◄ مزایای آشکار و پنهان اجرای طرح تن-کیلومتر

 تن برکیلومتر چیست؟

تن بر کیلومتر عبارت است از کرایه حمل یک تن کالا در یک کیلومتر‌، تن بر کیلومتر در واقع یک نظام نرم‌افزاری و هوشمند در نرخ‌گذاری حمل است‌، بنابراین به خودی خود باعث تبعیت تمام مسیرهای حمل کالا از یک قاعده خواهد شد که دو پارامتر وزن محموله و طول مسیر همواره بر نرخ تمام شده حمل موثر خواهند بود.

اثرات تن بر کیلومتر چه خواهد بود؟

- تاثیر تن برکیلومتر بر اقتصاد کامیونداران

 بعداز افزایش ۲۰ درصدی کرایه، کامیون‌ها هنوز بازده اقتصادی مناسب را ندارند و حتی با شرایط پیش آمده و افزایش قیمت ارز وضعیت اقتصادی از قبل هم بدتر شده اما در بعضی از مسیرها و مبادی بصورت پایلوت مقدار کرایه جوابگوی هزینه سفر است، مثلاً بندرعباس به تهران یا از بندرعباس به مسیرهای مختلف اما در اکثر مبادی وجود کالا کرایه‌های عرضه شده حتی جوابگوی هزینه سفر را نمی‌دهد چه بسا بعضا کرایه‌ها نصف هزینه‌های سفر را پوشش نمی‌دهد.

مثال: مسیر اوج به یزد خاک کاشی کرایه هر تن ۲۶ هزار تومان در صورتی‌که در شرایط عادی هزینه یک کامیون در مسیر ۱۰۰۰ کیلومتری هر تنی ۴۷الی ۴۸ هزار تومان است بنابراین کامیونداران برای جبران هزینه‌ها به مقاصدی که کرایه مناسب دارند روی می‌آورند که همین موضوع باعث ترافیک کامیون و خواب زیاد معمولا از ۱۰  الی ۲۰ روز می‌شود. طبق نظر صاحب نظران اقتصادی وقتی عرضه و تقاضا از ۳ درصد بیشتر نوسان داشته باشد در  مدت زمان حدود یک الی 2 سال  نظم اقتصادی به‌هم می‌خورد و باعث افزایش یا افت شدید قیمت خواهد شد اگر هرچه درصد نوسان عرضه وتقاضا بیشتر باشد مدت زمان رسیدن به بی‌نظمی کامل اقتصادی کمتر خواهد شد.

نقش تن برکیلومتر در این مقطع چیست؟

تن بر کیلومتر ماموریت‌های آشکارا و نهفته‌ای دارد.

- ماموریت اول: 

متعادل کردن شرایط اقتصادی کامیون 

 تن بر کیلومتر کل هزینه‌های کامیون از جمله هزینه‌های بیمه راننده و کمک راننده‌، شخص ثالث، بدنه‌، تعمیر و نگهداری، سوخت‌، لاستیک‌، حقوق و مزایای راننده و کمک راننده‌، بازگشت سرمایه را مشخص می‌کند. تن کیلومتر تمام هزینه‌ها را کشف‌ و برای تمام ظرفیت‌های بارگیر کالیبره می‌کند.

ماموریت دوم:

کشف سود مناسب‌، درآمد خالص و مناسب برای کامیونداران

تن برکیلومتر با پیشنهاد کرایه منطقی بر اساس هزینه‌های جاری و بازگشت سود سرمایه‌گذاری و قابلیت اجرایی در سراسر کشور یک نظام پرداخت هماهنگ را به‌وجود می‌آورد. بر همین اساس رقابت‌های کاذب و غیر اقتصادی موجود در حمل‌ونقل را حذف خواهد کرد. درقسمت آخر در مورد تاثیرگذاری این رقابت‌های کاذب بر نوسازی و مسائل و مشکلات حمل و نقل توضیح خواهیم داد.

- ماموریت سوم :

شفافیت در تجارت و بازرگانی

مثال: 2 کارخانه سیمان را در نظر بگیریم که هر 2 کارخانه یک محصول کاملا مشابه تولید می‌کنند،  یک کارخانه تا مقصد ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد و یک کارخانه ۶۰۰ کیلومتر که محصول خود را در کارخانه طی تفاهم و توافق به یک قیمت واحد می‌فروشند یا برای فروش محصول خود قیمت حداقل قرار داده‌اند که از این قیمت کمتر نفروشند. این توافق دلایل مختلفی دارد که دلیل عمده این‌کار توجیه اقتصادی و جلوگیری از ورشکستگی کارخانه می‌باشد.

رقابت بین این دو کارخانه چطور صورت می‌گیرد؟

اگر صاحب کارخانه‌ای که فاصله بیشتری تا مقصد دارد بخواهد حق و حقوق کامیوندار را رعایت کند حتما از گردونه رقابت حذف می‌شود در صورتی که غالبا این رقابت‌های ناسالم با کم کردن کرایه حمل صورت می‌گیرد و معمولا دست صاحبان کالا در جیب کامیونداران فرو می‌رود و باعث بی‌نظمی در بازار و ورشکستگی صنعت حمل‌ونقل که یکی از صنایع پایه و اصلی کشور است می‌شود. تن بر کیلومتر در این مواقع نقش خود را به‌خوبی ایفا و از ورشکستگی صنف جلوگیری می‌کند و در عین حال باعث شفافیت تجارت و بازرگانی خواهدشد.

- ماموریت چهارم:

بازاریابی منطقی و اقتصادی بازرگانان و تُجّار

زمانی که پرداخت کرایه در سراسر کشور طبق روال یاد شده صورت گیرد (پیروی از مسافت حمل یا تن بر کیلومتر)  فروشنده سعی می‌کند از کوتاهترین مسیر و با کمترین هزینه کالای خود را به دست خریدار برساند.

مثال: در بالا به کارخانه‌های سیمان اشاره شد 

همین کارخانه‌ها و صنایع مشابه می‌توانند محصولات خود را در مسیرهای کمتر از ۳۰۰ کیلومتر به‌فروش برسانند یا اینکه صنایعی که در استان‌های مجاور مرزها قرار دارند به سمت صادرات و بازاریابی بین‌المللی روی آورده و بازار داخلی را به قیمت ورشکستگی حمل ونقل اشبا نکند و رقابت ناسالم داخلی را به رقابت بین‌المللی و ایجاد فرصت شغلی و ورود ارز به کشور تبدیل نماید که همین موضوع از ترددهای زائد جلوگیری خواهد کرد و گسترده شدن حوزه فعالیت حمل‌و‌نقل تا خارج از مرزها را به دنبال دارد با توسعه صادرات این فرصت در اختیار بخش‌های تحصیل کرده و کارگری و کارفرمایی جامعه قرار خواهد گرفت که در مجموع اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی را در پی خواهد داشت. این صرفه اقتصادی کل جامعه را و سیستم‌های مرتبط باحمل‌و‌نقل را پوشش خواهد داد. 

صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌، صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیر و نگهداری جاده‌ها‌، صرفه‌جویی در هزینه‌های  اقلام مصرفی کامیون‌ها مثل لاستیک، لنت ترمز و از طرفی وقتی که روش محاسبه کرایه‌ها یکسان‌سازی شود و یک کامیوندار ببیند که حمل بار از شهر خودش با حداقل خواب در شهر خود توجیه اقتصادی دارد. در پایانه شهر خود ۲ الی ۳ روز در نوبت بار می‌ماند و بار مورد نظر خودرا حمل می‌کند که این امر خود دارای چندین حسن می‌باشد.

اول این‌که توقف در نوبت بار مبادی ورودی کالا به حداقل می‌رسد

دوم این‌که در زمان توقف راننده و کامیون در شهر محل سکونت و هزینه‌های جانبی مثل هزینه خوراک‌، هزینه خوابگاه و هزینه تردد یکسر خالی به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد!

سوم این‌که  موجب عدالت در توزیع بار و تقسیم  تردد در جاه‌های کشور و روان شدن ترافیک و جلوگیری از مرکزیت شهرهایی مثل تهران به‌عنوان بارانداز و تقسیم دو مرتبه کالا می‌شود.

- ماموریت پنجم: 

ثبات نسبی در ایجاد تورم 

اجرای تن کیلومتر احتمال دارد یک بار به جامعه شوک وارد کند‌، که این شوک هم ناشی از سوءمدیریت حمل‌ونقل است‌، اما در مراحل بعد تمام نوسانات ناشی از تورم را به‌صورت نرم در خود حل خواهد کرد. همه می‌دانیم که دولت برای یارانه سوخت چه فشاری را تحمل می‌کند اما اگر دولت بخواهد قیمت سوخت را در چند مرحله آزاد کند، هیچ‌گونه فشاری بر حمل‌و‌نقل نخواهد داشت و تن بر کیلومتر با به‌روزرسانی‌های پیاپی این فشار قیمت رابر کلیه درآمدهای جامعه تقسیم می‌کند و با یک شیب ملایم به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد و از بروز بحران جلوگیری می‌نماید. در سال‌های متمادی این تجربه را کسب کرده‌ایم که سودجویان اقتصادی مبنا و دلایل واهی گرانفروشی‌های خود و سواستفاده از جو جامعه را‌، کرایه حمل‌ونقل کالا قرار می‌دهند.

تن برکیلومتر این سوءاستفاده را از این‌گونه افراد خواهد گرفت یعنی به‌روزرسانی تن بر کیلومتر پس از گرانی و تشخیص کارشناسان بر افزایش تورم در بخش‌های دیگر جامعه انجام خواهد شد‌، تن بر کیلومتر  به‌عنوان یک دستورالعمل جامع و راهنمای اقتصادی بزرگترین و تاثیرگذارترین صنف اقتصادی و زیربنایی کشور تورم را کنترل خواهد کرد.

چه بسا ممکن است که به‌روزرسانی‌های ماهیانه تن بر کیلومتر ثبات قیمت در جامعه یا به‌صورت یک شاخص خیلی مهم باعث افت قیمت اقلام مصرفی و کالاهای ضروری جامعه بشود‌. 

- ماموریت ششم:

جلوگیری از تجمیع سرمایه و تقسیم عادلانه ثروت براساس قابلیت‌ها 

اجرای نرخ‌گذاری عادلانه تن بر کیلومتر براساس مقدار سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های سنگین و نیمه سنگین هر کدام از اقشار و صنوف جامعه باعث تقسیم عادلانه کارمزدها و استفاده هر بخش از یارانه تخصیصی دولت می‌شود زمانیکه هر بخش از درآمد مکفی برخوردار باشند دیگر نیازی به تخصیص یارانه توسط دولت نمی‌باشد‌.  

در صورتی که یارانه سوخت تخصیصی دولت  به بخش حمل‌ونقل منافع این یارانه مستقیا به جیب بازرگانان و تُجار می‌رود که در حقیقت این یارانهه‌نام حمل‌و‌نقل و به‌کام بازرگانان و تُجار است‌، در صورتی که یارانه باید به بخش کم درآمد جامعه تعلق گیرد‌.

مثال: صاحب کالا بر اساس ارزانی قیمت حمل؛ اقدام به حمل کالا کرده و در بیشتر موارد از جابجایی کالای خود به مقاصد مختلف سود سرشاری را نصیب خود می‌کند که بخش زیادی از این سود سرشار به‌علت یارانه‌هایی است که به بخش حمل‌ونقل تعلق گرفته و علت دیگر به‌خاطر بی‌برنامگی بخش حمل‌ونقل است که در دراز مدت باعث تجمیع سرمایه و به وجود آمدن غول‌های اقتصادی می‌شود که باز همین تجمیع سرمایه اقتصاد کشور را دچار تورم کاذب کرده و باعث فاصله طبقاتی جامعه و سرخوردگی قشر عظیم جامعه و بهره‌مندی لیبرال‌ها می‌شود‌.

توضیح: تجمیع سرمایه باد‌آورده در حساب کمتر از 10 درصد از کل جمعیت کشور و ولخرجی‌های رایج باعث تورم در اقتصاد و التهاب بازار کسب و کار شده و در نهایت روند عمیق‌ترشدن شکاف بین اقشار جامعه را سرعت می‌بخشد و هر روز شاهد سو استفاده و چند نرخی‌های عجیب هستیم‌.(در بخش کارمزد شرکت‌های حمل‌ونقل و تجمیع سرمایه در حساب‌های متصدیان حمل هم این موارد صدق می‌کند). 

این قسمت از تاثیرات تن بر کیلومتر بیشترین تاثیر را بر نوسازی ناوگان دارد که لازم به توضیح است‌.

- ماموریت هفتم:

جلوگیری از قراردادهای پنهانی و شفافیت امور اقتصادی حمل‌ونقل و اعاده واقعی حقوق سازمان راهداری

همانطور که در بخش‌های دیگر عرض شد تن بر کیلومتر باعث کشف هزینه‌های واقعی کامیون و پرداخت کرایه حمل بر اساس هزینه‌های کامیون و سود منطقی و ضریب پروفیل طولی جاده‌ها می‌شود‌، با اجرای تن بر کیلومتر واقعی مسلما تمام نرخ‌ها و کرایه‌های مندرج در بارنامه از صورت نیمه‌شفاف و پنهانی به صورت واقعی در می‌آید و در این‌صورت شرکت‌های حمل‌و‌نقل ناچارند از درآمدهای کاذب که حق و حقوق راننده و سازمان راهداری و حمل‌ونقل را نشانه رفته است دست بکشند‌. با واقعی شدن نرخ‌ها، سهم سازمان راهداری که از کل قرارداد حمل کالا به مقدار ۴ درصد است افزایش یافته و این امر به خودی خود باعث تامین مالی مناسب و در نهایت تعمیر و نگهداری هر چه بیشتر جاده‌ها می‌شود‌. وقتی در کشور تمام جاده‌ها روکش سالم داشته باشند از مستهلک شدن قطعات کامیون مخصوصا اقلام مصرفی به مقدار زیادی جلوگیری می‌شود‌، ضمن این‌که سازمان راهداری هم با قدرت و قوت مضاعفی پیگیر مسائل و مشکلات حمل ونقل می‌شود.

در موضوع حمل‌ونقل بین‌المللی ما الان به‌خاط شفاف نبودن نرخ حمل کالا و کارمزد بیش از کرایه کامیون قادر به رقابت با حمل‌و‌نقل کشورهای همجوار و حتی اروپایی نیستیم‌، تن بر کیلومتر این مشکل را حل می‌کند و ما با شفاف‌سازی قادر خواهیم بود از کارمزد شرکت‌ها مبالغ هنگفتی را بازیابی کرده مقداری را به کامیوندار داده و مقداری را برای رقابت با حمل‌ونقل و رقبای خارجی تخفیف داده تا بخش ترانزیت بین‌الملل هم بهبود یافته و این بخش را از ورشکستگی نجات دهیم. ضمن این‌که عملکرد سودجویانه و پنهانی شرکت‌های بین‌المللی باعث رکود این بخش شده و رانندگان این بخش به حمل کالای داخلی روی آورده و حمل ونقل داخلی هم روز به روز ضعیفتر شده است. شفافیت در امر حمل‌و‌نقل بین‌المللی همچنین باعث ورود ارز به کشور می‌شود و بازاریابی مناسب بین‌المللی زمینه اشتغال بیشتر جوانان را فراهم می‌کند‌. 

ماموریت هشتم:

- شفافیت پرداخت عوارض و مالیات

تن بر کیلومتر با شفافیت در عقد قرارداد حمل و پرداخت کرایه در درون خود زمینه‌ای را ایجاد کرده که تمام متولیان و مرتبطان حمل‌ونقل در این زمینه می‌توانند به حقوق قانونی و واقعی خود دست پیدا کنند از جمله وزارت  دارایی.

با واقعی شدن نرخ حمل و کوتاه شدن دست‌های پشت پرده دولت هم به سهم واقعی و دریافت قیمت خدمات خود به سایر اقشار جامعه می‌رسد‌.

تن کیلومتر با ارائه طرح پرداخت کرایه حمل مبتنی بر اصول و قاعده یکسان باعث به‌وجود آمدن یک سیستم دیجیتالی می‌شود که در کل کشور از مناقشات بین دستگاه‌های مختلف حکومتی ذی‌نفع و نظارتی در حمل‌ونقل جلوگیری می‌کند‌ و در حقیقت کار قانونگذار و مجری قانون را تسهیل می‌بخشد وهمچنین اخذ مالیات بر درآمد را مکانیزه می‌کند که این امر از واقعیت‌های نهفته در متن تن بر کیلومتر است.

ماموریت نهم:

- نوسازی ناوگان فرسوده بدون کمک دولت

در مورد بهره‌وری ناوگان‌ و صرفه‌جویی در خروج ارز و بهینه‌سازی مصرف سوخت در قسمت‌های قبل به تفصیل به نقش تن بر کیلومتر و ماموریت‌های آشکار و پنهان اشاره شد. با توجه به جمیع جهات یاد شده اگر کامیوندار در زمان خدمت خود در حمل‌و‌نقل از کرایه واقعی برخوردار باشد و توسط شرکت‌های حمل‌ونقل مورد اجحاف قرار نگیرد طی پنج سال کارکرد می‌تواند کامیون فرسوده خود را نوسازی نماید و در زمان نوسازی نیازی به کمک بلاعوض دولت ندارد. اگر هم موردی باشد که به‌علت تصادفات شدید در زمان خدمت قادر به نوسازی نباشد دولت می‌تواند به‌صورت وام‌های دراز مدت یا میان مدت به کامیوندار جهت نوسازی یا تعویض کمک نماید‌.

2 سال پس از اجرای تن برکیلومتر دولت می‌تواند تمام یارانه‌های تخصیصی به حمل‌و‌نقل را بردارد حتی با شیب ملایم یارانه سرسام‌آور سوخت را هم می‌تواند به یک چهارم یا به صفر برساند. البته تن بر کیلومتر هم باید با همین شیب به‌روزرسانی شود. بی‌شک خود نوسازی در امر خروج ارز برای خرید قطعات و لاستیک کمک بزرگی به اقتصاد کشور می‌کند، نوسازی ناوگان حداقل سوخت مصرفی ماهیانه و سالیانه کشور را در شرایط برابر حمل کالا نسبت به سال‌های قبل حداقل ۳۰ درصد کاهش می‌دهد‌.

مسلما وقتی یک طرح این همه از نظر اقتصادی و اشتغالزایی، شفافیت در زمینه مالیات‌های گوناگون، حق سازمان و ارز آوری و جلوگیری از تصادفات( از طریق نوسازی واستفاده از کامیون‌های ایمن و مجهز به فن‌آوری روزدنیا) که سالیانه جان تعداد زیادی از نیروهای متخصص حمل‌و‌نقل و هموطنان را می‌گیرد و در همین تصادفات چقدر از تولیدات ناخالص و خالص ملی از دست می‌رود، برنامه دارد باید مورد توجه مسئولان محترم قرار گیرد.

هدف طراح یا طراحان این طرح فقط بالا بردن کرایه حمل نیست بلکه کمک به کل اقتصاد و بهره‌برداری بیشتر از منابع انسانی و مالی و ایجاد رقابت‌های گوناگون بین‌المللی وصرفه‌جویی در زمینه‌های سوخت و اقلام مصرفی کامیون‌ها و جلوگیری از هدر رفت منابع ملی و عدم تجمیع ثروت ملی و تقسیم عادلانه یارانه‌های بیت‌المال و در نهایت تلاش برای سربلندی کشور عزیزمان است که جای تقدیر و تشکر دارد.  

امیدوارم زحمات همه عزیزان چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی  مخصوصا جناب مهندس فرامرز مداح و جناب مهندس مالک نخعی به نتیجه برسد و شاهد شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد ایران بزرگ و سرافراز باشیم‌.*

* این یادداشت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.