خداحافظی با خودرومحوری در طراحی شهرها

 کلیات راهنمای طراحی شهری مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسید. این اتفاق در واقع حرکت به سمت یک تغییر انگاره (پاردایم شیفت) در طراحی شهری بود و راه زیادی را باید بپیماییم تا به نتیجه برسیم. 

یادم هست در اوائل سال ۱۳۶۷ در شرایطی که جنگ در سخت‌ترین وضعیتِ خودش بود، در جلسه‌ای خدمت میرحسین موسوی نخست وزیر وقت رسیده‌بودم تا درباره طرح‌های هادی توسعه‌ روستایی که در بنیاد مسکن می‌خواستیم شروع کنیم به ایشان توضیح بدهم. ایشان گفت که شرایط سیاسی کشور حال و روز بازار مسگرها را دارد. هرکسی دارد با پتک بر سندان خود می‌کوبد و صدا به صدا نمی‌رسد. ولی شما در همین شرایط ناامید نشو و دنبال همین طرح را بگیر موفق می‌شوی.

حالا هم شرایط سیاسی کشور از آن روزگار اگر بدتر نباشد، بهتر نیست. همه در تلاشند که صدای بلندتری داشته باشند و در فضای کشور هم‌همه است. در همین شرایط ایده‌ای را که از آذرماه ۹۳ شروع کرده‌بودم را با جدیت پی‌ می‌گرفتم. امروز خوشبختانه پس از گفتگوهای فراوان بین شهرسازان و طراحان شهری و حوزه‌ حمل‌ونقل در سطوح مختلف حرفه‌ای و دستگاه‌های دولتی بنیان راهنمای طراحی شهری مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی به تصویب شورای عالی شهرسازی و معمار رسید و یکی از آرزوهای دیرینه‌ام و سیاست‌هایی که با جدیت پی‌گیری می‌کردم به نتیجه رسید. 

تا کنون طراحی شهری مبتنی بر خودرو محوری به ویژه خودرو شخصی بود. از این رو در عمل شهرها برای عبور و مرور خودروها طراح می‌شدند. ما در صدد آن هستیم که شهر را برای عابران پیاده که می‌خواهند برای حمل‌ونقل خودشان از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند طراحی نماییم. لازمه این‌کار تغییر در نگاه به شهر از یک مجموعه کالبدی به یک مجموعه انسانی است. نتیجه این کار گسترش فضاهای عمومی متعلق به تمام مردم اعم از فضاهای سبز، تفریح، تماشا و استراحت و خرید و پرسه‌زنی گرفته تا فضاهای حکومتی، تجاری و اداری است.

باید شهر طوری طراحی شود که هر شهروندِ پیاده امکان دسترسی به یک وسیله حمل‌ونقل عمومی اعم از مترو، تراموا و یا اتوبوس داشته باشد به نحوی که اگر در تمام عمر ماشین نخرید در زندگی نوین شهری در تنگنا قرار نگیرد. نهایتا یکی از اقدام‌های اساسی برای کاهش آلودگی هوا و بهبود محیط زیست همین تغییر بنیادین در شیوه‌ی شهرنشینی است. البته این هدف بلند مدت است و نیاز به تغییر در سبک زندگی عموم مردم و نگاه حاکمان به شهر دارد و ما در آغاز راه هستیم. مهم این است که گام اول را محکم برداشته‌ایم و در پی تغییر سیاست‌های بنیادین شهرسازی هستیم.