◄ قانون خدمات کشوری در چالش با کنترل ترافیک هوایی

در هفته جاری میزگردی به مناسبت 20 اکتبر، روز جهانی کنترلر تحت عنوان «جایگاه کنترلر در صنعت هوانوردی» با حضور امیرحسین رحیمی دبیرکل جامعه متخصصان مراقبت پرواز ایران، ابوالفضل طالبی عضو هیئت‌مدیره جامعه مراقبت پرواز و کنترلر رادار تقرب مهرآباد، امین ثابت‌مهر معلم رادار مرکز کنترل پرواز تهران و کاپیتان امیر داود نعمتی خلبان شرکت هواپیمایی ماهان و کنترلر اسبق رادار تقرب مهرآباد برگزار شد.

در ابتدای میزگرد امیرحسین رحیمی با ارائه آماری به حساس بودن این حوزه تخصصی در صنعت هوانوردی پرداخت و گفت: بزرگ‌ترین سازمان‌های جهانی مانند ILO (سازمان جهانی کار) تحقیقات و بررسی‌های بسیاری در خصوص ویژگی‌ها، مسئولیت‌ و آسیب‌های جسمی و روحی که بر  کنترلرها در حین کار وارد می‌شود انجام داده است .

وی شغل مراقبت پرواز را حرفه‌ی پرمسئولیت، طاقت‌فرسا و پراسترس و ... عنوان می‌کند و در ادامه می‌افزاید: بسیاری از سازمان‌های جهانی، پژوهشکده‌ها و موسسات تحقیقاتی بر روی حرفه کنترل ترافیک هوایی تحقیق و پژوهش‌های فراوانی انجام داده‌اند. در خیلی از کشورها شغل مراقبت پرواز جزو 10 و برخی ٤ شغل سخت، مهم و پرمسئولیت به شمار می‌رود اما در ایران تصمیم‌گیران به دلیل عدم اطلاع و اشراف لازم بر حرفه خطیر مراقبت پرواز و مسئولیت‌های این شغل قوانین دست‌وپاگیری را وضع کرده‌اند که در همین راستا کار برای این متخصصان بیش از پیش سخت کرده است. 

دبیرکل انجمن مراقبت پرواز ایران، ادامه می‌دهد: بر اساس تعریفی که جوامع بین‌المللی از شغل مراقبت پرواز کرده‌اند؛ کنترلرها، کنترل و هدایت ترافیک در زمین و آسمان را بر عهده دارند و هشدارهای لازم را به خلبان‌ها در خصوص هواپیماهای دیگر و وضعیت آب‌وهوای بد که امکان دارد در مسیرشان وجود داشته باشد را اعلام می‌کنند از دیگر وظایف این شغل تغییر مسیر پروازها به علت شرایط آب و هوایی و دستورات و مجوزهای نشست و برخاست هواپیما است. بر اساس تحقیقات جهانی کمتر شغلی با این ویژگی و حساسیت در صنعت هوانوردی می‌توان پیدا کرد. این شغل حدود 348 وظیفه اصلی و جانبی داشته و به همین دلیل است که این شغل را یکی از پراسترس‌ترین شغل‌های دنیا معرفی کرده‌اند.

رحیمی با بیان اینکه شهروندان عادی در اروپا شغل کنترلر ترافیک هوایی را به خوبی می‌شناسند و با حساسیت‌های آن نیز آشنا هستند، گفت: بسیاری از افراد در خارج از کشور به دلیل ویژگی‌ها و شرایط اختصاصی مورد نیاز جهت اشتغال در این حرفه و حساس بودن این شغل نتوانستند جذب شوند و سپس به خلبانی رجوع کردند.

در ادامه این میزگرد، داود نعمتی خلبان شرکت هواپیمایی ماهان و کنترلر اسبق تقرب مهرآباد با بیان اینکه شغل کنترلر ترافیک هوایی به لحاظ حساسیت به نحوی است که تاثیر مستقیم به ایمنی، سلامتی پروازها و جان مسافران دارد، گفت: این افراد بایستی به لحاظ سلامت جسمی، روحی و روانی در حدی باشند که بتوانند آن وظایف خطیری که بر عهده دارند به نحو مطلوب انجام دهند، حال اگر شرایط کاری برای این افراد به نحوی باشد که کارایی کاهش پیدا کند و تمرکز نداشته باشند تاثیر مستقیم آن بر ایمنی و جان مسافران هوایی خواهد بود. طبق قانون هوانوردی بین‌الملل، کارایی پرسنل هوانوردی (خلبان، کنترلر ترافیک هوایی، کارکنان فنی و مهندسی) تاثیر مستقیم در ایمنی و سلامت پروازها دارد.

وی در ادامه با بیان اینکه باید یک نگاه ویژه‌ای به این شغل صورت بگیرد؛ ابراز کرد: کارکنان کنترل ترافیک هوایی دوره‌های آکادمیک وزارت علوم و تحقیقات را گذرانده‌اند و مدرک کارشناسی دانشگاهی گرفته‌اند ولی نمی‌توان این کارشناس را با سایر کارشناسان دفتری، ستادی، اداری و ... مقایسه کرد؛ حال اگر یک امتیازی برای کنترل ترافیک هوایی در نظر بگیریند موجب اعتراض سایر بخش‌ها خواهد شد و عنوان می‌کنند ما هم به مانند این کنترلرها مدرک کارشناسی داریم!

نعمتی، می‌گوید: کسانی که این صحبت‌ها را می‌کنند به این مسئله واقف نیستند که جان یک عده مسافر بدون هیچ چون و چرایی به دست متخصصان کنترل ترافیک هوایی سپرده می‌شود و متاسفانه این افراد به حساسیت‌های کار آشنا نیستند. در همین راستا باید شرایط معقول و ایده آل برای کنترلرها فراهم شود.

این خلبان و کنترلر اسبق رادار تقرب مهرآباد در پاسخ به این سوال که «آیا فراهم کردن شرایط برای کنترلرها تنها مالی است؟» توضیح می‌دهد: فراهم کردن نیازهای معیشتی تنها بخشی از شرایط است. شرایط کاری این افراد باید در محیط کاری معقول باشد، برای مثال نمی‌توان برای کنترلرها تعیین کرد که ماهیانه 80 ساعت بایستی کار کند، این موضوع بسته به توانایی فرد متغییر است.

وی ابراز می‌کند: در یک پرواز، افراد زیادی از قشرهای متفاوت وجود دارد که جانشان را بدون هیچ چون و چرایی به دست کنترلرهای پرواز داده‌اند؛ به همین جهت باید شرایط محیط کار از لحاظ مالی، روحی و روانی، انگیزه و ... برای این متخصصان فراهم شود.

نعمتی معتقد است یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توان برای این متخصصان انجام داد افزایش انگیزه است و در توضیح این مطلب می‌گوید: در سال 82 طرحی از سوی دولت مطرح شد تا بین مدارک کارشناسی یک تفاوتی به جهت ایجاد انگیزه ایجاد شود این موضوع به این علت بود که تمام کارکنان مدرک کارشناسی یکسان داشتند، بر اساس این طرح برای اینکه راندمان کار بین افرادی که دارای یک مدرک تحصیلی هستند افزایش پیدا کند از کارکنان خواسته شد اگر طرح و ایده‌ای جدیدی دارند که باعث افزایش بهره‌وری در سیستم می شود ارائه کنند که در راستای آن امتیازاتی به این افراد تعلق بگیرد؛ این طرح به جهت افزایش انگیزه در بین کارکنان بسیار خوب بود اما زمانی که این طرح وارد سیستم شد متاسفانه خوب اجرایی نشد، همین موضوع باعث شد این طرح نتیجه معکوس دهد و در نهایت کاهش انگیزه در بین کنترلرها را در پی داشت.

در راستای مطلب فوق، امین ثابت‌مهر معلم رادار مرکز کنترل پرواز تهران در توضیحاتی عنوان کرد: در این طرح بسیاری از کارمندان اداری به مدد برخی از دانشگاه‌ها، مدرک کارشناسی ارشد گرفت و در طی یک جهش شغلی مدیر یک اداره شد اما ما کنترلرها به دلیل اینکه مقطع کارشناسی ارشد مراقبت پرواز در کشور وجود ندارد نتوانستیم از این فضای ایجاد شده استفاده کنیم و تمام چارچوب‌ها در راستای همان کارشناسی برای ما تعریف شد. یا همان طرح انگیزشی که خلبان نعمتی به آن اشاره کردند برای کنترلرها توفیقی نداشت، وظیفه یک کنترلر این است که ترافیک‌ها را از هم جدا کند و نمی‌تواند با این حساسیت کار به دنبال طرح ایده و نوآوری و یا تهیه مقاله باشد اما با این وجود برخی از کارکنان با کپی و ترجمه مقاله‌های سایر کشورها این کار انجام دادند.

رحیمی در ادامه تشریح مسائل صنفی خود به خبرنگار تین‌نیوز گفت: ما یک خلاء قانونی داریم و به دنبال آن نیز رفته‌ایم،  در ادامه عنوان می‌کنم که این خلاء قانونی چگونه باعث می‌شود که نظام مبتنی بر عملکرد روی پرداخت‌ها نتوانستیم داشته باشیم و این در واقع مهمترین چالش قانون خدمات کشوری با حرفه کنترل ترافیک هوایی است. برای مثال  وزارت نفت برای پرسنل خود صدها فوق‌العاده تعریف کرده است و برای هر کاری که پرسنل و متخصصان وزارت نفت انجام می‌دهند یک فوق‌العاده تعریف شده است و افراد از یک و یا بعضا چند فوق‌العاده‌ای که مختص همان تخصص هست بهرمند می‌شوند و جایگاه شغلی افراد نیز مشخص است ولی فوق‌العاده‌ای متناسب با مقررات و مسئولیت‌های این حرفه در قانون خدمات کشوری به درستی تبیین و تعریف نشده است.

دبیرکل جامعه متخصصین مراقبت پرواز  ایران گفت: بیش از 340 وظیفه و مسئولیت بر عهده کنترلرهای مراقبت پرواز است و این حرفه با حجم بالای مسئولیت‌ها از پر استرس‌ترین مشاغل در دنیا محسوب می‌شود که به تعدادی از موارد استرس‌زا اشاره خواهم کرد؛ ساعت شلوغی ترافیک پرواز، ترافیک موارد اضطراری، فشار محدودیت زمان، اتفاقات غیر پیش‌بینی شده، انحراف از قوانین، احساس از دست دادن کنترل ترافیک، ترس از عواقب خطا و اشتباه، دوره‌های بی‌وقفه کاری بدون استراحت لازم، شیفت و شب‌کاری، شرایط چیدمان تجهیزات، روشنایی محیط کار، آلودگی صوتی، ابهام در وظیفه، نوع رابطه با همکاران، مقدار حقوق، نبود کنترل بر روی فرآیندکار، افکار عمومی و ...ازجمله آنهاست که این موارد در مراکز پژوهشی معتبر دنیا ارزیابی و بررسی شده است.

رحیمی تاکید کرد: با این همه وظیفه و مسئولیتی که در این حرفه وجود دارد ولی متاسفانه این تخصص در چهار چوب لایحه خدمات کشوری نمی‌گنجد. برای این موضوع باید از گذشته فکری صورت می‌گرفت؛ ما در سال 92 طرحی را تحت عنوان طرح «ارتقاء ایمنی آسمان ایران» به مجلس بردیم که متاسفانه فوریت آن در مجلس شورای اسلامی رای نیاورد و بسیاری از نمایندگان مجلس نیز حتی در این رای‌گیری شرکت نکردند و به صورت یک طرح عادی در پیچ و خم کمیسیون‌ها قرار گرفت .

ابولفضل طالبی عضو هیئت‌مدیره جامعه مراقبت پرواز و کنترلر رادار تقرب مهرآباد در خصوص این طرح توضیح داد: آن طرح متاسفانه با مقاومت هایی مواجه شد، هر چند قبل از اینکه این طرح به رای گذاشته شود با بیش از 70 نماینده به صورت مستقیم صحبت شد و آنها اعلام حمایت کردند اما در دقایق آخر نظرها برگشت.

وی افزود: برخی معتقد بودند این اتفاق نباید رخ دهد چرا که کنترلر نباید از سایر کارمندان جدا شوند و همه کارکنان باید همسان دیده شوند.

ادامه دارد....