همه چیز از واقعی شدن نرخ سوخت شروع می‌شود
وبلاگ داود کشاورزیان-عمرشان از راننده پشت فرمان هم بیشتر است. سلطان‌های بازنشسته‌ای که همچنان در جاده‌های کشور می‌تازند. جاده‌هایی که می‌گویند مانند مسافران همیشگی‌شان خسته‌اند و نیاز به مرمت و رسیدگی دارند.
وبلاگ داود کشاورزیان-در گزارشی از هفته نامه حمل ونقل با داودکشاورزیان می‌خوانید:
عمرشان از راننده پشت فرمان هم بیشتر است. سلطان‌های بازنشسته‌ای که همچنان در جاده‌های کشور می‌تازند. جاده‌هایی که می‌گویند مانند مسافران همیشگی‌شان خسته‌اند و نیاز به مرمت و رسیدگی دارند.
این روزها آنقدر که به ریل و توسعه حمل‌ونقل ریلی توجه می‌شود به این جاده‌های پرپیچ‌وخم قدیمی توجهی نمی‌شود. با این حال هنوز سهم اصلی جابه‌جایی کالا و مسافر را جاده‌ها دارند. جاده‌هایی که به دلیل ترافیک دائمی نیاز به ترمیم و بهسازی دارند.
برخی از صاحب‌نظران حوزه حمل‌ونقل توجه به حوزه ریلی را نقطه قوت دولت یازدهم در حوزه حمل‌ونقل می‌دانند که سرمایه‌گذاری زیادی بر روی آن شده، و عدم اختصاص اعتبارات دائمی به حوزه نگهداشت راه‌ها را از نقاط ضعف عنوان می‌کنند که باید در دولت دوازدهم به آن توجه بیشتری شود. موضوع نگهداری راه‌ها موضوعی مستمر و جاری است که نیاز دارد منابعی پایدار و مستمر برای آن پیش‌بینی شود. مسئولان حوزه راه معتقدند با واقعی کردن قیمت سوخت می‌توان بسیاری از مشکلات این حوزه را برطرف کرد و دولت جدید باید در تحقق آن جدیت بیشتری به خرج دهد، هرچند برخی از کارشناسان این نسخه را قدیمی و ناکارآمد می‌دانند.
قانونی که سه سال است خاک می‌خورد
به اعتقاد آنها در سال‌های مختلف به دلیل کمبود اعتبارات عمرانی و عدم نگهداری درست، این سرمایه ملی مستهلک شده و ممکن است خرابی رویه‌ای آن به جسم راه نفوذ کرده باشد و هزینه سنگینی به دولت تحمیل کند و ایمنی کاربران جاده‌ای نیز تهدید شود.
داوود کشاورزیان، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل، این چالش را می‌پذیرد و به هفته‌نامه حمل‌ونقل می‌گوید: «نیاز است به صورت دائمی با منابع پایدار از راه‌ها نگهداری شود، اما با وجود مصوبه مجلس مبنی بر اخذ ۲۰ درصد عوارض گازوئیل برای نگهداری از راه‌ها، متاسفانه در سه سال گذشته این مصوبه قانونی اجرایی نشده است.»
به گفته کارشناسان حوزه راه و شهرسازی، به‌جز این منبع مهم برای نگهداری از راه‌های کشور سایر پیشنهاد‌ها تاکنون به نتیجه مطلوب نرسیده است و دولت در این حوزه و کسر درآمدهای پایدار موفق عمل نکرده است.
کاهش آمار تصادفات جاده‌ای
بسیاری آمار بالای تصادفات جاده‌ای را به دلیل بی‌توجهی به مرمت جاده‌های کشور می‌دانند. اما رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل کشور معتقد است: «هنوز کمبود بودجه در بخش نگهداری جاده‌ها به ایمنی لطمه‌ای نزده و طی سال‌های گذشته آمار تصادفات جاده‌ای کاهش یافته و عامل اصلی تصادفات جاده‌ای نبوده است.»
کشاورزیان توضیح می‌دهد: «آمار تصادفات جاده‌ای طی پنج شش سال گذشته به صورت مستمر روندی کاهشی داشته است. اما اگر نگهداری از راه‌ها همین روند را داشته باشد و خرابی رویه راه عمیق‌تر شود و خود جاده لطمه ببیند، به‌تدریج در سال‌های آینده ایمنی کاربران تهدید خواهد شد. اما در حال حاضر این اتفاق نیفتاده و با وجود کمبودها و محدودیت‌های اعتباری اقدامات ضروری برای حفظ ایمنی کاربران انجام شده و پیمانکاران هرچند مطالباتشان پرداخت‌نشده این کارها را انجام داده‌اند.»به گفته کارشناسان حوزه حمل‌ونقل، ساماندهی وضعیت راه‌ها یک نیاز حیاتی است و مشخص نیست تا چه زمانی پیمانکاران بدون دریافت پول‌هایشان کار خواهند کرد. باید حداقل‌های ضروری در این حوزه فراهم شود.
چالش‌های پایین بودن قیمت سوخت در حمل‌ونقل جاده‌ای
کشاورزیان یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه حمل‌ونقل زمینی را پایین بودن قیمت سوخت می‌داند و معتقد است که دولت آینده باید به سمت واقعی کردن قیمت سوخت برود.
به اعتقاد کارشناسان حوزه حمل‌ونقل، در حالی که دولت بر روی ریل سرمایه‌گذاری می‌کند اگر به همین روال قیمت سوخت پایین باشد صاحب کالا انگیزه‌ای برای استفاده از ریل ندارد و ترجیح می‌دهد کالایش از طریق جاده جابه‌جا شود، زیرا ریل در همه نقاط دردسترس نیست، در حالی که حمل‌ونقل جاده‌ای در هر نقطه پراکنده‌ای ممکن است و تنها انگیزه‌ای که می‌تواند بار را از روی جاده به ریل منتقل کند، افزایش قیمت سوخت است.
افزایش قیمت سوخت، کلید حل همه مشکلات
یکی از اولویت‌های دولت آینده تدوین سیاست‌هایی است برای سوق دادن صاحبان خودروهای سنگین فرسوده به نوسازی، اما با توجه به منابع کم دولت و هزینه بالای خرید یک دستگاه کامیون استاندارد در حد و اندازه‌های ترانزیت جهانی، چگونه می‌توان نوسازی ناوگان حمل‌ونقل کشور را در دستور کار قرار داد؟
به نظر می‌رسد اعطای سوخت ارزان به کامیون‌ها سبب شده تا اصولاً سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش از مزیت بیفتد. وقتی قیمت سوخت در ایران پایین‌تر از کشورهای منطقه و میانگین قیمت‌های جهانی باشد طبیعی است که برای دارندگان کامیون صرفه اقتصادی ندارد به دنبال نوسازی خودرو تجاری خود بروند.
به همین خاطر است که یک دستگاه کامیون با ۳۰ سال عمر و قیمتی زیر ۵۰ میلیون تومان می‌تواند با توجه به قیمت پایین سوخت، با کامیونی که ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارد رقابت کند و درآمد برابری کسب کند. در چنین شرایطی آیا برای دارنده کامیون قدیمی صرفه اقتصادی دارد که ۴۰۰ میلیون تومان هزینه کند، خودرو تجاری خود را نوسازی کند و زیر بار قسط برود؟
کشاورزیان نیز واقعی‌سازی قیمت سوخت را راهکار اصلی برای تسریع روند نوسازی ناوگان می‌داند که باید در دولت آینده مورد توجه قرار بگیرد. وی می‌گوید: «افزایش قیمت سوخت می‌تواند برای صاحبان خودروهای سبک و سنگین برای نوسازی انگیزه کافی ایجاد کند. تا زمانی که قیمت سوخت اصلاح نشود، این انگیزه ایجاد نخواهد شد.» به گفته او تا زمانی که گازوئیل لیتری ۳۰۰ تومان به فروش می‌رسد، هیچ تغییر رفتاری رخ نخواهد داد و هیچ ناوگان فرسوده‌ای از رده خارج نمی‌شود.
کشاورزیان معتقد است که در حال حاضر با توجه به واقعی نبودن قیمت سوخت، راهکار موجود این است که صاحبان خودروهای فرسوده را با راهکارهای مختلف تشویق به نوسازی کنیم؛ اما راهکار اصلی واقعی کردن قیمت سوخت است.
تکلیف قانونی برای واقعی کردن قیمت سوخت
معاون وزیر اضافه می‌کند: «خودروهای قدیمی و آلاینده هیچ‌گونه عوارض آلایندگی پرداخت نمی‌کنند و هیچ‌گونه قانون بازدارنده‌ای برای تردد کامیون‌های فرسوده وجود ندارد، بنابراین انگیزه کافی برای نوسازی نداریم. خودروهای فرسوده بیشتر از حد معمول سوخت مصرف می‌کنند، همچنین آلودگی‌های زیست‌محیطی پدید می‌آورند. باید قیمت سوخت به قیمت واقعی نزدیک شود. در این حوزه ما مصوبه و تکلیف قانونی نیز داریم.»
هزینه حمل‌ونقل هزینه‌ای است که همه تولیدکنندگان درخواست دارند کاهش یابد. چه باید کرد تا قیمت سوخت واقعی شود اما هزینه حمل‌ونقل که در مقایسه با سایر کشورها هزینه پایینی است افزایش نداشته باشد؟
کشاورزیان در این زمینه پیشنهاد می‌دهد: «باید هزینه سرمایه‌گذاری برای خرید ناوگان کاهش یابد. هزینه عوارض گمرکی و مالیات ارزش‌افزوده حذف شود تا قیمت تمام‌شده ناوگان کاهش پیدا کند. در این صورت اگر هزینه سوخت نیز واقعی شود هزینه حمل‌ونقل هزینه منطقی خواهد بود. ناوگان نوسازی‌شده حتماً میزان مصرف سوختش کمتر است.»
بی‌توجهی به افزایش بهره‌وری
کشاورزیان به موضوع دیگری نیز برای منطقی شدن هزینه‌های حمل‌ونقل اشاره می‌کند و آن افزایش بهره‌وری است. او می‌گوید: «به دلیل اینکه قیمت سوخت پایین است به راحتی کاربران جاده‌ای یک مسیر را بدون بار طی می‌کنند. در حالی که سوخت مصرف‌شده اگر برای رفت‌وبرگشت بار وجود داشته باشد و بهره‌وری افزایش پیدا کند، افزایش قیمت سوخت کاربران را دچار مشکل نمی‌کند، اما در حال حاضر ارزان بودن سوخت بهره‌وری را نیز کاهش داده است.»
کارشناسان حمل‌ونقل معتقدند: «تا زمانی که قیمت سوخت واقعی نشده سرمایه‌گذاری بر روی ریل منطقی نیست. مگر اینکه بعد از واقعی کردن قیمت سوخت و ساماندهی وضعیت راه‌ها منتظر رونق استفاده از ریل باشیم.»
