بانکداری سنتی در پایان راه

ورود ابزارهای نوین به‌تمامی عرصه‌ها که محصول عصر فناوری هستند، تا جایی پیش رفته که زندگی افراد را دچار دگرگونی و تحول کرده است، به‌طوری‌که امروزه انجام هر فعالیتی به استفاده از یکی از ابزارهای نوین و جدید ختم می‌شود. این تحول چند سالی است در حوزه بانکداری نیز رخ داده است.

با توسعه بانکداری الکترونیک و ورود خدمات نوین بانکی به‌نظام بانکی کشور، ارائه خدمات به مشتریان شکل دیگری به خود گرفت و توانست شرایطی را ایجاد کند تا افراد به‌واسطه این ابزارها بتوانند بدون لحاظ کردن قید زمان و مکان؛ خدماتی که می‌خواهند را دریافت کنند. باوجود مزیت‌های این نوع خدمات، تلاش‌ها برای توسعه این بخش نیز افزایش یافت که نتیجه هم این شد که با توسعه ابزارها و فراهم شدن زیرساخت‌ها، شبکه بانکی ایران نسبت به یک دهه قبل تغییرات زیادی را تجربه کند. اما در این راه، هنوز به مقصد نهایی که خروج کامل از بانکداری سنتی است، نرسیده‌ایم و در این مسیر همچنان خلأها و مشکلاتی وجود دارد.

دراین‌باره کارشناسان می‌گویند اگر بخواهیم نگاهی به پیشرفت نظام بانکداری الکترونیک در ایران داشته باشیم، می‌توان گفت خدماتی که از سوی نظام بانکی به مشتریان و بخش‌های مختلف ارائه می‌شود، در حد استانداردهای جهانی است و زیرساخت‌های لازم توسط بانک مرکزی و نظام بانکی کشور فراهم شده است. اما موضوعی که دراین‌بین وجود دارد، شعبه‌محوری بانک‌هاست که با توسعه بانکداری الکترونیک مغایر است.

باوجود گسترش ابزارهای الکترونیک بانکی، زمان این فرارسیده که نظام بانکی کشور از بانکداری سنتی فاصله بیشتری بگیرد، شعب فیزیکی بانک‌ها حذف و جای آن را ارائه و استفاده بیشتر از خدمات بر بستر اینترنت و بانکداری بگیرد.

توسعه مناسب ابزارهای الکترونیک بانکی

محمدمراد بیات، مدیرعامل مرکز «فابا»(مرکز فرهنگ‌سازی و آموزشی بانکداری الکترونیک) و صاحب‌نظر در حوزه بانکداری الکترونیک، در گفت‌وگو با گسترش تجارت با بیان اینکه در سال‌های گذشته در بحث توسعه بانکداری الکترونیک؛ اقدامات مناسبی شکل گرفته و دستاوردهای خوبی در این زمینه حاصل شده است، گفت: ما در تمام این سال‌ها توانسته‌ایم، در توسعه ابزارها و خدمات بانکداری الکترونیک و ارائه این خدمات به مشتریان اقدامات خوبی انجام دهیم و رشد چشمگیری را در این زمینه شاهد باشیم که بالا بودن حجم تراکنش‌های مردم در بسترهای الکترونیک دلیلی بر همین مدعا است.

 او با بیان اینکه در عصر فناوری، ارائه خدمات بانکداری الکترونیک یک ضرورت انکارناپذیر است، افزود: شرایط به‌گونه‌ای است که بدون ارائه خدمات بر بستر الکترونیک و اینترنت، امکان خدمات‌دهی به مشتریان کار دشواری شده و دیگر به‌راحتی امکان‌پذیر نیست.

بانک‌ها از شعبه‌محوری خارج شوند

این کارشناس با توجه به این شرایط و رشد ابزارهای الکترونیک بانکی در کشور، خروج از بانکداری سنتی و حرکت به سمت بانکداری مدرن را یک الزام دانست و افزود: در این مسیر و برای تحقق این هدف، یکی پیش‌نیازها این است که بانک‌ها از شعبه‌محوری به سمت خدمات‌محوری حرکت کنند.

 امروزه دیگر شعبه‌محوری و ارائه خدمات حضوری، روشی منسوخ‌شده است و دیگر نمی‌تواند کارایی لازم را داشته باشد.

این کارشناس با تاکید بر اینکه بالا بودن تعداد شعب بانک‌ها در کشور درحال‌حاضر یک مسئله جدی است که باید به آن توجه شود و در راستای کاهش آن گام‌های اساسی برداشته شود، افزود: هنوز شعبه‌های بانکی هستند که محور خدمات بانکی به مشتریان به شمار می‌آیند، در صورتی که در بانکداری مدرن یا دیجیتال؛ باید نظام بانکی خدمات‌محور باشد.

بانک‌ها نیاز به پوست‌اندازی دارند

بیات معتقد است که البته این دیدگاه و نگرش در نظام بانکی و مدیران شکل گرفته است که باید بانکداری از حالت سنتی خارج و به سمت مدرن و دیجیتالی شدن حرکت کند، اما هنوز در اجرا آنطور که دنیا به آن سمت حرکت کرده است، جلو نرفته‌ایم. اما مطمئنا بانک‌ها و مشتریان بانک‌ها ناچارند به این سمت حرکت کنند.

 بانک‌ها نیاز به پوستاندازی دارند و این موضوعی است که باید هرچه سریع‌تر رخ دهد. در این مسیر باید نگرش ما به این موضوع اصلاح و رفتارها با این نگرش همسو شود.

این کارشناس بانکی بر این باور است که اگر این اهداف محقق شود و استفاده از ابزارهای بانکداری الکترونیک در کشور توسعه یابد، می‌توان امیدوار بود که خدمات متنوع‌تری نسبت به نیاز مشتریان ارائه شود و این درنهایت رضایت مشتریان را به همراه خواهد داشت. علاوه بر این، این شرایط می‌تواند فضا را برای حضور بیشتر شرکت‌های فین‌تکی و استارتاپی جدید باز کند تا بتوانند با ارائه خدمات و محصولات جدید، به‌عنوان شرکایی مناسب، بخشی از ارائه خدمات را بر عهده بگیرند. او مزیت دیگر توسعه بانکداری الکترونیک در کشور را سیال بودن خدمات عنوان کرد و افزود: خدمات در هر زمان و مکان قابل‌دسترسی است و افراد می‌توانند از آن بهره ببرند.

دیگر زمان شعبه‌داری بانک‌ها نیست

فرهاد رمضان، یکی دیگر از کارشناسان بازار پولی کشور دراین‌باره در گفت‌وگو با گسترش تجارت با بیان اینکه در دنیا بانکداری به سمت مدرن شدن حرکت کرده است و بانک‌های ما نیز باید به این سمت حرکت کنند، افزود: الان دیگر زمان شعبه‌داری بانک‌ها نیست و دیگر روش بانکداری مغازه‌داری، روشی منسوخ به شمار می‌آید. به گفته وی ما در نظام بانکی کشور، شاهد تعداد بالای بانک‌ها و شعب‌شان هستیم و این با توسعه بانکداری در کشور مغایر است.

 ازاین‌رو کشور ما هم باید به سمت بانکداری غیرفیزیکی و توسعه بانکداری الکترونیکی و مجازی حرکت کند. ما در این نوع بانکداری باید با کمترین ساختار سختافزاری و بکارگیری نرم‌افزارهای پیشرفته و گسترده پیش برویم تا سرویس و خدماتی که به جامعه ارائه می‌شود، بر بسترهای الکترونیک باشد.

او با بیان اینکه توسعه بانکداری الکترونیک در کشور و استفاده از خدمات نوین بانکی، به دلیل مزایایی که می‌تواند با خود همراه کند، یک ضرورت تلقی می‌شود و کشور ما هم باید با سرعت به این سمت حرکت کند، افزود: بدون تردید؛ یکی از عوامل و فاکتورهای مهم در بالا رفتن نرخ تمام‌شده پول در بانک‌ها، همین هزینه‌های جاری است که از بابت شعبه‌داری بانک‌ها ایجاد می‌شود و درنهایت بر نرخ سود تسهیلات تاثیر می‌گذارد و نرخ آن را برای دریافت‌کننده وام بالا می‌برد.

استفاده از خدمات الکترونیکی

وی با تاکید بر این موضوع که بدون تردید در بانکداری مجازی هزینه جاری بانک‌ها کاهش خواهد یافت و زمینه چابک‌سازی و افزایش بهره‌وری را در نظام بانکی کشور به همراه خواهد آورد، افزود: ما در سال‌های گذشته در بحث توسعه ابزارها و خدمات الکترونیک بانکی رشد خوبی داشته‌ایم و این می‌تواند زمینه‌ساز تحولات خوبی در حوزه بانکی کشور باشد، اما به‌شرط آنکه در کنار کاهش شعب بانک‌ها، استفاده از این خدمات نیز به همان نسبت رشد کند و این نیاز به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بیشتر

دارد. به گفته این کارشناس، شیوه کار بانک‌ها به این شکل نیست که فقط به شکل فیزیکی و رو در رو با مردم کار انجام شود؛ بانک کارش ارائه خدمات پولی و مالی به جامعه است و بخش اعظمی از این خدمات می‌تواند بدون حضور فیزیکی افراد هم انجام شود. بحث این است که خدمات بانکداری ارائه شود، بنابراین هرچه بانک از حالت بانکداری فعلی خارج و به سمت بانکداری مجازی حرکت کند، می‌تواند تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.

سخن آخر

 بانکداری الکترونیک در دهه‌های اخیر برای استفاده مشتریان از خدمات بانکی به صورت شبانه‌روزی راه‌اندازی شد تا افراد بتوانند ضمن دریافت خدمات بدون نیاز به حضور فیزیکی در شعبه‌ها، با سهولت بیشتری از خدمات بانکی بهره ببرند. در سال‌های گذشته با تلاش‌هایی که شد، ابزارها و خدمات متنوعی بر بستر بانکداری الکترونیک وارد این عرصه شد و دستاوردهای خوبی را در این بخش شاهد هستیم. اما زمان آن فرارسیده که بانکداری ما از شکل سنتی خارج شود و به سمت بانکداری دیجیتالی حرکت کند. به این صورت که در این نوع بانکداری علاوه بر استفاده از فناوری اطلاعات، نظام بانکی نیز باید تغییر و بانک‌های کشور که همچنان کاغذمحور و شعبه‌محور هستند، خدمات و داده‌محور شوند و این موضوعی است که باید در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد تا اهداف مدنظر در این زمینه محقق شود.