توسعه حمل و نقل هوشمند و نقشه راه آن در وزارت راه و شهرسازی

به گزارش تین نیوز به نقل از وزارت راه و شهرسازی، سیستم های حمل ونقل هوشمند را می توان سیستم هایی خواند که فناوری های سنجش، تحلیل، کنترل و ارتباطات را برای بهبود کارایی و ایمنی در حمل ونقل به کار می برند. سیستم های حمل ونقل هوشمند انواع مختلفی از کارکردها را شامل می شوند و این هدف را دنبال می کنند که با پردازش و به اشتراک گذاری اطلاعات، مدیریت حمل ونقل را بهبود بخشند و تاثیرات منفی تردد وسایل نقلیه بر محیط زیست را کاهش دهند و مزایای حمل ونقل را برای کاربران تجاری و عموم بیشتر کنند.

سیستم حمل ونقل هوشمند به راهکارها و سیستم های مبتنی بر فناوری نوین و نوپدید گفته می شود که مدیریت حمل ونقل را هماهنگ، کارآمد و هوشمند می کند. حمل ونقل هوشمند با حسگرها، فناوری های ارتباطی پیشرفته، خودکارسازی امور و شبکه های پرسرعت نحوه مدیریت حمل ونقل را دگرگون می کنند.

همچنین باید یادآور شد که انواع سیستم های حمل ونقل هوشمند در تمام شیوه های حمل ونقل (دریایی، هوایی، ریلی، جاده ای) و ترکیب آنها کاربرد دارد.

حمل و نقل هوشمند دریایی

در بندرگاه ها می توان از فناوری های هوشمند استفاده کرد تا ایمنی بندرگاه، کارایی، سوددهی و قابل اتکا بودن آن افزایش یابد. همچنین به یاری فناوری، کارایی فرایندهای مختلف حمل ونقل دریایی از ناوبری تا مدیریت سوخت افزایش می یابد. انواع سیستم های مبتنی بر اینترنت اشیا برای حمل ونقل دریایی وجود دارند که به بهینه سازی سفرها کمک می کنند.

راهکارهای PNT (موقعیت یابی، ناوبری، زمان سنجی) ایمنی و عملکرد را در انجام عملیات حساس، پرریسک و در نواحی دوردست ارتقا می بخشند (مثلاً در کاربردهای نظامی و صنعتی). برخی سیستم ها خدمه کشتی ها را در انجام وظایفشان یاری می دهند یا برخی کارهای آنها را بر عهده می گیرند. سیستم های هوشمند ناوبری و هشدار می توانند نزدیک شدن کشتی دیگر را به ناخدا اطلاع دهند یا خود برخی کارها را به دست بگیرند. این امر ایمنی کار در کشتی را افزایش می دهد. همچنین این سیستم ها قادرند برنامه سفر را با زمان باز و بسته شدن سدهای متحرک (locks) و پل ها هماهنگ کنند یا نکاتی مثل وجود فضای لنگر انداختن یا محل بستن و مهار کشتی در بندرگاه ها را در برنامه ریزی سفر آنها در نظر بگیرند.

حمل و نقل هوشمند هوایی

سامانه های حمل ونقل هوشمند هوایی برای رسیدگی به اموری چون کنترل ترافیک هوایی و کنترل وسایل نقلیه در محل فرود و برخاست هواپیماها به کار می روند. از این سیستم ها برای حل چالش های مختلفی بهره گرفته می شود، مانند رسیدگی به هواپیماها روی زمین و استفاده از داده های ماهواره ای برای بهینه سازی مسیر هواپیماها. از کاربردهای سیستم های هوشمند در حمل ونقل هوایی می توان سیستم های جلوگیری از برخورد هواپیماها به یکدیگر یا به زمین، اطلاع رسانی به سرنشینان، رسیدگی به فرایندهای پیش از پرواز هواپیما و تصمیم گیری درباره اقدام به پرواز در مدت کوتاه را نام برد. با استفاده از سیستم های حمل ونقل هوشمند هوایی کنترل ترافیک هوایی ایمن تر خواهد شد، آثار مخرب هواپیماها بر محیط زیست کاهش خواهد یافت و خطوط هوایی از امنیت بیشتری برخوردار خواهند شد.

فرودگاه های امروزی نیز از فناوری های نوپدید برای مدیریت ازدحام روزافزون این مکان ها و افزایش کارایی و ایمنی شان استفاده می کنند. جابه جایی مسافران از نقطه ای به نقطه دیگر در فرودگاه تحت پروتکل های جدی امنیتی چالشی است که با حمل ونقل  هوشمند می توان بر آن فایق آمد. مثلاً اتوبوس های فرودگاه به مدیریت لجستیکی پیوسته و دقیق نیاز دارد. با مجهز کردن این وسایل نقلیه به حسگرها و دوربین های مختلف می توان وضعیت آنها را دنبال کرد، اطلاعات مربوط به آنها را در اختیار مسافران نیز قرار داد یا در صورت بروز مشکل، نیروی کمکی اعزام کرد تا حمل ونقل به شکل روان صورت گیرد.

مدیریت پارک خودروها در فرودگاه، ارائه اطلاعات درباره جای پارک های موجود و پرداخت اینترنتی هزینه پارک خودرو از کاربردهای دیگر این سیستم است. همچنین با دوربین های پلاک خوان در پارکینگ فرودگاه می توان خودروهای مورد نظر را پیدا کرد یا از سوابق سرقت خودرو یا جرایم دیگر مطلع شد.

سیستم های هوشمند می توانند کار برقراری امنیت، مدیریت شرایط اضطراری یا اطلاع رسانی به مسافران را در فرودگاه ها بر عهده بگیرند. حتی مدیریت مصرف انرژی در فرودگاه ها نیز به کمک حسگرها و تجهیزات هوشمند و تحلیل داده ها امکان پذیر خواهد بود.

حمل و نقل هوشمند در حوزه ریلی

به کمک فناوری اینترنت اشیا می توان کارایی عملیاتی و ایمنی مسافران را در حمل ونقل ریلی افزایش داد و تجربه سفر را برای مسافران مطلوب تر کرد.

به کمک حسگرهای هوشمند می توان شیوه نگهداری و تعمیرات پیشگویانه یا پیش بینانه (predictive maintenance) را برای تجهیزات ریلی به کار برد. این شیوه روشی مقرون به صرفه برای نگهداری و تعمیر تجهیزات است که ایمنی و کارایی را در حمل ونقل ریلی افزایش می دهد. به کمک آن پیش از بروز خرابی، تعمیرات انجام می شود و وقفه در کار پیش نمی آید.

پایش تجهیزات با حسگرهای هوشمند و دوربین هایی با قابلیت بینایی ماشین در لحظه انجام می شود تا داده هایی از ریل ها، لوکوموتیوها، قطارها و تجهیزات به دست بیاید. به کمک یادگیری ماشین در بستر ابری می توان داده های جمع شده را تحلیل کرد تا شناختی از خرابی های پیش آمده قبلی به دست آید و احتمال خرابی های آینده و نیاز به تعمیر پیش بینی شود. به این ترتیب می توان برای تعمیرات دوره ای برنامه ریزی کرد، زمان بندی سرویس تجهیزات را بهینه ساخت و خرابی ها را به حداقل رساند. به این شکل هزینه ها کمتر می شود و عمر تجهیزات افزایش می یابد. اتکاپذیری سفر ریلی از دید مسافران و تجربه آنها از سفر نیز بهبود خواهد یافت.

علاوه براین در حمل ونقل هوشمند ریلی با مجهز کردن بخش های مهم وحساس قطار مانند ترمزها و چرخ ها به حسگرهای ایمنی، در صورت بروز مشکل، هشداری به اپراتور ارسال می شود. با راهکارهای بینایی رایانه ای می توان سکوها را ایمن کرد و مثلاً رویدادهایی مثل زمین خوردن یا افتادن مسافران را شناسایی کرد.

برای ارتقای ایمنی و کارایی عملیاتی، پایش دارایی های مختلف چون ریل ها و تجهیزات راه آهن و اموال مسافران نیز اهمیت دارد. به کمک بینایی رایانه ای می توان این دارایی ها و وضعیتشان را تقریباً در لحظه دنبال کرد.

ازدحام مسافران سبب کاهش امنیت، پایین آمدن کارایی عملیات، اتلاف هزینه و نارضایتی آنها می شود. با استفاده از دوربین در ایستگاه و در قطار می توان به یاری بینایی رایانه ای، جریان عبور و مرور مسافران را سنجید و تحلیل کرد تا تصمیم گیری و برنامه ریزی عملیاتی بهتری انجام شود.

می توان با سیستم های نمایش هوشمند یا کیوسک هایی که اطلاعاتی در لحظه درباره مسیریابی و خطوط و حرکت قطارها ارائه می دهند تجربه سفر را برای مسافران قطار بهتر کرد. همچنین سیستم های پرداخت خودکار هزینه سفر می توانند سرعت کارها را افزایش دهند، مسافران را از ایستادن در صف معاف کنند و از بار کاری پرسنل بکاهند. این سیستم ها با شناسایی اپلیکیشن خاصی در تلفن همراه مسافر هنگام ورود به ایستگاه یا قطار هزینه را از حساب او کسر می کنند.

حمل و نقل هوشمند در بخش جاده ای

سیستم های هوشمند در حمل ونقل جاده ای کاربردهای متعددی دارند. به کمک فناوری های نوین، وسایل نقلیه، جاده ها، مسافران و مراکز مدیریت ترافیک می توانند با هم در ارتباط باشند. این موضوع سبب کاهش ازدحام، افزایش بازدهی مصرف سوخت و ایمنی می شود. راهکارهای آی تی اس در توسعه شهر هوشمند نقش مهمی ایفا می کنند. به یاری آنها تردد خودروها با کارایی بیشتری انجام می شود. به کمک این راهکارها شاهد پیشرفت مدیریت ترافیک و برنامه ریزی حمل ونقل خواهیم بود.

سیستم های تشخیص خودکار شماره پلاک خودروها سال هاست که در دنیا در مکان های مختلفی مانند پارکینگ خودروها یا برای اعمال مقررات سرعت به کار می روند. این سیستم ها به مرور زمان هوشمندتر شده اند.

نظارت بر حمل ونقل عمومی، کنترل سرعت، اخذ عوارض، مدیریت ناوگان های حمل ونقل و جابه جایی کالاها و بسیاری زمینه های دیگر حمل ونقل جاده ای نیز از پیشرفت فناوری و هوشمندسازی بهره فراوانی برده و خواهد برد.

نقشه راه حمل ونقل هوشمند در وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم

وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم در راستای تحقق حمل ونقل هوشمند برنامه هایی را در دستور کار قرار داده تا در آینده بتوانیم شاهد دستاوردهایی مهم در این حوزه باشیم.

بر این اساس توسعه زیرساخت ها و سامانه های حمل ونقل هوشمند و استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها و توسعه فناوری های نوین در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفته است.

در این راستا نیز برنامه های مختلفی در نظر گرفته شده است که به شرح زیر است:

۱-         تهیه و ابلاغ طرح مصوب معماری توسعه هوشمند حمل ونقل جاده ای.

۲-         تهیه برنامه ایجاد و بهره برداری از سامانه های کنترل هوشمند مدیریت ناوگان عمومی حمل ونقل منطبق بر رویکردهای بین المللی از جمله در آسیا و اروپا.

۳-         تهیه برنامه برای تحقق راه هوشمند (Smart Roads).

۴-         جذب متخصصین زبده فناوری اطلاعات و سیستم های هوشمند حمل ونقل و تقویت ساختار نیروی این حوزه.

۵-         توسعه و یکپارچه­سازی سیستم های برخط پایش و ارزیابی تجهیزات هوشمند.

۶-         راه­اندازی و احیای بخش عمده­ای از تجهیزات هوشمند غیرفعال مانند WIM، ایستگاه های هواشناسی و...

۷-         استفاده از ظرفیت شرکت­های فناور و دانش بنیان داخلی در توسعه محصول مبتنی بر نیاز داخلی.

۸-         برنامه­ریزی، ساماندهی و تمرکز کلیه امور مربوط به راهداری و حمل ونقل جاده­ای به کمک تجهیزات و سیستم های حمل ونقل هوشمند و داده­های سامانه مربوطه.

۹-         ارتقا و بهینه­سازی فرآیندهای موجود با استفاده از فناوری های نوین و ظرفیت شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها.