رسانه شیشه ای

رسانه شیشه ای علاوه بر این که ترکیب دل نشینی است واجد معنی عمیقی نیز هست. به نظرم این ترکیب وصفی کاملاً بجا و به شایستگی یک رسانه موفق را توصیف می کند. شیشه علاوه بر بازتاب، معبر نیز هست و با آن که همه چیز را هویدا می کند مرز و سدی نیز ایجاد می کند درون شیشه می توان تصویری از خود را دید و برون آن نیز پیداست و راه را بر دیدگاه آدمی نمی بندد.

این موارد که بر شمردم همه صفات یک رسانه موفق است. اگر چه در آینه بهتر می توان عیب و ایراد را دید اما آینه وسعت دید را به همین بازنمایی فرو می کاهد و شیشه است که در کنار کشف عیوب (به دلیل بازتابش)، امکان دیدن توامان آن سوی خود را نیز (به دلیل شفافیت) می دهد و بسیار تجربه کرده ایم که هر دوسوی شیشه در یک قاب نمایان است و رسانه اگر چنین کند امکان تحلیل و تشخیص بهتری از شرایط پیرامونی خواهد داد. پس رسانه اگر بازتابی از اعواج جزیی را با شفافیتی از کل، توامان و در یک قاب ارائه دهد رسانه ای شیشه ای است که یک میدان دید وسیع در برابر ما خواهد گشود تا به درکی عمیق از قیاس شرایط موجود در برابر شرایط مطلوب برسیم.

رسانه ها در دنیای امروز و ادامه فرایند جهانی شدن، ناگزیر از ایفای نقش و فراگیری اثربخش در ساحت عمومی اند. رسانه های تخصصی نیز افزون بر آن و برای رسیدن به این سطح از فراگیری، بی گمان راه دشوارتری در پیش خواهند داشت و در این مسیر تنها نقطه امیدبخش، نقشه راهی است که اجبارا ما را به دهکده جهانی رهنمون می کند. اگرچه این فرایند در حال انجام است و همه ما درحال تجربه بخش هایی از آن هستیم ولی برای گذار از آن با سرعت و سلامت، شرایطی لازم است که باید فراهم شود. هم «ما» به عنوان کاربران عصر ارتباطات لازم است به لحاظ فلسفی، به حدی از بلوغِ شناختی و درکی تازه از پیرامون و ساز وکار جهان امروز برسیم و نقش خود را به بهترین شکل ایفا کنیم و هم «رسانه» بایستی دارای شاخص هایی باشد که در بازتعریف جدیدِ برساخته از ذهن کاربر دهکده جهانی است.

به گمانم، بشر بایستی از آغاز ورود به تمدن با فراز و فرودهای پی درپی در جستن چیستی و چرایی «خویشتن» به مفهوم «هویت» رسیده باشد و برای اثبات، تثبیت و گسترش هویت در سراسر تاریخ به هر کاری دست زده است. از این منظر، ساختن ها و ویرانی ها، پاس داشت ها و نامهربانی ها، جنگ ها و آشتی ها و… همه یک دلیل بیشتر نداشته است، «هویت». با اندکی درنگ در این رابطه درمی یابیم که هویت، امری ارتباطی و در نسبت ما با دیگران است این تقابل و مراقبت تا دوران ما در عصر ارتباطات ادامه داشته و  شالوده اصلی جهان وطنی نیز «هویت» است و «رسانه» در هدایت «ما» به تعامل و موازنه این معادله، نقشی بی بدیل برعهده دارد. در عصر ارتباطات و با وجود رسانه، هر رابطه  بین فرهنگی بر پذیرش و فهم دیگران استوار است و از آن جایی که برای درک تفاوت، ضرورتاً نیاز به گفت و گوست و حدود نسبت با دیگران، تنها در گفت و گو کشف می شود و از حالت تضاد و دشمنی ها به پذیرش تفاوت ها می انجامد پس می توان گفت «گفت و گو» ماهیت هرگونه ارتباط بین انسان ها، گروه ها و فرهنگ های مختلف است و چنین وضعیتی نیازمند درکی عمیق از جایگاه و سهم هر کسی در شکل گیری هویت است. به عبارتی با درک درست از ارتباط و چیدمان صحیح عناصر یک رابطه، تضادها به تفاوت ها تبدیل خواهدشد و بنابر این «گفت و گو» با ایجاد نقش تازه ای از جایگاه «من» و همزمان «دیگران» ارائه و امکانپذیر می شود پس از پذیرش این شرایط است که گفت و گو ادامه می یابد و فقط با مراعات شرایط آن، امکان بروز «اندیشه» حاصل می شود و با تداوم و تفاوت اندیشه ها، موجبات «خِردورزی» فراهم می آید و خِرد اکسیر بالندگی و پویایی هویت است. هویت مبتنی بر خرد جهانشمول است و به جایگاه، نقش و سهم هرکسی در شکل گیری آن باور دارد و احترام می گذارد. این همه از «رسانه» است که این شرایط و ساز و کار را پدید می آورد و مراقبت می کند. با این که هر مفهومی در دنیای امروز را بایستی در چهارچوب و نظام نامه ی فکری و نظری جهان امروز جستجو و تعریف کرد اما در این مجال کم و این یادداشت کوتاه از تعاریف و اقسام رسانه درمی گذرم و برخی از ویژگی های الزام آور رسانه(های تخصصی) را یادآوری می کنم.

انصاف، صراحت و اقتدار: رسانه ای که انصاف را بستر راهبرد و اهداف خود نپندارد به هر دلیلی که برقرار بماند! افکار عمومی و مخاطب او را بر نمی تابد و کنار خواهد زد وانگهی صراحت گفتار و تعین موضوعات رسانه با انصاف، او را از ورطه موهومات و ابهام در ارتباطات نجات می دهد و با انصاف در راهبرد اطلاع رسانی و صراحت در انتشار مطالب هر رسانه ای قطعیت و اقتدار لازم را در خبررسانی به چنگ می آورد و پاس بانی از این اقتدار  در پیوستگی و تداوم آن است و به گمان من در دنیای امروز گرچه سخت ولی شدنی است و راه پیشرفت و راز مانایی رسانه جز این نمی تواند باشد.

سرعت و شفافیت: سرعت در خبررسانی از ذات رسانه جدا نیست خاصه زمانی که رقابت نیز درمیان باشد و مخاطب هم عطش دریافت اطلاعات را بروز دهد که آن هم زاییده عصر اطلاعات و ذات این دوران است هرچه سرعت عمل رسانه با شفافیت و بدون پرده پوشی های غیرلازم باشد مخاطب را کمتر دچار سردرگمی می کند و بالطبع آن اعتماد به رسانه را افزایش می دهد زیرا به نظرم اساساً رسالت رسانه جز خبررسانی مسئولانه چیز دیگری نیست و تنها مسئولیت آن در قبال خبر رسانی، تلاش برای اطلاع رسانی صحیح و کامل است و بس.

دقت و روشنگری: دقت در امر خبر و اطلاع رسانی می تواند برهمه شاخص هایی که به قلم آمد برتری داشته و تعیین کننده ی بسیاری از دستاوردهای رسانه باشد. به عبارتی عیار رسانه جز دقت نمی تواند باشد و مادامی که رسانه در فرایند اطلاع رسانی اخبار مهم، نوسان کمتری از خود نشان دهد مورد وثوق تر است و این «دقت» در اطلاع رسانی پیش نیاز «روشنگری» است که به زعم نگارنده از شاخص های مهم رسانه به حساب می آید. رسانه از اساس برای روشنگری ابداع شده است و هر هدفی که آن را از این شاخص تهی کند رسانه را دچار زوال خواهدکرد. به عنوان یک مخاطب اساساً بنا به شرایط کاری، فکری و زندگی، رسانه هایی را که دانش یا اطلاعاتی را به من منتقل نکنند نمی پسندم و جایی در سبک زندگی ام ندارند.

رسانه تخصصی

همه آنچه آمد پیش نیاز رسانه تخصصی است در این گروه از رسانه ها که مخاطبان خاص خود را دارند با عبور از آن چه آمد یا در خلال آن ها، رسانه با یک یا طیفی از موضوعاتی تخصصی سروکار خواهد داشت که تازگی و روزآمدی اولین شاخص آن هاست.

مخاطبان رسانه های تخصصی به دلیل تخصص شان دشوارپسندند و به راحتی راضی نخواهند شد. پس برای رضایت آنان رسانه بایستی انرژی بیشتری صرف کند و تازه این اول راه است. یک راه برای آسان سازی این دشواری مشارکت و تعامل با مخاطبان متخصص است هرچه این ارتباط دوسویه بیشتر شود و تعاملات هدفمند طراحی شوند رسانه توفیقات بیشتری خواهد داشت چرا که مخاطب سخت گیر قاعدتاً برای مشارکت در هر فعالیت رسانه ای با مطالعه و آمادگی بالای تخصصی حاضر می شوند و این مراودات علمی و تخصصی به غنای رسانه کمک خواهد کرد.

* رحمت الله پوربابایی دبیر انجمن صنایع ریلی ایران

 ** به نقل از ویژه‌ نامه ۴۰۰ مجله صنعت حمل‌ و نقل