مدیریت درون شهرها؛ پاشنه آشیل مواجهه با کرونا در ایران
حتی دولت هایی همچون انگلستان و آلمان که در ابتدا مواجهه نرم با این بحران را انتخاب کرده و شعارهایی چون همه گیری اجتماعی و اینکه با ابتلای ۶۰-۷۰ درصد جمعیت نوعی مقاومت و مصونیت در برابر ویروس ایجاد خواهد شد را طرح نمودند، پس از درک اشتباه خود بلافاصله و بدون اتلاف وقت ظرف چند روز به‌اتخاذ سیاست های سختگیرانه و نوعی قرنطینه کامل روی آوردند.
از پیدایش ویروس کرونا در جهان بیش از سه ماه و بنابر آمار رسمی از بروز این ویروس در ایران بیش از ۴۰ روز می‌گذرد. این بحران جهانی که روز به روز بر گسترش و تبعات اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و سیاسی آن افزوده می‌شود، تغییرات بسیاری در سبک زندگی مردم ایجاد نموده آنچنانکه پیش بینی می شود حتی پس از رفع این معضل، تاثیرات به جا مانده‌از آن بر فعالیت‌ها و روابط انسانی کماکان باقی بماند. در این میان، دولت‌های مختلف در مواجهه با این بحران کم سابقه، سیاست‌های متفاوتی وضع نموده و راهکارها و برنامه‌ریزی‌های گوناگونی را انجام داده‌اند.
مواجهه نرم یا سخت با کرونا؟
بخش عمده‌ای از کشورها به ویژه با تمرکز بر شهرها و مناطق تمرکز این ویروس، راه حل مواجهه سخت و قرنطینه و تعطیلی کامل فعالیت‌ها (به‌استثنای فروش مواد غذایی و دارو) و حمل و نقل درون و برون شهری را به منظور به حداقل رساندن شیوع این بیماری به کار بسته و با سختگیری، وضع جرائم و پایش دقیق و قاطع مانع از حضور و تجمع شهروندان در سطح شهرها شده و از حرکت ساکنان در محدوده های بیش از شعاع پیاده روی مناطق محل سکونتشان حتی با استفاده از تجهیزات مدرنی مانند پهبادها جلوگیری به عمل می آورند. البته وضع این محدودیت ها را با یک بسته‌اقتصادی واقع نگر که جبران کننده خسارات وارد بر کسب و کارها و درآمد شهروندان باشد، پشتیبانی کرده و انگیزه کافی برای تعطیلی فعالیت‌ها و ترددها و در خانه ماندن مردم ایجاد نموده‌اند.
ما برخی دیگر از دولت ها که نگران تبعات اقتصادی-اجتماعی تعطیلی فعالیت‌ها بوده‌اند و یا خطر شیوع این بیماری ناشناخته را چندان درک نکرده‌اند و یا به دلایل شرایط خاص اقلیمی، جمعیتی و فرهنگی با شیوع محدود این بیماری روبرو بوده‌اند، با اتخاذ رویکرد مواجهه نرم، تنها بعضی ممنوعیت‌های محدود همچون تعطیلی مدارس، دانشگاهها و یا سایر مراکز تجمع را وضع نموده‌اند. شایان ذکر است حتی دولت هایی همچون انگلستان و آلمان که در ابتدا مواجهه نرم با این بحران را انتخاب کرده و شعارهایی چون همه گیری اجتماعی و اینکه با ابتلای ۶۰-۷۰ درصد جمعیت نوعی مقاومت و مصونیت در برابر ویروس ایجاد خواهد شد را طرح نمودند، پس از درک اشتباه خود بلافاصله و بدون اتلاف وقت ظرف چند روز به‌اتخاذ سیاست های سختگیرانه و نوعی قرنطینه کامل روی آوردند. چراکه به قول رییس جمهور فرانسه مسئله‌اصلی در مبارزه با کرونا، مبارزه با زمان است و هریک روز و یک ساعت تاثیری بسزا در افزایش و یا کاهش تلفات و توقف روند این بیماری مرموز دارد.
این همه در حالی است که به نظر می رسد سیاست اصلی دولت در ایران در ارتباط با کرونا از ابتدا مواجهه نرم، توصیه درمانی مبنی بر در خانه ماندن و اعمال محدودیت های حداقلی قطره چکانی و مخالفت با قرنطینه کامل بوده که منجر به موج اول سفرهای نوروزی و بنابر آمار رسمی خروج بیش از ۳ میلیون خودرو و حدود ۸ میلیون نفر فقط از استانهای درگیر و درنتیجه گسترش هرچه بیشتر ویروس و تلفات انسانی در سراسر کشور شد. هم اکنون نیز با از دست رفتن فرصت طلایی هفته‌اول تعطیلات نوروز، دولت طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را به‌اجرا گذاشته که تمرکز اصلی آن ایجاد محدودیت بر سفرهای بین شهری است و حتی قرار است ادارات و نهادهای دولتی و عمومی با کاهش دو سومی کارمندان و کاهش ساعات کاری کماکان باز بوده و به فعالیت خود ادامه دهند.
حلقه فراموش شده و گسست زنجیره مبارزه با کرونا در ایران
بررسی کلیه برنامه ها و طرح های دولت در ایران در مواجهه با کرونا بیانگر آن است که تاکنون عمده تمرکز بر حمل‌و‌نقل بین شهری بوده که‌البته آمار رسمی و شواهد میدانی نشان از عدم توفیق این رویکرد بوده و متاسفانه به نظر می رسد هیچگونه برنامه و سیاست گذاری منسجمی در ارتباط با مدیریت درون شهرها وجود نداشته‌است. درحالیکه تمامی کشورهای پیشرو، سیاست های مبارزه با کرونا را با محوریت درون شهرها به‌اجرا گذاشته‌اند و درحالیکه بیش از ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها مستقر هستند، به یقین، فعالیتهای حداقلی چون ضدعفونی کردن وسایل حمل و‌نقل عمومی و برخی فضاهای شهری و تعطیلی مدارس و دانشگاهها و… و کاهش ساعات کاری ادارات و مراکز عمومی بدون اجرای برنامه‌ای همه جانبه نگر و هوشمندانه درخصوص به حداقل رساندن حمل و نقل درون شهری (شامل حرکت پیاده، خودروی شخصی، موتورسیکلت و وسایل حمل و نقل عمومی و نیمه عمومی) و تعطیلی سایر کاربریهای جاذب جمعیت در شهرها همچون بازارهای دایمی و فصلی (که‌این روزها مشاهده تصاویر تجمع مردم در آنها در شهرهای مختلف مایه تاسف است) و برخی مراسم و تجمعات نمی تواند تاثیرگذاری چندانی داشته باشد. آنچنانکه‌افزایش شتابناک و روزافزون تعداد مبتلایان و فوت شدگان موید این مطلب است.
از سویی دیگر، در حالیکه به نظر می رسد تقویت ایجاد خدمات در سطح محلی و توقف خدمات در مقیاس های منطقه‌ای و شهری مشوق کاهش تردد درون شهری می باشد، در رویکردی معکوس ساعات کار فروشگاه‌های بزرگ تجاری افزایش یافته که‌این امر به‌افزایش سفرهای درون شهری و تجمع شهروندان و درنتیجه گسترش شیوع بیماری می انجامد. همچنین، درحالیکه در توصیه های مکرر از شهروندان درخواست می گردد تا حد ممکن از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی استفاده نکنند، طرحهای ترافیکی متفاوتی از طرف شهرهای مختلف کشور همچون مشهد، کرج و تهران به‌اجرا گذاشته شده که حتی با ماهیت طرح جدید فاصله گذاری اجتماعی نیز در تضاد است.
بنابراین، به نظر می رسد که مدیریت یکپارچه درون شهرها و اتخاذ تصمیمات منسجم درخصوص انواع فعالیت ها، حمل و نقل و بسته‌های پشتیبانی کننده اقتصادی از شهروندان و مشاغل، حلقه فراموش شده و گسست زنجیره مبارزه با کرونا در ایران می باشد و تا مادامیکه بر راهکارهایی در درون شهرها تمرکز نگردد، اعمال محدودیت های برون شهری نه تنها کارامد نخواهند بود بلکه به ویژه در کلان شهرها سبب افزایش دامنه زمانی حضور این مهمان ناخوانده کشنده خواهد شد.
