◄ راهکار کنترل قاچاق سوخت فقط افزایش قیمت نیست
اگر به تجربه سالهای ۸۶ تا ۹۴ و از ۹۵ تا ۹۸ بیشتر تأمل کنیم و به نکات زیر بپردازیم، نقش سامانه هوشمند کارت سوخت در کاهش قاچاق و اثر حذف آن در بروز مجدد و رشد قاچاق مشخص خواهد شد.
یک مدرس دانشگاه در مطلبی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد با طرح این پرسش که «چرا حقیقت آشکار رابطه کارت سوخت با قاچاق تکذیب می‌شود» گفت: علت و راهکار را فقط در قیمت نبینیم.
جواد نوفرستی در این یادداشت تاکید کرد: اگر به تجربه سالهای ۸۶ تا ۹۴ و از ۹۵ تا ۹۸ بیشتر تأمل کنیم و به نکات زیر بپردازیم، نقش سامانه هوشمند کارت سوخت در کاهش قاچاق و اثر حذف آن در بروز مجدد و رشد قاچاق مشخص می‌شود:
۱- چرا میانگین فروش روزانه بنزین در سال ۸۶ (با اجرای سامانه هوشمند در تیرماه)، بیش از ۱۰ میلیون لیتر کاهش یافت؟
۲- چرا طی هشت سال، فقط ۸ میلیون لیتر به فروش روزانه بنزین اضافه شد؟
۳- چرا رشد زیر ۲ درصد فروش بنزین در سالهای ۹۳-۹۴، با حذف الزام استفاده از کارت سوخت، در سالهای ۹۵-۹۶ بترتیب ۵ و ۸ درصد شد؟
۴- چرا به افزایش قاچاق در سالهای ۹۵ و ۹۶ توجه نمی‌شود (اختلاف رشد فروش سالهای ۹۳ تا ۹۶) و بحث قاچاق، فقط از سال ۹۷ با افزایش نرخ ارز به بالای ۱۵ هزار تومان، توسط دستگاه‌های نظارتی و رسانه‌های دیده‌بان، دیده و برجسته شد؟
۵- بحران اقتصادی و افزایش نرخ ارز در سال ۹۷ اتفاق افتاد و برعکس ادعاها، بحران ارزی علت قاچاق بنزین نبود. اگر بحران ارزی ۹۷ و چند برابر شدن فاصله قیمت بنزین داخل و لب مرز، علت قاچاق بود پس چرا رشد فروش بنزین در سال ۹۷ بیشتر از رشد فروش بنزین در سال ۹۶ نبود؟
چرا در سال ۹۶ یعنی قبل از بحران ارزی و با دلار حدود ۴۰۰۰ تومانی هم شاهد رشد ۸ درصد بودیم؟
۶- در هشت ماهه سال ۹۸ شاهد کاهش نسبی نرخ ارز نسبت به سال ۹۷ بودیم (دلار حدود ۱۲هزار تومان نسبت به دلار بالای ۱۵ هزار سال۹۷، یعنی کاهش جذابیت قاچاق نسبت به ۹۷)، چرا رشد فروش ۹۸ حتی از رشد ۹۷ بیشتر بود؟
راهنمایی: پاسخ این سوال، به کاهش تقاضا برای CNG با افزایش نرخ آن در خرداد ۹۸ هم ارتباط دارد.
۷- «قاچاق سوخت بعد از جایگاه» سهم کمی در کل قاچاق بنزین دارد و متهم کردن مردم و مرزنشینان عزیز به کل قاچاق، ظلم بزرگی است. قاچاق اصلی، سامان یافته و به‌صورت تانکری، قبل از جایگاه است.کسانی که رابطه کارت سوخت و قاچاق را تکذیب می‌کنند، علت سهم بالاتر قاچاق قبل جایگاه را توضیح دهند تا به اهمیت و نقش سامانه کارت سوخت پی ببرند.
۸- اما بعد از ۲۴ آبان و اجرای طرح اصلاح قیمت بنزین:
وی در ادامه این یادداشت با بیان این‌که «برای این‌که از اصل موضوع خارج نشوم، وارد نقد "زمان بد و شیوه بد اجرا"، اجرای بدون برنامه و بدون آمادگی زیرساخت‌ها (فنی و اجتماعی) و نقد اساسی اشتباه بزرگ یعنی نرخ ۳۰۰۰ تومان برای بنزین آزاد نمی‌شوم» تاکید کرد: اما پیامد اجرای طرح روی فروش روزانه چه بود؟ چرا فروش روزانه بنزین (که به اشتباه گفته می‌شود مصرف)، ۲۲ میلیون لیتر کاهش یافت؟آیا مصرف واقعی کاهش یافت؟ قطعا خیر.
وی در تحلیل و چرایی کاهش ۲۲ میلیون لیتر خاطرنشان کرد:
الف- کاهش حدود ۳ میلیون لیتر، به‌دلیل جایگزینی فوری بنزین با حدود ۳ میلیون متر مکعب CNG محقق شده است. (اصلاح الگوی مصرف، سوخت جایگزین)
ب- صرفه‌جویی یا کاهش مصرف واقعی نزدیک ۱۰ درصد (حتی فراتر از انتظار خوشبینانه اینجانب) با افزایش استفاده مردم از حمل و نقل عمومی یا کاهش تردد و مسافرت و ... به‌دست آمده است.(حدود ۹-۸ میلیون لیتر)
ج- مابقی یعنی کاهش بیش از ۱۰ درصد فروش کل روزانه (حدود ۱۰ میلیون لیتر)، بدون تردید با کاهش قاچاق سامان یافته قبل از جایگاه‌ها، همزمان با احیای کارت سوخت (=سامانه پایش آنلاین تامین، توزیع و فروش در کل زنجیره) تحقق یافته است.
این کارشناس افزود: 2 نکته مهم که نباید فراموش کرد این است که:
-صادرات غیررسمی یا قاچاق بنزین در استان‌های مرزی توسط مرزنشینان، حتی با بنزین ۳۰۰۰ تومانی، سودآور و جذاب است (و اتفاقاً بدون دغدغه و نگرانی از برخورد دستگاه‌های نظارتی) در حال انجام است و ادامه خواهد داشت (حتی بیشتر از قبل) و قابل تحمل است و نباید دغدغه جدی باشد. این قاچاق یا صادرات غیررسمی بعد از جایگاه، همچنان در آمار مصرف داخلی دیده خواهد شد.
- مشکل و مسئله اصلی غیرقابل تحمل، قاچاق سامان یافته قبل از جایگاه است که اتفاقاً با اجرا و احیای سامانه کارت سوخت در تیرماه ۸۶ و آبان‌ماه ۹۸ رفع شده و خواهد شد. (اصلاح ساختار فسادزا)
نوفرستی در جمع‌بندی موارد ذکر شده خاطرنشان کرد: سامانه کارت سوخت، یعنی سامانه‌ای با قابلیت پایش آنلاین (نه به استناد بارنامه و گزارشات دستی) در سه نقطه کنترلی: پایش و مقایسه حجم دقیق میزان توزیع از کل مراکز تامین یا تولید بنزین (واردات، پالایشگاهها و ...) با آمار ورود به جایگاه‌ها با فروش جایگاه‌ها (یعنی قابلیت پایش کل زنجیره تامین، توزیع و فروش) و درنتیجه، کاهش احتمال خطا و تخلف در کل زنجیره.
وی افزود: حذف سامانه کارت سوخت (الزام استفاده از کارت سوخت شخصی) یعنی حذف قابلیت پایش آنلاین در بخشی از زنجیره و ... و این یعنی بزرگترین کمک به رشد قاچاق.
