دو جایگزین کارت‌های اعتباری برای گردشگران
کارشناسان اتفاق نظر دارند که یکی از مشکلات عمده‌ای که گریبان گردشگری ورودی کشور را گرفته، زیرساخت‌های مالی نامناسب و غیرقابل استفاده بودن کارت‌های اعتباری بین‌المللی همچون «مسترکارت» در ایران است که موجب بروز دردسر و مشکلاتی در سفر گردشگران خارجی به کشور می‌شود.
کارشناسان اتفاق نظر دارند که یکی از مشکلات عمده‌ای که گریبان گردشگری ورودی کشور را گرفته، زیرساخت‌های مالی نامناسب و غیرقابل استفاده بودن کارت‌های اعتباری بین‌المللی همچون «مسترکارت» در ایران است که موجب بروز دردسر و مشکلاتی در سفر گردشگران خارجی به کشور می‌شود.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، عموم این گردشگران عادت دارند که مبادلات مالی و خرید‌هایشان را در کشور خود یا در سفر به سایر کشورها از طریق این کارت‌های اعتباری انجام دهند و حتی‌الامکان از حمل پول نقد، حتی در مناسبات روزمره نیز اجتناب می‌کنند؛ حال آنکه به‌دلیل برخی مشکلات سیاسی در سطح بین‌الملل که به‌تبع آن محدودیت‌هایی در زمینه مبادلات مالی و بین بانکی برای ایران وضع شده، گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند امکان استفاده از کارت‌های اعتباری خود را ندارند.
این موضوع موجب شده است که در حال حاضر تنها راه حل موجود برای گذران سفر این گردشگران، به‌همراه آوردن حجم بالایی از پول نقد باشد که در بدو ورود به کشور آن را به ریال تبدیل کنند و در باقی سفر اسکناس‌های ریالی را در کیف پول خود جابه‌جا کنند. اتفاقی که باعث می‌شود هم رفاه سفر آنان مختل شود و هم به‌دلیل حمل همیشگی حجم بالایی از پول نقد امنیت سفر آنان تحت‌الشعاع قرار بگیرد. به‌رغم اینکه حل مشکل استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی در ایران در گرو حل مناقشات سیاسی و رفع تحریم‌های بانکی است، با این حال تجارب جهانی و اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد که به‌منظور حل این مشکل می‌توان با اعتمادسازی و اطلاع‌رسانی، از راه‌حل‌هایی جایگزین همچون استفاده از ارز دیجیتالی «بیت‌کوین» و کارت‌های اعتباری ریالی که بعضی بانک‌ها برای استفاده گردشگران صادر می‌کنند، بهره برد.
بیت‌کوین؛ یک راهکار
ریال، دلار، یورو و پوند انواع ارزهایی هستند که به‌صورت چاپ‌شده یا اعتباری در کشورها و سطح جهان استفاده و مبادله می‌شود و بانک‌های مرکزی کشور مربوط به‌هرکدام، مسوولیت انتشار و توزیع آن را برعهده دارد؛ امری که سبب می‌شود مبادلات بانکی مبتنی بر این نوع ارزها به‌سادگی تحت‌الشعاع مسائل سیاسی و دیپلماتیک قرار بگیرند. اما جهان در سال‌های اخیر شاهد پدیده‌ای ارزی بوده که به‌طور غیرمتمرکز منتشر می‌شود و تحت کنترل هیچ نهاد منحصربه‌فردی نیست. نام این پول دیجیتال که به‌صورت الکترونیکی خلق و نگهداری می‌شود «بیت‌کوین» است که در سال‌های اخیر توانسته روز‌به‌روز بر اعتبار خود بیفزاید و نام خود را به‌عنوان یک ابزار پولی و مالی به‌شکلی جدی مطرح کند. بیت‌کوین متعلق به‌نوعی از پول‌ها است که به ارزهای رمزنگاری شده شهرت دارند و می‌توانند در طیف وسیعی از خریدهایی که بستری دیجیتالی و اینترنتی دارند مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین از این حیث کاربردی همچون سایر ارزهای رایج جهانی مانند دلار و یورو دارد و می‌توان از آن برای پرداخت هزینه محصول‌های مختلف از طریق اینترنت بهره برد. همان‌طور که ذکر شد، نکته قابل توجه درخصوص این ارز نوظهور انتشار غیرمتمرکز آن است که موجب می‌شود استفاده از آن تسهیلاتی را به دنبال داشته باشد. شاید مهم‌ترین پیامد این باشد که هیچ بانکی توانایی کنترل و تصرف این پول را ندارد و بنابراین می‌توان آن را مصون از تحولات سیاسی از جمله اعمال تحریم میان کشورها دانست.
حال با این توصیفات و همچنین ارزش روزافزون اعتبار بیت‌کوین در مناسبات مالی، صنایع مختلفی از جمله گردشگری به‌سمت استفاده از این ارز حرکت کرده‌اند. پیش‌تر «دنیای اقتصاد» در گزارشی به سه تجربه استفاده از بیت‌کوین در زیرساخت‌های گردشگری پرداخته بود که در آن اقدامات فعالان گردشگری ژاپن، تایوان و هاوایی در به‌کارگیری این ارز مجازی مورد بررسی قرار گرفت. به‌نظر می‌رسد با وجود تداوم تحریم‌های بانکی برای مبادلات مالی کشور، روی آوردن بدنه گردشگری کشور به این سیستم مبادله، یک راه‌حل مناسب و در عین حال به‌روز باشد که می‌تواند یکی از مهم‌ترین مشکلات گردشگران ورودی ایران را تا حد بسیار خوبی مرتفع کند و به گردش مالی اقتصاد گردشگری کشور نیز حجم و سرعت ببخشد. خبر خوش دراین باره نیز این است کهمعاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات اعلام کرد ایران درصدد مهیاسازی زیرساخت‌های فناورانه برای استفاده از چنین پول‌هایی است.
کارت‌های ریالی، یک جایگزین
با این حال یک عضو کمیسیون گردشگری اتاق صنایع، معادن و بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند به‌رغم اینکه استفاده از بیت‌کوین می‌تواند محدودیت‌های فعلی را کمرنگ‌تر کند، اما استفاده از آن در سطح جهان به‌قدری فراگیر نشده است که گردشگری ایران بتواند بر آن تکیه کند. سیدعلی‌اصغر ظریف‌کار می‌افزاید: «کشورهای بسیاری مشغول مطالعه و توسعه زیرساخت‌های خود برای ایجاد امکان استفاده از این ارز نوظهور هستند و معتقدم این مطالعات و توسعه زیرساخت‌ها در کشور ما نیز باید پیاده شود؛ اما این راه‌حلی است که در درازمدت می‌تواند مساله محدودیت زیرساخت‌های مالی ایران را حل کند و در شرایط فعلی و به‌عنوان یک اقدام فوری نمی‌توان به آن امید بست.»
وی تصریح می‌کند: «موضوع عدم امکان استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی در ایران موضوعی سیاسی و ریشه‌دار است که مانند سایر مشکلات گردشگری کشور به‌سادگی قابل حل نیست، اما می‌توان در این خصوص و برای توریست‌ها در داخل ایران اقداماتی را انجام داد. برای مثال بانک‌های ایران می‌توانند زیرساختی فراهم کنند که گردشگران پیش از ورود به کشور و از طریق سفارتخانه‌های ایران با ثبت نام و تقاضای خود، هنگام ورود به کشور کارت‌های اعتباری ریالی دریافت کنند. همچنین می‌توان روی این موضوع تمرکز کرد که شعب خارج از کشور بانک‌های ایرانی، برای گردشگران خارجی کارت‌های اعتباری ریالی صادر کنند.» رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی شیراز خاطرنشان می‌کند: «مهم است که طی این فرآیند بانک‌های ایران برای گردشگران این اعتماد و امکان را فراهم کنند که در انتهای سفر باقی‌مانده ریالی حساب اعتباری آنان را به ارز اولیه آنان تبدیل کنند و به آنها بازگردانند؛ چراکه این یکی از دغدغه‌های اصلی این گردشگران است.»
ظریف‌کار تاکید می‌کند: «اگر چنین سازوکاری شکل بگیرد، تاثیری همراه با رشد بر میزان هزینه‌هایی که یک توریست در ایران می‌کند خواهد گذاشت؛ چراکه خرج کردن با کارت‌های اعتباری به‌مراتب ساده‌تر و راحت‌تر از خرج کردند با پول نقد است و این مساله پیامدهای مثبتی بر اقتصاد گردشگری کشور خواهد داشت. چنین تسهیلاتی هم تعداد گردشگران ورودی به کشور و هم میزان پولی را که هر گردشگر در کشور خرج می‌کند، افزایش می‌دهد.»
اضطرابی برای گردشگران
همچنین یک فعال مناطق نمونه گردشگری قزوین نیز با اشاره به مشکلاتی که محدودیت زیرساخت‌های مالی کشور برای گردشگران خارجی به‌وجود آورده، اظهار می‌کند: «عدم امکان استفاده از کارت‌های اعتباری برای گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند بسیار جدی است؛ چراکه برخلاف جریان گردشگری دنیا، توریستی که به ایران سفر می‌کند نسبتا مدت زمان بیشتری را در کشور اقامت دارد و به همین سبب ناچار است حجم بسیار زیادی پول نقد با خود به همراه بیاورد. جابه‌جایی دائمی این میزان از پول اضطراب بسیاری برای گردشگر به‌وجود می‌آورد که تجربه سفر وی از ایران را بسیار تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ چراکه همواره امکان سرقت یا گم شدن دارایی‌اش وجود دارد.»
ساناز ارغوان اضافه می‌کند: «مشکل عمده دیگری که در این خصوص وجود دارد، خرید بلیت‌های داخلی و سایر خدمات سفر است که گردشگر پس از ورود به کشور به آنها نیاز پیدا می‌کند. مطابق معیارهای زندگی عموم این گردشگران که اغلب خریدهای خود را از طریق اینترنت انجام می‌دهند، برای مثال تهیه بلیت از یک شهر ایران به شهر دیگر نیز تمایل دارند خرید خود را اینترنتی انجام دهند، حال آنکه چنین امکانی برای آنان فراهم نیست و ناچار هستند که به‌صورت حضوری به دفاتر فروش بلیت یا سایر خدمات مسافرتی مراجعه کنند و خرید خود را از طریق پرداخت پول نقد انجام دهند.» وی درخصوص راهکارهایی که دولت می‌تواند در این زمینه به‌کار گیرد خاطرنشان می‌کند: «سال‌های گذشته سوئیفت‌ها در ایران فعال بودند و امکان مناسبی برای جابه‌جایی‌های مالی از این طریق فراهم بود؛ اما با تشدید تحریم‌های مالی، این امکان سلب و هم‌اکنون قول‌هایی درخصوص ارائه کارت‌های اعتباری برای گردشگران داده شده است. این خبر نیز چندی پیش منتشر شد که رایزنی با برخی بانک‌های آلمانی برای حل این موضوع آغاز شده اما تاکنون هیچ اقدام جدی و عملی محقق نشده است.»
معضل محدودیت‌های بین‌المللی زیرساخت‌های مالی کشور برای صنعت گردشگری ایران، به‌عنوان صنعتی صادراتی که با ارزهای خارجی سروکار دارد، مشکلاتی پدید آورده است که حل‌وفصل کامل آن به عوامل بسیار پیچیده‌ای وابسته است که نمی‌توان زمان‌بندی مشخصی برای آن تعیین کرد. اما آنچه روشن است، این مشکل که بیشترین نمود آن در عدم امکان استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی در داخل مرزهای ایران مشاهده می‌شود، تبدیل به تهدیدی برای امنیت و رفاه سفر گردشگران خارجی به ایران شده و اثراتی سوء بر اقتصاد گردشگری ایران دارد. حال که شاید گره‌گشایی از مشکل اصلی خارج از توان سیاست‌گذاران اقتصادی و گردشگری کشور باشد، بهتر است در شرایط موجود تمرکز را بر راه‌حل‌های جایگزین همچون استفاده از ارزهایی چون بیت‌کوین یا ارائه تسهیلات مالی به گردشگران از طریق بانک‌های داخلی معطوف کرد تا زمینه برای رونق بیشتر کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری در کشور فراهم شود.
