواپیماست. شرکت‌ها می‌توانند در این زمینه تعاونی راه‌اندازی و جذب سرمایه کرده و وارد چرخه لیزینگ شوند. در این صورت آنچه اکنون خارجی‌ها برای ما انجام می‌دهند را خود خواهیم داشت.
