◄آثار اقتصادی افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری
وبلاگ تین‌نیوز، عباس قربانعلی بیک| بر اساس آمار سال 2014 اتحادیه بین المللی راهآهنها UIC، راه‌آهن‌های خصوصی آمریکا با وجود حمل 1710 میلیون تن (بیش از 2500 میلیارد تن کیلومتر بار که بیش از صد برابر حمل بار ریلی راهآهن ایران است)، فقط 29 میلیون مسافر را جابجا کردد که از نظر تعداد تقریبا با تعداد مسافر راهآهن ایران برابر و از حیث نفر کیلومتر کمتر از نصف عملکرد راهآهن ایران است که ریشه این امر را میتوان به وسعت این کشور، شبکه گسترده اتوبان‌ها و توسعه صنعت حمل و نقل هوایی و هزینه بسیار پایین آن نسبت داد.
پیش از انقلاب اسلامی که الگوهای مورد استفاده غالبا از آمریکا اقتباس میشدند با ورود تعداد انبوه لکوموتیوهای جنرال موتورز آمریکا (که بیشتر برای حمل بار طراحی شده بودند) بویژه از سال 1350 به بعد بهبود نسبی در حمل و نقل مسافر ایجاد شد اما با این وجود سرعت متوسط قطارهای مسافری در ایران سالها در محدوده 60 کیلومتر در ساعت بود و متوسط این سرعت در مسیر تهران- مشهد به 70 نزدیک می‌شد، اما کیفیت این خدمات در مقابل خدمات بسیار مدرن و ارزان ناوگان هوایی تازه وارد از آمریکا بسیار ضعیف و ناچیز تلقی می‌شد.
از سوی دیگر ژاپنیها بیش از نیم قرن پیش با هدف رفع گلوگاه حمل و نقل حومه برای بهبود دسترسی بهتر به شهرهای بزرگ طراحی و احداث اولین راهآهن سریعالسیر دنیا را آغاز نمودند که نتیجه آن در سال 1964 به عنوان یک رویداد استثنایی روند روبه افول حمل و نقل ریلی دنیا را متحول کرد و با دو دهه تقدم بر اروپاییها که بدلیل اشباع خطوط هوایی به این سو رفتند، توانستند فناوریهای ارزشمندی را توسعه دهند.
در جدول هزینه و درآمد راهآهنها (سال 2007 UIC، صفحه 102) تغییر شدید نسبت درآمد به هزینه از 65% به 110% طی سالهای 1985 و 1990 در راهآهن ژاپن پس از خصوصیسازی ملاحظه و به نظر میرسد تصمیمات عقلایی مهندسین در زمان طراحی شبکه و قطار سریع و انتخاب الگوی صحیح خصوصی سازی (با رویکرد پیوستگی عمودی) را میتوان از مهمترین عوامل موفقیت این تجربه استثنایی برشمرد.
برای یک مقایسه دیگر میتوان به تجربه راهآهن سوئد اشاره نمود که پس از موفقیت قطارهای خودکشش X2000، در اقدامی جدید از سال 2005 جایگزینی نسل جدیدی از قطارهای خودکشش با نام Regina 250 بجای قطارهای X2000 را آغاز نمود که چند ویژگی ممتاز آنها قابل توجه و تامل است، سرعت بالاتر 250 بجای 200، قابلیت کج شوندگی بهتر، عرض بیشتر واگنها (5 ردیف صندلی بجای 4 ردیف).
مدل ارائه شده از ساختار هزینه این قطارها در مقالهای با عنوان زیر نشان دهنده جامعیت برنامهریزی و راهبرد موثر، کارآمد و بهرهور کارشناسان و مدیران راهآهن سوئد در بخش راهآهن مسافری است که به عنوان نمونه میتوان به تاثیر کاهش زمان سیر قطارها (ص4) در کاهش هزینه بهرهبرداری اشاره نمود که سیر بیشتر واگنها تاثیر بالایی بر آن دارد.
این تجربه می‌تواند در بخشهای مختلف راهآهن ایران نیز مورد توجه قرار گیرد بویژه با نتایج درخشان قابل پیش بینی با افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری در مسیر تهران- مشهد که سیر روزانه قطارهای مسافری را به دو برابر و در آینده نه چندان دور و ورود قطارهای خودکشش برقی به سه برابر می‌رساند.
رویکرد دولت محترم در اقتصاد مقاومتی و تجربه راهآهن در اواخر دهه 60 در تدوین برنامه استراتژیک با مدل داینامو که در آن زمان بسیار حرکت پیشرفتهای محسوب می‌شوید می‌تواند شرایط مناسبتری را برای اینگونه تصمیمات فراهم کند.
