◄ پیشگیری و درمان عوارض مهندسی جزیرهای با رویکرد اقتصاد مقاومتی
وبلاگ عباس قربانعلی بیک-یکی از راهکارهای تحرک اقتصاد بدون تزریق نقدینگی، افزایش بهره وری است که این حرکت با دارا بودن ویژگی های اقتصاد مقاومتی (درونزایی، مولدبودن و برونگرایی) در شرایط کنونی بدلیل فاصله زیاد شاخص های موجود با نمونه‌های متوسط جهانی میتواند با اثر بخشی و سرعت زیاد و در عین حال با هزینه کم محقق شود.
مصرف بالای انرژی، آب، مواد اولیه، ماشین آلات، نیروی انسانی و ... در صنعت، معادن، کشاورزی و ... برای انجام کار واحد نه تنها منجر به افزایش قیمت و تضعیف موقعیت رقابتی در سطح جهانی شده بلکه بصورت مستمر زمینه تعطیلی شرکتهای تولیدی و حتی خدماتی را فراهم مینماید و بر همین اساس بهرهوری به عنوان یکی از محورهای اصلی در ابلاغیه 29/11/92 اقتصاد مقاومتی در سه بند مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است.
با وجود تعداد کثیر فارغ التحصیلان دانشگاهی که اغلب در زمینه‌های مهندسی صنعت، کشاورزی و ... میباشند و محدودیت های جذب ایشان در سازمانهای دولتی و ضعف شدید بخشهای طراحی و مهندسی، میتوان فرصتهای فراوانی را برای اصلاح شاخصهای بهرهوری در سازمانهای دولتی و خصوصی و نهادهای عمومی فراهم کرد.
ضرورت توجه به اصول اقتصاد مقاومتی در سازمانهای پیچیده بیشتر میشود بویژه اینکه این سازمانها غالبا بودجه و اعتبارات عمرانی بالایی دارند و نقش آنها در اقتصاد و زندگی مردم نیز چشمگیر است. تصمیمات خطا در سیستم‌های پیچیده علاوه بر افزایش هزینه‌های احداث و نگهداری از یک سو، اثربخشی، کارایی و بهرهوری کلی را کاهش می‌دهد و سرمایه اجتماعی یا همان اعتماد مردم و مشتریان که بالاترین سرمایه است را تباه می‌کند.
یکی از دلایل تصمیمات خطا در این سیستم‌ها مهندسی جزیرهای است (مانند رفتار انفرادی یک بازیکن در بازی‌های تیمی). برای تشریح بهتر و تجسم واقعی مهندسی جزیرهای به یکی از موارد ترافیکی میپردازیم. اتلاف روزانه چندین ساعت از وقت ارزشمند شهروندان نتیجه اولیه خطا در بخش مهندسی و طراحی این حوزه است و البته از افزایش آلودگی هوا و هزینه‌های درمانی، افزایش مصرف سوخت، افزایش تلفات رانندگی و ... نیز نباید غافل شد.
اخیرا در یکی از تقاطعات به عنوان یکی از نقاط پرترافیک چندین تغییر مثبت و منفی ترافیکی ایجاد شده که از نگاه مهندسی سیستم بسیار جالب توجه و مثال زدنی است. در تقاطعی که غالبا صف خودروها به تقاطع بعدی می‌رسد برای تجویز و تسهیل گردش به راست خودروها و کاهش ترافیک جداول بتنی موقت نصب شده که شیوه اجرای یک بعدی و بی توجهی به سایر عوامل موثر مانند عرض گذر فرعی و اصلی، جزیره بزرگ اولیه مثلثی‌شکل، عرض پیاده‌رو، چراغ راهنمایی و ... نشان‌دهنده مهندسی جزیرهای در این تغییرات است (چنانچه به مسیرهای دیگر این تقاطع هم توجه شود این برداشت تقویت میشود) که نتیجه این طراحی افزایش متوسط طول صف خودروهای عبوری شده است.
نمونه دیگر مهندسی جزیرهای را میتوان در تونل نیایش ملاحظه کرد که با وجود تحمیل هزینه سنگین (با وجود پیشبینی اتصال به خیابان و پل صدر و بزرگراه کردستان) دوبانده طراحی و اجرا شده و ظرف مدت کوتاهی به گلوگاه اصلی بزرگراه نیایش تبدیل گردید که نشان دهنده ضعف مطالعات و نگاه جزیرهای به این بخش مهم از مسیر است.
برای پیشگیری و درمان موارد فوق در سیستم‌های پیچیده و کاهش آثار مخرب نگاه مهندسی جزیرهای و تقویت رویکرد بهرهوری باید با انتخاب و حمایت از مشاورین برای افزایش توان ورود به مسائل پیچیده و از سوی دیگر بررسی و انتخاب شاخص فایده به هزینه (که مثلا در این مورد میتواند متوسط تعداد خودرو عبوری از تقاطع بر واحد زمان در ساعات پر ازدحام قبل و بعد از اجرای طرح باشد) میتوان راهکارهای با اثربخشی بیشتر و کم‌هزینه‌تر را اجرا یا پس از اجرا اصلاح نمود (این رویکرد در راهآهن کشور در اوایل دهه 70 منتج به بیش از یک میلیارد دلار صرفه جویی شد).
