آخرین تیر اقتصادی اروپا

تین نیوز | دهمین روز مارس 2016، روز عجیبی برای بازارهای جهانی بود. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، بانک مرکزی اروپا سیاست‌های پولی خود را انبساطی‌تر کرد تا شاخص‌های سهام رشد کنند و یورو تضعیف شود، اما آنچه کمتر کسی پیش‌بینی کرده بود، تاکید رئیس این نهاد بر کم بودن احتمال کاهش بیشتر نرخ‌های بهره بود تا روند بازارها ناگهان معکوس شود. دلار که پیش از سخنان ماریو دراگی برابر ارز واحد اروپایی تقویت شده بود، پس از نشست خبری او رو به ضعف گذاشت و طلا را بالا برد. هر اونس طلا که روز چهارشنبه روی قیمت 1252 دلار ایستاده بود، روز پنج‌شنبه با 19 دلار جهش به قیمت 1272 دلار رسید. با این همه باید به یاد داشت که طلا در کنار عوامل افزایشی که مهم‌ترین آنها وضعیت نابسامان اقتصادهای عمده از جمله اروپا است، همچنان با احتمال افزایش بیشتر نرخ‌های بهره در آمریکا روبه‌رو است.

تحریک بانک مرکزی
ادامه وضعیت نابسامان اقتصادی در قاره ثروتمند باعث شد بانک مرکزی اروپا در سال 2015 رو به چاپ یورو برای خرید دارایی‌های حاکمیتی و غیرحاکمیتی بیاورد. با این همه اهداف این نهاد مهم بین‌المللی، محقق نشدند. اکنون نه تنها نرخ بیکاری اروپا همچنان بالا است بلکه نرخ تورم زیر صفر مانده است. تورم معکوس که یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های اقتصاد اروپا و اقتصاد جهان است تا حد زیادی ناشی از سقوط بهای انرژی است، با این همه، در قاره سبز، افت فعالیت‌های اقتصادی هم در کاهش دادن شاخص بهای تورم مصرف‌کننده موثر بوده‌اند. به این ترتیب، چاره‌ای جز تشدید سیاست‌های انبساطی در سال جدید میلادی نماند. بانک مرکزی اروپا در نشست پنج‌شنبه خود همان گونه که انتظار می‌رفت، نرخ‌های بهره را کاهش و خرید دارایی برای تحریک اقتصاد را افزایش داد. نرخ بهره عملیات بازتامین مالی اصلی نظام یورو از 16 مارس با 05/ 0 درصد کاهش به صفر خواهد رسید. از همین روز، نرخ تسهیلات وام‌دهی تضمینی هم با 05/ 0 درصد کاهش به 25/ 0 درصد خواهد رسید. همچنین مصوب شده که نرخ تسهیلات سپرده هم با 10/ 0 درصد کاهش به منفی 40/ 0 درصد برسد.

به علاوه، مقام‌های بانک مرکزی اروپا اعلام کرده‌اند که برنامه خرید دارایی از ماه آوریل به 80 میلیارد دلار در هر ماه خواهد رسید. اوراق سرمایه‌گذاری بر پایه یورو هم که توسط بنگاه‌های غیربانکی منتشر شده‌اند مشمول خریدهای بانک مرکزی اروپا خواهند شد. بانک مرکزی قاره سبز همچنین گفته که یک سری جدید عملیات بازتامین درازمدت هدفمند (LTRO دو) از ماه ژوئن اجرایی خواهد شد. سررسید این عملیات 4 سال خواهد بود. واضح بود که سیاست‌های انبساطی، یورو را ارزان خواهد کرد. ارز واحد اروپایی پس از اعلام نتیجه نشست ماه مارس بانک مرکزی اروپا رو به افت گذاشت. همین‌طور واضح بود که بازارهای سهام اروپا از تشدید برنامه‌های تسهیل کمی نفع خواهند برد. بورس‌های اروپایی همزمان با تضعیف یورو رو به رشد گذاشتند اما این پایان کار نبود، سخنان رئیس بانک مرکزی اروپا در نشست خبری پس از پایان نشست شورای حکام بانک، روند بازارها را معکوس کرد.

شوک دراگی
اقداماتی که بانک مرکزی اروپا تصویب کرد، تا حدی بیش از انتظارها بود، اما وقتی مشخص شد اقدامات اخیر شاید آخرین تیر کمان این بانک باشند، روندها وارونه شدند. پس از سخنان دراگی، درحالی‌که بازارهای سهام به راحتی از اوج روزانه خود پایین آمدند، یورو از کف روزانه خود، 3 درصد جهش کرد. پنج‌شنبه، شاخص یوروفرست 300 در نهایت 7/ 1 درصد افت کرد. شاخص فوتسی 100 بریتانیا که تا 6203 واحد رشد کرده بود، تا 6036 واحد افت کرد تا کاهش روزانه آن هم 7/ 1 درصد شود. شاخص داکس آلمان که 9995 واحد رشد کرده بود، به 9498 واحد رسید که کاهش روزانه این بورس را 3/ 2 درصد کرد. کاک فرانسه هم با 7/ 1 درصد افت روی 4350 واحد بسته شد. فوتسی میب ایتالیا هم 5/ 0 درصد از ارزش خود را از دست داد و به 18118 واحد رسید. ایبکس اسپانیا و شاخص‌های بازار آتن، از جمله استثناهایی بودند که رشد کردند. چنان‌که اشاره شد روند یورو، وارونه روند بورس‌ها بود. یورو که روز را با نرخ برابری 09/ 1 واحد مقابل دلار آغاز کرده بود، در مقطعی به نرخ برابری 08/ 1 رسید اما بعد رقم 12/ 1 را تجربه کرد.

اما دراگی چه گفت که روندها را معکوس کرد؟ رئیس بانک مرکزی اروپا در نشست خبری خود گفت که نرخ‌های بهره نهاد تحت ریاست او «برای دوره‌ای طولانی» پایین خواهد ماند. او همچنین گزینه کاهش بیشتر نرخ‌ها را رد نکرد. با این همه، او اشاره کرد که پیشروی بیشتر در مسیر نرخ‌های منفی را به‌دلیل اثری که بر بانک‌ها می‌گذارد، پیش‌بینی نمی‌کند: «آیا می‌توانیم بدون آنکه باعث پیامدهایی برای نظام بانکی شویم، نرخ‌ها را هر چقدر می‌خواهیم پایین بیاوریم؟ پاسخ، نه است.»

این‌ها در حالی است که بانک مرکزی اروپا پیش‌بینی خود را از نرخ تورم به 1/ 0 درصد در سال جاری میلادی کاهش داده است. این بانک در دسامبر 2015، نرخ تورم سال 2016 را یک درصد پیش‌بینی کرده بود. دراگی در نشست خبری خود همچنین گفت که رشد اقتصادی منطقه یورو هم کمتر از انتظار خواهد ماند چراکه اقتصاد اروپا با چالش‌هایی مانند مشکلات بازارهای نوظهور، نوسان‌های شدید بازارهای دارایی و اجرای کم سرعت اصلاحات اقتصادی روبه‌رو است. به این ترتیب، کاهش پیش‌بینی‌ها از رشد و تورم نشان می‌دهد که اقتصاد اروپا برای دست کم چند سال دیگر گرفتار خواهد ماند. درحالی‌که بانک مرکزی اروپا برای سال‌جاری میلادی، رشد 4/ 1 درصدی را پیش‌بینی کرده، رشد سال‌های 2017 و 2018 هم بیشتر از 7/ 1 و 8/ 1 درصد در نظر گرفته نشده‌اند. نرخ تورم هم برای سال‌های 2017 و 2018 معادل 3/ 1 و 6/ 1 درصد در نظر گرفته شده است که رسیدن به آن با توجه به ارقام کنونی بسیار دشوار است. تنها خبر خوب برای اروپا فعلا رشد بهای نفت خام است. نوسان قیمت بشکه‌های نفت در روزهای گذشته به پیرامون مرز 40 دلار منتقل شده است.

تشدید واگرایی
اما در آن سوی آتلانتیک، در ماه مارس نشست متفاوتی برگزار خواهد شد. کمیته بازار آزاد فدرال رزرو در ماه جاری میلادی نشست سیاست پولی برگزار خواهد کرد که مهمترین موضوع آن، بررسی شرایط برای افزایش دوباره نرخ بهره وجوه فدرال است. احیای اقتصاد ایالات متحده از بحران، باعث شد فدرال رزرو که پیش‌تر به برنامه‌های تسهیل کمی خود پایان داده بود، در دسامبر 2015 اولین افزایش نرخ بهره وجوه فدرال در حدود 10 سال گذشته را تصویب کند.

اما اقتصاد جهان در سال 2016 چنان شروع بدی داشت که بیشتر کارشناسان معتقد شدند، افزایش بعدی نرخ بهره در آمریکا راحت نخواهد بود. نوسان شدید بازارهای سهام، سقوط بهای انرژی، رشد کاهش چین و منفی یا نزدیک به صفر بودن نرخ بهره در چند اقتصاد عمده باعث شد جنت یلن، رئیس فدرال رزرو حتی احتمال کاهش دوباره نرخ بهره را رد نکند. اما در هفته‌های گذشته داده‌های خوبی از بزرگ‌ترین اقتصاد جهان منتشر شده که افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا را محتمل نگه داشته است. همزمان بازارهای سهام نیز بخش قابل توجهی از زیان ماه‌های گذشته را جبران کرده‌اند. اکنون در نشست ماه مارس کمیته بازار آزاد فدرال رزرو ممکن است بحث بر سر افزایش دوباره نرخ بهره جدی شود، گرچه دور از ذهن است که این اتفاق به‌زودی بیفتد. جدی شدن احتمال افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا می‌تواند دلار را تقویت کند و تعویق آن، پول آمریکا را تضعیف خواهد کرد.

بازگشت آرامش
روز جمعه، با کاهش اثرگذاری اخبار پنج‌شنبه، بازارهای سهام اروپا رشد کردند تا آخرین روز از دومین هفته ماه مارس روند متفاوتی داشته باشد. صبح جمعه هم بازارهای آسیایی از کف روزانه خود بالا آمده بودند. بورس‌های آسیایی، صبح جمعه ابتدا با تمرکز بر نوسان یورو و اثرات احتمالی آن بر واردات اروپا و همچنین سخنان ناامیدکننده دراگی، رو به افت گذاشتند، اما با کاهش نگرانی ها، شاخص‌ها روز را با رشد به پایان بردند. بازارهای اروپایی روز خود را با قدرت شروع کردند، چراکه اخبار بد روز پنج‌شنبه اثر خود را گذاشته بودند. تمام این روندها، عدم قطعیت بازارهای جهانی را پابرجا نگه داشته‌اند تا خرید طلا به عنوان سرمایه امن ادامه داشته باشد. نوسان طلا بالای مرز 1250 دلار نشان می‌دهد که در روزهای نااطمینانی، فلز زرد دوباره محبوب شده است، گرچه جدی شدن افزایش دوباره نرخ بهره وجوه فدرال در آمریکا می‌تواند، طلا را دوباره تحت فشار قرار دهد.

طلا قبل از جهش
اونس طلا روز چهارشنبه در آستانه برگزاری نشست بانک مرکزی آمریکا با افت روبه‌رو شد؛ اما پنج‌شنبه دوباره به محدوده 1260دلار بازگشت. افت 8 دلاری بهای اونس در روز چهارشنبه که به ثبت قیمت نهایی 1253دلار منجر شد، عمدتا ناشی از سودگیری معامله‌گران بود. تثبیت فنی نیز در رقم خوردن این روند موثر بود. پایگاه اینترنتی کیتکو در گزارش جمع‌بندی روز چهارشنبه خود نوشت: «با آنکه قیمت اونس افت کرده، روند موجود نشانه‌ای از سلامت بازار افزایشی است؛ چراکه تعدیل قیمت‌ها نشان می‌دهد ادامه رشد قیمت‌ها ممکن است.» در سومین روز کاری هفته، شاخص دلار تضعیف شد و بهای نفت خام رشد کرد تا عوامل خارجی مهم در بازار طلا به نفع طلا کار کنند. بازارهای سهام جهان در این روز عمدتا رشد داشتند؛ چراکه در روزهای پیشین، فشار فروش را تجربه کرده بودند. رشد بازارهای سهام هم فشار روی طلا را افزایش داد. با این همه، بیشتر معامله‌گران در تمام بازارها چشم به نشست روز پنج‌شنبه بانک مرکزی اروپا داشتند.

جهش فلز زرد
پنج‌شنبه با اثرگذاری داده‌های اروپایی، طلا دوباره به اوج 13 ماهه بازگشت. اونس طلا در این روز به قیمت 1272 دلار رسید. این روند عمدتا تحت تاثیر افزایش تقاضای طلا به‌دلیل ناامیدی به برنامه‌های بانک مرکزی اروپا و همچنین کاهش ارزش دلار رقم خورد. با اعلام خبر تشدید سیاست‌های انبساطی و در نتیجه، افت یورو، رشد دلار و شاخص‌های سهام، اونس طلا تا قیمت 1238 دلار پایین آمد، اما سخنان ماریو دراگی روند طلا را هم دگرگون کرد.
با افت شاخص دلار و بورس‌های جهانی، فلز زرد دوباره در مسیر رشد قرار گرفت و تا قیمت 1282 دلار هم بالا رفت؛ اما با رسیدن قیمت به این سطح، فروش افزایش یافت تا قیمت نهایی نزدیک مرز 1270 دلار باشد؛ تصوری که از روز پنج‌شنبه شکل گرفت و می‌تواند در هفته‌های آینده به طلا کمک کند این است که بانک مرکزی اروپا هر چه در توان داشته انجام داده و اگر این آخرین دور از سیاست‌های انبساطی، برای درمان اقتصاد بیمار اروپا کارگر نیفتد، این بانک دیگر کارتی ندارد که با آن بازی کند. این امر می‌تواند تقاضای طلا به عنوان سرمایه امن را بالا نگه دارد، حتی اگر فدرال رزرو اقدام به افزایش نرخ بهره وجوه فدرال کند. با این همه، اثر سیاست‌های مهم‌ترین بانک مرکزی دنیا، یعنی فدرال رزو می‌تواند اثر سیاست‌های اروپایی را خنثی کند. دیگر خبر مهم روز پنج‌شنبه، انتشار داده‌های تورم چین بود که اندکی بهتر از انتظارها بود. این داده‌ها اندکی بهتر از آنجا که احتمال تشدید سیاست‌های تحریکی توسط بانک مرکزی چین را کاهش دادند، به افت بورس‌های چین منجر شدند. شاخص سهام شانگهای در این روز 2 درصد افت کرد. در چهارمین روز هفته، بانک مرکزی نیوزیلند هم نرخ بهره معیار خود را 25/ 0 درصد کاهش داد.

بیم و امید
اونس روز جمعه را با قیمت 1272 دلار آغاز کرد که نشانه‌ای از ادامه نگرانی‌ها بود؛ اما با آرام گرفتن بازارهای سهام آسیا و اروپا، اونس هم رو به افت گذاشت. قیمتی که تا لحظه تنظیم این خبر (ساعت19) ثبت شد، 1258 دلار بود، گرچه هم‌اکنون که شما این گزارش را می‌خوانید ممکن است قیمت متفاوتی به عنوان قیمت نهایی روز آخر هفته رقم خورده باشد. روز گذشته شاخص دلار رشد کرد که به ضرر طلا عمل می‌کرد؛ اما قوی ماندن نفت، بخشی از اثر رشد ارزش دلار را خنثی کرد. اونس طلا هنوز نتوانسته خود را به مرز 1300 دلار نزدیک کند؛ اما اگر نگرانی‌های جهانی ادامه پیدا کنند، نوسان‌های افزایشی فلز زرد در کانال بالاتر دور از ذهن نیست. با این همه باید منتظر بود و دید که اعضای کمیته بازار آزاد فدرال رزرو چه نگرشی به تاثیرپذیری اقتصاد آمریکا از وضعیت اقتصادهای عمده دارند. اونس در حالی اکنون در محدوده‌های بالای 1250 دلار نوسان می‌کند که سال 2016 را با قیمت 1061 دلار آغاز کرده بود.