◄ گام­ های گروه مپنا در راستای بومی سازی مهندسی و ساخت تجهیزات خطوط ریلی

شرکت احداث و توسعه ریلی مپنا با هدف اجرای پروژه‌های حمل و نقل ریلی در سال 1387 تاسیس شد و طراحی و اجرای سیستم ­های تامین توان، مخابرات، سیگنالینگ و اسکادای خط 1 قطار شهری اصفهان را به عنوان اولین پروژه خود آغاز نمود. از آن پس با ورود به اجرای پروژه ­های متعددی از جمله خطوط 3 و 6 متروی تهران، مونوریل قم و مهندسی خط 2 متروی کرج و تهیه طرح ­های توجیهی برقی سازی خطوط بین شهری، ضمن گسترش تعداد پروژه ­های فعال خود، تحولی در صنعت راه آهن برقی کشور بوجود آورد.

با توجه به خاستگاه گروه مپنا و تجربه عمیق آن در مهندسی و بومی سازی تجهیزات صنایع مختلف، این شرکت پیشرفت در طراحی و مهندسی زیرسیستم ­های خطوط ریلی و همچنین مدیریت فصل مشترک آن­ها را اصلی­ ترین هدف خود تعیین نمود و در راستای آن گام ­های استواری برداشت.

در آغاز کار و در اولین پروژه­ ها، گروه مپنا با استفاده از خدمات طراحی و مهندسی معتبرترین مشاوران بین المللی، پروژه­ های ریلی خود را پیش برد و به مرور با ورود به پروژه ­های جدید و رسوب تجربیات قبلی، اقدام به گسترش تیم­ های تخصصی نمود که نتیجه آن کاهش نیاز به مشاوران خارجی و محدود نمودن مسئولیت آنها به بررسی و اعلام نظر روی طرح­ ها و گزارش ­های فنی تیم­ های بومی بود و در گام بعد توسعه و تعمیق تجربیات تیم­های مهندسی مپنا، منجر به خودکفایی کامل این گروه در زمینه طراحی سیستم ­های ویژه، شبیه سازی فرآیندها و مدیریت فصول مشترک شد. برخی از این مطالعات که در زیر به آن اشاره شده است، از حیث اثرگذری بر طرح خطوط مترو دارای جایگاه ویژه­ای می­ باشند و نمونه­ های با کیفیت چنین مطالعاتی منحصراً توسط گروه­ های تخصصی مپنا انجام شده است:

• توسعه نرم افزار شبیه سازی و بهینه سازی شبکه برق ترکشن
• شبیه سازی­ های دو بعدی و سه بعدی تهویه و دفع دود تونل و ایستگاه­ های مترو
• شبیه سازی و پخش بار الکتریکی شبکه بالادستی تغذیه خطوط ریلی و تحلیل دینامیکی آن
• شبیه سازی و بهینه سازی شرایط آکوستیک ایستگاه­ های مترو
• شبیه سازی و بهینه سازی پروفیل سیگنال رادیو در ایستگاه­ ها و تونل مترو

امروزه تسلط و مهارت تیم­ های مهندسی و اجرایی شرکت احداث و توسعه ریلی مپنا که بیش از 100 متخصص در زمینه ­های مختلف را شامل می­ شود، در زمینه سیستم ­های الکتریکی و مکانیکی ویژه مترو، مونوریل و قطار سبک شهری به عمق و گستردگی لازم رسیده و این امر موجب شده کارفرمایان با تکیه بر دانش و سوابق این شرکت، عملاً از خدمات مهندسی خارج کشور بی نیاز شوند.

به موازات توسعه و توانمندسازی در زمینه طراحی و مهندسی، این شرکت در حوزه بومی سازی تجهیزات خطوط ریلی نیز دست به اقدامات وسیعی زده که موجب شده استفاده از تجهیزات وارداتی در صنعت مترو به حداقل برسد. یکی از ارزشمندترین بومی سازی­ های انجام شده در زمینه تولید ترانسفورماتورهای خشک، که تا سال 1394 توسط سازندگان اروپایی و چینی تامین می­ شد، در کارخانه ایران ترانسفو بوده است. این مهم با همت و تلاش گروه مپنا و حمایت شرکت قطار شهری تهران و حومه انجام شد. طی فرآیند بومی سازی این محصول، ابتدا ترانسفورماتوهای شبکه توزیع تا ظرفیت 2.500 کیلوولت آمپر ساخته و موفق به اخذ گواهی Type Test شد و در مرحله بعد با ارتقای کیفیت محصول اولیه و لحاظ نمودن استانداردهای سخت گیرانه­ تر، تولید ترانسفورماتورهای ترکشن تا ظرفیت 3.500 کیلوولت آمپر در سال 1399 محقق شد.

ارزش این تجهیزات در هر ایستگاه مترو بیش از 150 هزار یورو تخمین زده می ­شود، و در صورتی که سرعت راه اندازی پروژه­ های مترو در کل کشور را بین 12 تا 15 ایستگاه در هر سال در نظر بگیریم، صرفاً ارزش ترانسفورماتورهای برق مورد نیاز این تعداد ایستگاه، بین 1.8 تا 2.2 میلیون یورو برآورد می ­شود.

اقدام منحصر به فرد دیگری نیز توسط شرکت مهندسی و ساخت برق و کنترل مپنا (مکو) در زمینه اسکادای شبکه تامین توان خط 6 متروی تهران انجام شده است. در این پروژه تمام بخش ­های اصلی تابلوی کنترل پست های برق LPS و RS از جمله تجهیزات RTU و نرم افزار HMI با موفقیت طراحی و بومی سازی شده و در آستانه نصب و راه اندازی در پست­ های متروی تهران می­ باشد. از دستاوردهای ویژه این طرح می­ توان به یکپارچه سازی نرم افزارهای محلی و مرکزی اسکادا اشاره نمود، که تجربه سایر خطوط مترو نشان داده این موضوع از گلوگاه­ ها و نقاط پر ریسک پروژه­ های مترو می­ باشد.

علاوه بر دستاوردهای مهندسی و بومی سازی سیستم اسکادای مترو به ارزش بیش از 4 میلیون یورو، اجرای این طرح در گروه مپنا منجر به جلوگیری از خروج ارز و صرفه جویی قابل ملاحظه­ ای برای کشور شده است. 

از این دست تجهیزات مورد نیاز پروژه ­های ریلی که برخی توسط کارخانجات گروه مپنا طراحی و تولید شده و برخی دیگر با حمایت و نظارت این گروه، توسط سازندگان بزرگ صنایع در طول 13 سال فعالیت مپنا در صنعت ریلی بومی سازی شده­ و کشور در زمینه آن به خودکفایی رسیده است، می­ توان به موارد زیر اشاره داشت:

• تجهیزات شبکه برق از جمله ترانسفورماتور توزیع و ترکشن، رکتیفایر ترکشن، هادی­ها و یراق آلات برق بالاسری
• تجهیزات اسکادا و کنترل شبکه برق
• عمده تجهیزات تهویه و فن­های محوری
• سیستم سیگنالینگ
• پله برقی متناسب با الزامات خطوط مترو

اقدامات فوق موجب شده که بیش از 75 درصد رقم سرمایه گذاری سالانه در تجهیزات ویژه خطوط مترو، توسط شرکت ­های بومی جذب شود و بخش زیادی از آن در اقتصاد ملی به گردش درآید. آمارها نشان می ­دهد که در کل کشور سالانه بین 150 تا 200 میلیون یورو صرف تجهیز نمودن خطوط متروی کلانشهرها می­ شود و با بومی ­سازی ­های انجام شده، به طور میانگین 130 میلیون یورو از این رقم در بازار داخل کشور هزینه می شود، که موجب اشتغال نیروی کار متخصص و ایجاد ارزش افزوده روی قطعات و مواد خام وارداتی کارخانجات خواهد شد.

با در نظر گرفتن صرفه اقتصادی فعالیت ­های تولیدی و محدودیت­ های تکنولوژیک موجود در کشور، سهم کارخانجات داخلی از بازار خطوط ریلی شهری، تا 90 درصد نیز جای توسعه دارد. با نگاه به این دورنما، شرکت های گروه مپنا از جمله شرکت احداث و توسعه ریلی، بیشینه نمودن سهم شرکت­ های داخلی از بازار ریلی کشور را هدف گذاری نموده و با برنامه ریزی مدون و پایش مستمر آن در راستای این هدف گام برمی ­دارند و بدیهی است که در این راه پر فراز و نشیب، از حمایت نهادهای حاکمیتی و مدیریت کلان شهرها، بی نیاز نخواهند بود.

* مدیر عامل شرکت احداث و توسعه ریلی مپنا