◄ پس لرزه های روحی - روانی یک سانحه برای بازماندگان

تین نیوز | در پی سقوط هواپیمای ایران 140 که 19 مرداد در تهران اتفاق افتاد 40 نفر از هموطنان مان کشته و 8 تن مجروح شدند. در شرایطی که پس از وقوع سوانح هوایی بیشترین تمرکز بر علت یابی و بررسی چگونگی وقوع حادثه است، توجه به شرایط روحی و روانی بازماندگان نکته مهمی است که معمولا کمتر مورد تاکید قرار می گیرد. شرایط روحی و روانی افراد حادثه دیده یک وضعیت ویژه روانی است و بازماندگان سوانح هوایی نیازمند کمک های روانی هستند.

به گزارش تین نیوز، به گفته روانشناسان، بازماندگان یک حادثه غیر مترقبه که عزیزی را از دست داده اند در لحظات و ساعات اولیه حادثه کمتر تلخی و عمق فاجعه را درک می کنند چرا که خلا روحی ایجادشده چندان برای آنها ملموس نیست، اما با گذشت ساعت ها و روزها اندک اندک یاس و افسردگی و ناامیدی بر روح و روان آنها سایه افکنده و شیون و فغان درونی، ساختار روحی و جسمانی شان را به هم می ریزد. در چنین شرایطی ترمیم زخم های روحی زمان بر و سخت خواهد بود.

می توان از میان بازماندگان سوانح هوایی، افرادی را یافت که دائم خود را ملامت می کنند که ای کاش با هواپیما سفر نمی کردم، در این صورت اکنون خانواده ام زنده بودند و یا ای کاش بیشتر تلاش می کردم شاید می توانستم پدر یا مادرم را نجات دهم، و ملامت هایی از این دست که اگر پای صحبت آنها بنشینیم، نمونه های بسیاری از آن را خواهیم شنید. البته ممکن است بعضی از این عبارات به زبان نیاید اما مدام از مقابل چشم و ذهن بازماندگان و داغ دیدگان می گذرد و هچون خوره بر جان و دل آنها می افتد.

بحران های روحی بازماندگان سوانح هوایی: اختلال استرس پس از سانحه
در همین رابطه جعفر محرمی، روانشناس بالینی درباره مشکلات روحی و روانی که ممکن است بعد از وقوع سوانح هوایی برای بازماندگان ایجاد شود، به خبرنگار تین نیوز گفت: يكي از مهم ترين مشكلاتی كه برای اين افراد به وجود می آيد، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. اين اختلال زمانی که پيش مي آيد منجر به احساس ترس و درماندگی می شود.

وی با اشاره به احتمال یادآوری مکرر حادثه در ذهن بازماندگان گفت: ممکن است بازماندگان با يادآوری های عذاب آور مداوم و دیدن مکرر واقعه در رویا، فشارهای روانی فراوانی را تحمل و به طور کلی از هر واقعه ای که تداعی کننده آن تجربه تلخ (مثل دیدن هواپیما و مسافرت های هوایی، رفتن به سمت فرودگاه و غیره) باشد اجتناب کنند.

محرمی یادآور شد: البته بدين معنا نیست كه هر فردی شاهد اين تجربه باشد،‌ حتماً به اين اختلال مبتلا می شود، بلکه احتمال ابتلا به اين اختلال به شرايط زيستی و تجربيات محيطي گذشته فرد بستگی دارد.

ترس از پرواز؛ یکی از اختلالات احتمالی بازماندگان
وی ترس از پرواز را از دیگر اختلالات احتمالی بازماندگان سوانح هوایی دانست و افزود: ترس از پرواز يا "فوبی پرواز" به دو شكل قابل بررسی است؛ در حالت اول پس از وقوع سانحه هوایی، در صورتی که فرد مستعد اين اختلال باشد، يعنی زمينه هاي زيستی و تجربيات محيطی قبلی داشته باشد، و به دنبال درمان تخصصی نباشد، ترس از پرواز برای وی دائمی خواهد بود.

این روانشناس بالینی ادامه داد: در حالت دوم، برای افرادی كه زمينه زيستی ندارند و سانحه هوایی براي آنها اتفاق می افتد،‌ فوبی پرواز معمولاً‌ موقتی است و به مرور و با گذشت زمان اين ترس كاهش مي يابد. البته بهتر است اين افراد نيز با مراجعه به متخصص فرايند بهبود ترس شان تسريع گردد.

وی با بیان اینکه ممکن است بازماندگان سوانح هوایی تا مدت ها با احساس گناه به زندگی ادامه دهند، گفت: احساس گناه بيشتر در كسانی بوجود مي آيد كه خود را به شكلي در وقوع حادثه مقصر مي دانند. به عبارت ديگر بايد نقشی را در اين اتفاق ناگوار برای خود متصور باشند، تا اين احساس به وجود آيد. اين نقش می تواند به صورت مستقیم باشد (مثل عوامل اصلی پرواز) ‌يا غير مستقيم و ذهنی باشد كه در آن فرد خود را مقصر بداند كه مثلا اگر با هواپيما مسافرت نمي كرديم اين اتفاق نمي افتاد و تاكيد و اصرار من باعث بروز اين حادثه شد و حالت های بي شمار ذهنی ديگر. اين نكته بيشتر به ارزيابی فرد از نقش خود در حادثه مربوط می شود.

روش های درمانی
محرمی درباره روش های درمان این بحران های روحی احتمالی گفت: در بيشتر موارد با استفاده از تكنيك هاي رفتاری - شناختی اين اختلالات درمان می شود، اما در موارد حاد،‌ كه درصد كمتری از اين افراد را شامل می شود،‌ مراجعه به يك متخصص بالينی توصيه مي شود. چراكه نوع شديد اختلالات PTSD و ترس از پرواز،‌ نياز به مصرف دارو و مراقبت بالينی دارد.

انتظار می رود برنامه تقویت روحیه و روان درمانی بازماندگان سوانح هوایی به جدیت دنبال شده و پرداختن به موضوع علت یابی و بررسی دلایل وقوع چنین سوانحی، سبب فراموش شدن مشکلات و کمبود های روحی روانی حادثه دیدگان نگردد.