◄ دانستنی های راه آهن سراسری ایران؛ میزان هزینه و نحوه تامین مالی

در سال ۱۳۱۷ پس از افتتاح راه آهن سراسری هزینه احداث آن را حدود 173 تن طلا برآورد کرده بودند. امروزه این هزینه بسیار بالا به نظر می رسد اما توضیحات زیر، نظرها را قدری تعدیل می کند.

در حال حاضر قیمت جهانی طلا  بسیار بالا و هر روز وساعت هم  عوض می شود. اما بجا خواهد بود اگر بدانیم در  ۲۷ اسفند سال ۱۳۰۸ شمسی با تصویب مجلس واحد پول کشور پس از یک سده  از قران به ریال تغییر یافت.این قانون از سال ۱۳۱۱ شمسی به اجرا گذاشته شد و البته در زمان اجرا هرگرم طلای خالص ۱۴ ریال  و به ازای هر ریال می شد 0.071 گرم طلا خرید. در سال ۱۳۲۰ شمسی ارزش ریال به 0.027 گرم طلا تنزل پیدا کرد.

در سال ۱۳۳۶ هر ریال0.011 گرم طلا، ارزش داشت. اگر در حال حاضر قیمت یک  گرم طلای با عیار ۲۴ را معادل ۱۸ میلیون ریال فرض  کنیم به ازای هر ریال حدود 0.000000055 یا ۵۵ میلیاردیم گرم طلا یا یک هجده میلونیم گرم طلا می توان خرید که راحت تراست بگوییم صفر.

اما برگردیم به حدود قیمت راه آهن به ریال آن موقع.

احداث راه آهن به طور جدی با کامپساکس در ۱۳۱۰ آغاز و در ۱۳۱۷ خاتمه یافته بنابراین ارزش ریال  را به طور متوسط حدود 0.02 گرم طلا می توان فرض نمود. ( هر گرم محدود ۵۰ ریال) هزینه راه آهن سراسری به ریال حدود  173Ton*1000,000gr/ton* 50Rial/gr = 8,650,000,000Rial بوده، یعنی  راه آهن سراسری با کلیه ساختمان ها و تاسیسات حدود 865 میلیون تومان هزینه در برداشته است. اگرچه ممکن است در جراید آن موقع هزینه رقم دیگری اعلام شده  باشد.

طی سال های ۱۳۰۱ نا ۱۳۲۱ نرخ دلار در ایران  از ۱۴ ریال به ۱۷ ریال رسیده است. اگر نرخ تسعیر دلار را در دوران ساختمان راه آهن متوسط ۱۵ ریال فرض کنیم هزینه راه آهن سراسری و ادوات ناقله  کلا حدود 577 میلیون دلار بوده است (هزینه هر کیلومتر با ادوات ناقله حدود 412 هزار دلار و هر متر طول حدود 412 دلار که 6 دلار آن را کامپساکس بابت تهیه طرح و نظارت مدیریت و از صفر تا صد کار و طی هفت سال دریافت می کرده است).

کل حق الزحمه  و حق مدیریت هفت ساله کامپساکس( 1400km*6000$/km= 8,400,000$ )، حدود هشت میلیون و 400 هزار دلار و هر سال یک میلیون و 200 هزار دلار و هر ماه 100 هزار دلار بوده است. کل حق الزحمه بابت فاز یک و دو نقشه برداری و نظارت و کنترل کیفی و مدیریت کمتر از  1.5 درصد کل هزینه ها بوده است و هزینه هر سال پروژه حدود 82 میلیون دلار و هرماه کمتر از 7 میلیون دلار بوده است. یاد آوری می شود که هزینه هر کیلومتر 412 هزار دلار آن موقع گران تلقی شده و به همین لحاظ پیمانکاران خارجی را اخراج کرده و مقرر شد همه کارها از صفر تاصد را ایرانی ها انجام دهند و باز هم باید اضافه کنیم احداث حدود 230 کیلومتر تونل و 4100 پل بزرگ و کوچک هزینه این محور را چند برابر کرده است. در حال حاضر هم هزینه احداث هر کیلومتر تونل بیش از 10 برابر هزینه اجرای زیرسازی در دشت است و یا دوک ها و پل های بزرگ این محور خود وزن‌ هزینه ها را بالا برده است.

 افکار عمومی تامین همه هزینه ها را از محل مالیات 2 ریال هر من قند و 6 ریال هر من چای نسبت می دهند در صورتی که در متن قانون احداث راه آهن مالیات فوق جزئی از هزینه را تشکیل می دهد. 

ضمنا چون قانون احداث راه آهن در سال ۱۳۰۸ و قانون استفاده از سیستم متریک در اوزان و مقادیر ( طول متر سطح متر مربع وزن کیلوگرم و… )  و هر من ۳ کیلو در  سال ۱۳۱۱  تصویب وبه موقع اجرا گذاشته شده  به احتمال زیاد وزن یک من سال ۱۳۰۸ بیشتر از سه کیلو بوده است که بازهم مالیات قند و چای را تعدیل می کند، قبلا در جایی خوانده بودم: در سراسر کشور « من » ها مختلف بوده و با هم فرق داشته اند  وزن « من » تبریز سه برابر من مثلا خراسان بوده  است.