◄ تعریف 240 بسته سرمایه گذاری گردشگری در مناطق آزاد

 مدیرکل توسعه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی شورای عالی مناطق آزاد با اعلام اینکه در حال حاضر اولین محل درآمدی مناطق آزاد «گردشگری» است، گفت:سال گذشته بالغ بر 1200 بسته سرمایه گذاری در مناطق آزاد تعریف شد که 240 بسته سرمایه گذاری با ماهیت مستقیم گردشگری بوده و حجم سرمایه گذاری بالغ بر 2 میلیارد یورو است.

به گزارش تین نیوز، براساس آمار وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعداد گردشگران ورودی در سال 1402 رقم شش میلیون و 382 هزار و 755 نفر را ثبت کرد و از این تعداد بالغ بر 3 میلیون نفر به مناطق آزاد سفر کردند که این رقم نشان از اهمیت و جایگاه مناطق آزاد کشور در توسعه و درآمدزایی صنعت گردشگری و هتلداری کشور دارد. در مناطق آزاد طی چند سال گذشته فرصت های بی نظیری برای جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم آمده است که نه تنها می تواند به رشد سریع اقتصادی این مناطق کمک کند بلکه در توسعه و افزایش سهم درآمدی صنعت گردشگری ایران نقش بسزایی ایفا خواهد کرد؛ تاکنون بالغ بر 1200 بسته سرمایه گذاری در مناطق آزاد تعریف شد که 240 بسته سرمایه گذاری با ماهیت مستقیم گردشگری بوده و حجم سرمایه گذاری بالغ بر 2 میلیارد یورو است. با توجه به این جایگاه و سهم درآمدی برآن شدیم تا درباره مشروح وضعیت گردشگری مناطق آزاد با محمدفرزاد میرزایی قلعه؛ مدیرکل توسعه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی شورای عالی مناطق آزاد گفتگویی داشته باشیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید:

گردشگری در کشورمان در چه وضعیتی به سر می برد؟

گردشگری در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان یک محل تولید ثروت در دستگاه دیپلماسی سیاسی در نظر گرفته می شود. اکثر کشورها به ویژه کشورهای درحال توسعه با اهداف مختلف تلاش دارند از ظرفیت هایی که در بازار سفر و گردشگری وجود دارد بهره برداری کرده و جلب سرمایه گذار کنند. حال با اهمیت و جایگاهی که صنعت گردشگری در اقتصاد دارد، خیلی مهم است بدانیم گردشگری در کشورمان در چه وضعیتی به سر می برد؟

گردشگری در کشور ما صنعتی نوپاست؛ پیشینه ایجاد وزارت گردشگری به عنوان متولی اصلی صنعت گردشگری و نیز اسناد و پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده عمر کوتاهی دارند و این نشان دهنده این است که در زمینه سفر و گردشگری می بایست بررسی های دقیق تر، پرجاذبه تر و کارآمدتری انجام شود.

ایران در زمره ده کشور برتر جهان به لحاظ کریدوری، هاب دسترسی و جاذبه های طبیعی و تاریخی است. ایران کشور تمدنی است و به لحاظ ژئوتوریسم و اکوتوریسم ظرفیت های زیادی دارد و از پهنه فرهنگی گسترده ای برخوردار است. در حال حاضر بسیاری از کشورهایی که مستقل هستند، در پهنه فرهنگی ایران تمدنی بازتعریف می شوند. ایران دومین کشور جهان است که دارای مرزهای مشترک است و این پتانسیل بسیاری خوبی است تا از گذرگاه های مرزی کشورهای اطراف جذب گردشگر کنیم. ایران جزو کشورهای کم هزینه در مقاصد گردشگری جهان به شمار می رود و گردشگران ورودی با کمترین هزینه، خدماتی را دریافت می کنند  که در سایر کشورهای همسایه این امکان وجود ندارد.

حاکمیت مانعی با توسعه گردشگری ندارد

نگاهی توسط منتقدان وجود دارد مبنی بر اینکه حاکمیت علاقه ای به توسعه گردشگری ندارد؛ براین اساس پژوهشی دانشگاهی روی 16 صنعت کلی نظام در حوزه هاب، دریامحور، محیط زیست، منابع طبیعی و... انجام شد؛ این صنایع را به لحاظ دستورالعمل های سازمانی با احکام سیاستی بررسی و دستورالعمل های سیاستی و ارتباطات چندسویه آنان را با احکام سیاستی استخراج کردیم، به این واقعیت رسیدیم که حاکمیت مانعی با توسعه گردشگری ندارد و این نگرش که حاکمیت توسط سیاست های کلی گردشگری را منقرض کرده، درست نیست و اتفاقا بر رونق اقتصادی به ویژه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تاکید دارد. فضا کاملا باز است اما نکته مهم اینجاست که سوءبرداشت هم از سوی دستگاه های حاکمیتی و دولت و هم از سوی بخش خصوصی وجود دارد و ناهماهنگی میان دو بخش در تکمیل زنجیره ارزش سبب شده هزینه سفر و گردشگری برای مردم بالا رود. آنچه بسیار مهم است این است که باید برای جذب گردشگر خارجی تلاش کنیم، چرا؛ چون در این مسیر مشکلاتی وجود دارد از جمله مشکل ارز. از سوی دیگر سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بر تکیه به داشته های داخلی با نگاه به بیرون تاکید دارد که مصداق بارز آن قطعا صنعت نفت و ... نمی شود بلکه صنعت سبزی به اسم گردشگری است و ما این کار را در مناطق آزاد پیش بردیم.

چندمنطقه آزاد در کشور داریم؟

100 منطقه در کشور مجوز مناطق آزاد را دارا هستند؛ هم اکنون 50 منطقه در کشور فعال بوده و سازمان معین دارند که براساس ماده 65 قانون دائمی احکام توسعه از دستگاه حاکمیتی و دولتی مستثنی شدند. اما نکته مهم این است که «گردشگری» تنها بخشی است که در تمامی این 50 منطقه پیش بینی و تعریف شده است.

از این 50 منطقه 18 منطقه تحت عنوان سازمان های «مناطق آزاد تجاری و صنعتی» و 32 منطقه نیز به نام «مناطق ویژه اقتصادی» شناخته می شوند که با یکدیگر فرق دارند. از 18 منطقه آزاد تجاری و اقتصادی 8 منطقه عملا اجرایی شده و کسب درآمد کرده است.

8 منطقه آزاد که گردشگری در آن مدیریت دارد و هشت منطقه آزاد تجاری-صنعتی ایران را تشکیل می دهند عبارتند از: 1- منطقه کیش ۲- ژئوپارک قشم 3- منطقه چابهار 4-منطقه اروند 5-منطقه ماکو 6-منطقه ارس 7-منطقه انزلی و 8- منطقه شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) به عنوان هاب فرودگاهی کشور

10 منطقه آزاد تجاری و اقتصادی دیگر طی 5 الی 6 سال گذشته شکل گرفته و متولی کسب درآمد از جانب خود هستند و دولت حق سرمایه گذاری در آنان را ندارند و باید خود سرمایه گذاری و درآمدزایی کنند. بانه، مریوان و قصرشیرین جزو این مناطق به شمار می روند که هنوز به حد عالی درآمدی نرسیده است.

مناطق ویژه اقتصادی نیز مناطق خاصی هستند که ویژه گردشگری هستند. مانند منطقه ویژه آیلند (سرزمین ایرانیان) در استان تهران که بزرگترین کارتینگ دنیا در این منطقه قرار دارد و پیست موتورسواری و ماشین و زمین گلفی دارد که چمن های آن از نیوزیلند با حجم سرمایه گذاری 30 هزار میلیارد تومان ایجاد شده و به عنوان یک ظرفیت گردشگری باید بسیار بر روی آن تبلیغات انجام شود.

شورای عالی گردشگری دوباره تشکیل شود

در شرایط کنونی لازم است کشور اهمیت توسعه گردشگری و اقتصاد گردشگری را در چند سطح پیش ببرد: 1-جامعه محلی 2- کنشگران گردشگری و 3-دستگاه های حاکمیتی و دولتی توسط شورای عالی گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی. ما نیاز داریم شورای عالی گردشگری دوباره تشکیل شود و با قدرت پیش رود؛ چون توسعه صنعت گردشگری در کشور کار یک دستگاه نیست و در این راستا باید همکلامی میان دستگاه های مرتبط برقرار شود تا بتوانیم تمامی ظرفیت های موجود را برای توسعه گردشگری پیش ببریم.

برای گردشگری مناطق آزاد چند کرسی در ستادهای مهم کشور تعریف کردیم

سفرهای راهیان نور به عنوان یک جریان گردشگری در کشور در مناطق آزاد بازتعریف می شود. هاب آن در منطقه اروند، خرمشهر و شلمچه است و منطقه مهران و قصر شیرین، بانه و مریوان از دیگر مناطقی است که در جریان بازدید از مناطق جنگی مورد بازدید گردشگران قرار می گیرد. سفرهای زیارتی اربعین نیز در مناطق آزاد تعریف می شود. زائران پاکستانی برای رفتن به عراق از چابهار وارد ایران شده و زائران کشورهای آذربایجان روسیه و ترکیه نیز از مناطق آزاد وارد کشور و سپس از مرز خسروی، شلمچه، مهران و اروند خارج می شوند، بنابراین عملا مناطق آزاد در این دو جریان دخیل هستند.

در دولت سیزدهم برای توسعه و پیشبرد گردشگری در مناطق آزاد چند ستاد تشکیل دادیم و برای گردشگری مناطق آزاد چند کرسی در ستادهای مهم کشور تعریف کردیم. گرچه راه بسیار داریم و گام های مهم و بلندی باید برداشته شود ولی در حد توان توانستیم گردشگری در مناطق آزاد را تعریف و معرفی کنیم.

عضو رسمی یونسکو در بحث شبکه ژئوپارک ها هستیم

در حال حاضر عضو رسمی ستاد راهیان نو، ستاد اربعین، ستاد خدمات سفر و از همه مهمتر عضو رسمی یونسکو در بحث شبکه ژئوپارک ها هستیم. هم اکنون ژئوپارک ارس و قشم در یونسکو به رسمیت شناخته است. این نوید را به مردم می دهیم که در حال جهانی کردن ژئوپارک منطقه چابهار هستیم. علاوه بر این پرونده ژئوپارک ماکو در حال آماده سازی است. در تلاش هستیم که این منطقه به عنوان قطب گردشگری زمستانی ایران تعریف شود و اقدامات لازم از جمله تعریف بسته های سرمایه گذاری در این منطقه پیش بینی شده است.

تعریف 200 بسته گردشگری در حوزه ساخت هتل برای مناطق آزاد

گردشگری در مناطق آزاد در سند کلان به عنوان دومین قطب درآمدی تعریف شده است و اگر میانگین در نظر بگیریم، در حال حاضر اولین محل درآمدی مناطق آزاد «گردشگری» است. سال گذشته بالغ بر 1200 بسته سرمایه گذاری در مناطق آزاد تعریف شد که 240 بسته سرمایه گذاری با ماهیت مستقیم گردشگری بوده و حجم سرمایه گذاری بالغ بر 2 میلیارد یورو است. شایان ذکر است که 200 بسته گردشگری در حوزه ساخت هتل برای مناطق آزاد تعریف شده است.

ظرفیت 12 میلیون نفری تخت هتلی در مناطق آزاد

بحث روایت الگو راهیان پیشرفت در دولت سیزدهم را در مناطق ویژه پیش بردیم که نزدیک به 400 هزار نفر طی سال 1402 و 1403 از مناطق ویژه ما بازدید کردند. در سال گذشته با استقرار سیستم پلاک شمار در مناطق آزاد، ورود بالغ بر 56 میلیون نفر غیربومی در این مناطق ثبت شد. در مناطق آزاد بالغ بر 12 میلیون نفر ظرفیت شب اقامت تخت هتلی در سال داریم. در سال 1402 از 6 میلیون گردشگر ورودی به کشور، بالغ بر 3 میلیون نفر گردشگر به مناطق آزاد وارد شدند که از این تعداد 2 میلیون نفر از منطقه آزاد اروند بازدید کردند. انتظار می رود طبق برآوردها و برنامه بودجه ای مناطق آزاد جشن 5 میلیون نفر جذب گردشگری ورودی به مناطق آزاد را داشته باشیم.

گردشگری هویت محور پرجریان ترین گردشگری مردمی است

در گردشگری مناطق آزاد گفتمان اقامت محور به گفتمان گردشگری سبک زندگی با شعار گردشگری هویت محور تغییر پیدا کرد. گردشگری هویت محور پرجریان ترین گردشگری مردمی است که به دنبال گردشگری ارزان، همه گیر و کارآفرین است که در این کار با تکیه بر نظریه های پیشرفت و نظریه حلقه های میانی با افق تمدنی ایران، جایگاه گردشگری را تعریف کردیم. با 32 حکم سیاستی و 65 برنامه اقدام محور در بودجه مناطق آزاد ترسیم و افقی برای این گفتمان گردشگری پیش بینی شد. بر این اساس  در حال حاضر شاهد رشد 73 درصدی بوم گردی ها در منطقه قشم هستیم و در سفر به کیش بوم گردی ها و گذرگاه هایی فرهنگی را داریم که پیش از این وجود نداشت.

«تعاونی های گردشگری» را توسعه دادیم

برای اینکه جامعه محلی از جریان سفر منتفع شود «تعاونی های گردشگری» را توسعه دادیم و رشد 47 درصد تعاونی گردشگری را در مناطق آزاد داشتیم.13 خانه صنایع دستی در مناطق آزاد طی دو سال گذشته ثبت کردیم. ۳ کتاب در قالب کتاب سیاستی تعریف شد. هم اکنون مدیریت گردشگری در مناطق آزاد تنها مدیریتی است که کار خود را به هیچ بخش دیگری نسپرده و خود صفر تا صد موضوع را تعریف و پیش برده است و هزینه تراشی در انجام سایر امور انجام نشده است.

«قشم بوم» و «بزن بریم کیش»؛ دو پروژه مهم گردشگری در مناطق آزاد

چند پروژه پایلوت را در حوزه گردشگری مناطق آزاد داشتیم؛ یکی از این پروژه ها معرفی قشم به عنوان جزیره جهانی بود و در قالب پروژه «قشم بوم» در قشم برنامه هایی را پیش بردیم تا هویت محلی مناطق، جاذب گردشگر شود. این پروژه در مرحله نخست دوباره قشم را به جامعه محلی معرفی کرد تا جامعه محلی عزت نفس خود را بازیابد و در مرحله بعدی، این پروژه را بتوان به عنوان کنشگر راه دریایی ابریشم معرفی کرد که زمانی محل تردد کشتی های بی شماری بوده و لبه جدال تمدنی ایران قلمداد می شود. همچنین ابرپروژه «بزن بریم کیش» را اجرا کردیم؛ در این ابرپروژه جوامع بخش خصوصی برای نخستین بار در کنار یکدیگر جمع شده و تعهد حقوقی بستند. مانیفیستی شکل گرفت که براساس آن سازمان مناطق آزاد نیز به عنوان یکی از اعضای این تعهد از کل جریان درآمدی گردشگری که در کیش شکل گرفت بهره مند شد.

مناطق آزاد به لحاظ فرهنگی جدای از سرزمین اصلی نیستند

در بودجه 1403 مناطق آزاد، پیش بینی شده بود که گرافیک محیطی طوری تعریف شود که مردم با ورود به این مناطق متوجه تفاوت مبلمان شهری و المان های محیطی مناطق آزاد با سایر مناطق شوند اما این موضوع هنوز محقق نشده است. متاسفانه هجمه های فرهنگی و سیاسی بسیاری به سمت مناطق آزاد وارد می شود که بخش قابل توجهی از آن ناشی از عدم شناخت مناطق آزاد است. اگر به سمت مناطق آزاد سفر کنید متوجه خواهید شد که این مناطق به لحاظ فرهنگی جدای از سرزمین اصلی نیستند و جشنواره های فرهنگی بسیاری در مناطق آزاد رقم خورده که موید این مطلب است