رانش زمین خرشک از گمانه‌زنی تا واقعیت

نیمه شب اول خرداد بود که زنگ خطر برای امنیت مال و جان مردم روستای خرشک از توابع شهرستان رودبار گیلان با رانش زمین از سوی کوه به صدا در آمد، صبح هنگام ریزش ها شدت یافت و در نهایت منجر به تخریب سه واحد مسکونی و مصدوم شدن یک نفر شد.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، وضعیت بحرانی بود و مسئولان و متولیان مربوطه نگران ریزش های بیشتر و تهدید جان ساکنان از آنها خواستند که خانه های خود را برای امنیت جان خود و خانواده شان  ترک کنند اما مردم حاضر به ترک سرپناهشان نبودند .

 نگرانی‌های پیش آمده در پی وقوع رانش زمین در روستای خرشک گیلان علت یابی و بررسی کارشناسانه موضوع را به امری ضروری برای شفافیت ماجرا تبدیل کرد، واقعه ای که انگشت اتهام و گمانه زنی را به سمت و سوهای مختلف نشانه گرفت.

بسیاری از اهالی محلی ۱۴ سال برداشت  شن و ماسه از معدن در این منطقه را که از دو سال پیش متوقف شده را علت این مساله عنوان می کنند.

مسلم امانی گیلان را بدلیل موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی در مناطق فعال از منظر ساختاری، دانست و افزود: وجود گسل ها، رخداد زمین لرزه ها و زمین لغزش های متعدد که بر روی نقشه ها، گزارش های زمین شناسی و ساختاری توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تهیه شده، نیز گویای مستعد بودن این مناطق برای روی دادن این گونه موضوعات است.

خبرنگار ایرنا ضمن پی گیری مساله از متولیان و انتشار خبرهای اولیه ، علت اصلی وقوع رانش را از اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان جویا شد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان در خصوص وقوع زمین لغزش در  روستای خرشک از توابع شهرستان رودبار در مسیر آزادراه قزوین-رشت گفت : وجود گسل ها و زمین لغزش های قدیمی رخ داده، بیانگر وجود زمین ساخت جنبا در این منطقه است.

مسلم امانی اظهار داشت: وجود زمین لغزش های قدیمی در منطقه و همچنین تکتونیک( زمین ساخت)  فعال موجود در منطقه در مدت زمان های طولانی می تواند اثر سوء بر روی این سازه ها و تاسیسات داشته باشد.

وی متذکر شد: این نکته را نباید دور از نظر داشت که هرگونه برداشت بی رویه و غیر اصولی، ساخت و ساز در امر پروژه های عمرانی و زیربنایی و از بین بردن پوشش گیاهی و دستکاری در توپوگرافی (نقشه برداری) طبیعی منطقه می تواند فعالیت زمین لغزش های موجود در منطقه و آثار زیانبار ناشی از ناپایداری های دامنه ای بر روی تاسیسات و بناهای موجود در منطقه را سرعت ببخشد.

وی تصریح کرد :علاوه براستفاده بهینه و برداشت اصولی از مواد معدنی، حفظ زیرساخت ها و شریان های حیاتی و همچنین ایجاد تمهیداتی در خصوص ایجاد و تشدید نشدن مخاطرات طبیعی همچون زمین لغزش، از جمله مواردی است که باید با رعایت اصول فنی برداشت مورد توجه معدن داران و ناظران قرار گیرد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان یادآور شد:استان گیلان به سبب موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی، در مناطق فعال از منظر زمین شناسی ساختاری قرار دارد. وجود گسل ها، رخداد زمین لرزه ها و زمین لغزش های متعدد که بر روی نقشه ها، گزارش های زمین شناسی و ساختاری تهیه شده توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور آورده شده، گویای این مسئله می باشد.

امانی تصریح کرد: اصول کار اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان بر پایه مطالعات علمی و پژوهشی در خصوص علوم زمین و مخاطرات طبیعی می باشد و بررسی های انجام شده فقط بر پایه مطالعات نقشه های زمین شناسی بوده و بر اساس منافع هیچ شخص یا ارگانی تهیه نمی شوند.

مداخله مردم مانع از اصلاح شد

رئیس اداره معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این معدن در سال ۸۴ با اخذ موافقت دستگاه های اجرایی مربوطه از جمله شرکت نفت (به دلیل عبور خط لوله نفت) ، منابع طبیعی ، محیط زیست و اداره راه آغاز به فعالیت کرد که در این راستا به دلیل احتمال آسیب به خط لوله نفت، محدوده معدن در سال ۹۶ تغییر یافت.

امیرحسین رسام افزود: به منظور اصلاح وضعیت محدوده قبلی معدن و جلوگیری از آسیب های بعدی و پیگیری های شرکت نفت، گروهی متشکل از اداره کل زمین شناسی استان، سازمان نظام مهندسی معدن و خانه معدن از منطقه بازدید و پیشنهاداتی براساس ساختار زمین شناسی منطقه جهت جلوگیری از آسیب احتمالی بعدی در خرداد ماه ۱۳۹۷ ارائه شد.

وی تصریح کرد: در همین راستا، مقرر شد که براساس قرارداد تنظیمی بین اداره کل زمین شناسی،  و بهره بردار معدن خرشک، مطالعات زمین شناسی منطقه در محدوده ای تقریبی ۲۵ کیلومتر مربع به مرکزیت معدن شن وماسه خرشک انجام و پس از آن بهره بردار با دستور کار سازمان صنعت، معدن و تجارت تحت نظارت نسبت به اصلاح وضعیت معدن اقدام کند.

رئیس اداره معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان افزود: اداره کل زمین شناسی در بررسی های اولیه خود در سال ۹۷ اعلام کرد که محدوده معدن یاد شده به صورت یک زون رانشی در نقشه زمین شناسی تهیه شده با مقیاس یکصد هزار برگه جیرنده در سال ۸۱ می‌باشد و خرشک ‌رود بر روی خط گسل قرارداشته و در قسمت های مختلف دیگر علاوه بر محدوده معدن زمین لغزش‌هایی در گذشته اتفاق افتاده  که قابل مشاهده است.

رسام بیان کرد: بر اساس گزارش ارایه شده از سوی گروه کارشناسی بازدید کننده از منطقه، کار به صورت کاملا کارشناسی انجام گرفت، پیشنهاد اصلی برداشت لایه های فوقانی، کم کردن وزن لایه های بالا برای جلوگیری از رانش های احتمالی و همزمان اتخاذ تدابیر لازم برای تحکیم بستر زیرین مسیر لوله نفت بود که کمیته کارشناسی یاد شده اعلام کرد تمرکز فعالیت‌های معدن در محدوده جدید معدن انجام پذیرد.

وی ادامه داد: مقرر شد همزمان بهره‌بردار نیز ضمن توقف عملیات در جبهه کار قدیمی،  با ایجاد زهکش های سطح در بالادست نسبت به هدایت آب های سطحی و جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه شیبدار اقدام نماید.

وی تصریح کرد:  بر اساس گزارش پیش از شروع معدنکاری، محدوده دارای قسمت های زمین لغزشی بوده و تاثیر عملیات معدنکاری بر شدت یا کنترل پدیده لغزش اثرگذار است و لذا برداشت لایه های فوقانی و ایجاد پله با شیب معکوس و خوابیده در محدوده قدیمی ضمن سبک سازی، کاهش وزن دامنه و اصلاح شیب، از شدت رانش در منطقه کاسته، ولی در مقابل با از بین بردن لایه های خاک سطحی رسی که باعث کاهش نفوذ پذیری آب های جاری به داخل دامنه می شدند، به علت قرارگیری لایه های رسی با خاصیت خمیر سانی بالا در افق های پایین دست، موجب تسریع رانش گردیده که قبل از عملیات معدن کاری آغاز شده بود.

رئیس اداره معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان اظهار داشت: از مرداد سال ۹۷ به دلیل اعتراضات مردمی عملاً اصلاح وضعیت براساس پیشنهادات کمیته کارشناسی متوقف و قرار داد منعقده بهره بردار و اداره کل زمین شناسی استان نیز ابتر ماند.

وی گفت: حتی سال ۹۹ با وجود بازدید میدانی همه دستگاه های اجرایی با حضور نماینده دادستانی مقرر شده بود تا بهره بردار معدن برای تحکیم بستر لوله نفت و انجام اقداماتی نظیر گابین بندی و ایجاد سازه بتنی زیر دیواره ای که چند روز پیش رانش کرده به طول ۸۰ متر و ارتفاع ۳ متر و قطر ۲ متر اقدام کند که بدون شک این موضوع تاثیر بسیار زیادی در جلوگیری از رانش اخیر می شد ولی مردم اجازه ندادند.

اگرچه اکنون موضوع روستای خرشک تا حدودی جنبه سیاسی یافته و به عنوان دستاویزی برای مخالفان دولت درآمده تا از آب گل آلود ماهی بگیرند و به جای پرداختن علمی و صحیح به این موضوع و دلایل آن و کمک برای رفع مشکلات اینچنینی در استان، احساسات مردم را تحریک و آن را محل مناقشه و تسویه حساب با دولت قرار دهند اما این مساله نباید موجب به حاشیه رفتن دلایل کارشناسی رویداد پیش آمده به منظور پیشگیری از تکرار شود.

 شهرستان رودبار در ۶۷ کیلومتر جنوب مرکز استان واقع است. ساکنان این روستا ۳۴ خانوار  ثبت شده است.

گیلان به دلیل وجود جنگل های انبوه  هیرکانی و لزوم حفظ انفال و منابع طبیعی برای برداشت معادن با محدودیت هایی روبرو است.