مشکل سوخت فقط قیمت نیست!

احمد فرهادی:

تامین سوخت خودروها اعم از «بنزین» و یا «گازوییل» این روزها به مشکلی بزرگ سه وجهی تبدیل شده است؛

·        افزایش مصرف

·        افزایش قیمت

·        افزایش فشار تورمی بر مردم

بر اساس گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، مصرف روزانه بنزین به حدود 112 میلیون لیتر رسیده که افزایشی چشمگیر بیش از 40 درصد نسبت به سال 1399 را نشان می دهد. این میزان مصرف بخش عمده ای (85 درصد) از سوخت مورد نیاز حمل ونقل سبک کشور را تشکیل می دهد. در مقابل، توان تولید بنزین در کشور با محدودیت هایی مواجه است. اگرچه ظرفیت اسمی تولید پالایشگاه های کشور حدود 110 میلیون لیتر در روز است، اما در عمل تنها بین 98 تا 104 میلیون لیتر در روز تولید می شود. این امر منجر به شکافی عمیقی بین عرضه و تقاضای روزانه بنزین شده است. این ناترازی بین تولید و مصرف بنزین، چالش های متعددی را برای کشور ایجاد کرده است. از جمله این مشکلات می توان به افزایش واردات، فشار بر منابع ارزی، آلودگی هوا ناشی از مصرف بالا؛ کمبود سوخت در برخی مناطق؛ ناتوانی در تولید و عرضه بنزین سوپر و ... اشاره کرد.

«بنزین» نه فقط قیمت!

بحث بر سر قیمت بنزین به ویژه پس اظهار نظر مسعود پزشکیان بالا گرفته است؛ او در موضع گیری غیرمنتظره گفت: «هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و با سوبسید به مردم بفروشیم»؛ اظهاراتی که شائبه افزایش قیمت سوخت را در پی داشته است. اما قیمت بنزین تنها یک بعد مسئله ای است که البته باید حل شود؛ اما داستان بنزین یک بعد مهم دیگر هم دارد و آن بحث کیفیت بنزین است؛ اگر قرار است قیمت بنزین با نرخ ارز آزاد و مطابق با نرخ های جهانی محاسبه شود؛ کیفیت بنزین هم باید در سطح استانداردهای جهانی باشد. امروز حدود سه ماه است که در پمپ بنزین های مشکل تامین بنزین سوپر وجود دارد. این در حالی است که شرکت پخش فرآورده های نفتی در این زمینه شفاف سازی خاصی نکرده است و یافتن بنزین سوپر در جایگاه ها به یک مشکل جدی تبدیل شده است. بررسی دلایل عدم عرضه بنزین سوپر نشان می دهد که بر خلاف ادعای وزارت نفت، بنزینی که در جایگاه ها عرضه می شود، کیفیت یورو4 را هم ندارد و بسیاری از خودروها به خصوص خودروهای توربو مجبور هستند که برای مراقب از خودروی خود از اکتان استفاده کنند.

مضرات نزدن بنزین سوپر در خودروهای جدید سواری و گازوئیل یورو 5 در خودروهای تجاری به ویژه موتورهای توربوشارژ با ضریب تراکم بالا، می تواند جبران ناپذیر باشد. این گونه موتورها برای آنکه عملکرد عادی و متعادل داشته باشند، نیاز به سوخت باکیفیت دارند و اگر این سوخت به موتورهای تراکم بالا یا توربوشارژ نرسد، در ابتدا مشکلات جزئی مثل ریپ و لرزش شروع می شود اما در صورت تداوم، عیوب جدی مثل شکستن رینگ و پیستون و خراب شدن اساسی موتور منجر خواهد شد. با مراجعه به تعمیرگاه ها متوجه می شویم که تعداد زیادی از خودروهای جدید اعم از سواری و تجاری؛ با هزینه های بالا هم اکنون در نوبت تعمیرات قرار دارند.

واقعیت این است که نمی توان «قیمت سوخت» را بر مبنای قیمت جهانی اعلام کرد اما «کیفیت سوخت» را در سطح فعلی دید! برای حل مسئله سوخت در کشور؛ نباید فقط به اصلاح قیمت سوخت اکتفاء کرد؛ مسئله سوخت در ایران ابعاد بسیاری دارد از بعد کیفیت سوخت تا صنعتی که خودروهای مصرف کننده آن را تولید می کند و یا شرکت هایی که در  عرصه واردات خودرو فعالند و در نهایت مردمی که دیگر توان تحمل شوک گرانی بنزین را ندارند.