◄ ارتباطات خودرویی، راهکاری برای سلامت و امنیت جانی رانندگان
دلیل اصلی استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی، قابلیت بلامنازع این فناوری برای افزایش ایمنی و جلوگیری از تصادفات خودرویی است که فناوری ارتباطات سلولی (حتی در نسل پنجم آن که سال‌های بعد خواهد آمد) فاقد آن است و ثانیاً برای استفاده از فناوری ارتباطات سلولی نیازمند وجود پوشش شبکه در کل جاده‌های کشور و اعتبار سیم‌کارت داخل خودرو هستیم که ممکن است در زمان و مکان وقوع حادثه وجود نداشته باشند.
حبیب رستمی* : خبر کشته شدن یکی از رانندگان زحمتکش ناوگان حمل‌ونقل بار کشور که حین انجام کار در محور ساوه به سمت خرمشهر در شامگاه 28 بهمن ماه گذشته مورد حمله سارقان قرار گرفته و به قتل می‌رسد، در فضای آکنده از اندوه سانحه هوایی شرکت هواپیمایی آسمان، شاید آن‌گونه که بایسته است مورد توجه قرار نگرفته باشد. بدون ورود به جزئیات موضوع و فارغ از چند و چون ماجرا، که چیزی از اهمیت آن نمی‌کاهد، با این سوال بسیار مهم مواجه هستیم که آیا تجهیزات حوزه حمل‌ونقل هوشمند (ITS) می‌توانند در پیشگیری و جلوگیری از تکرار چنین حوادثی به‌کار آیند یا خیر؟
این حادثه البته برای اولین بار نیست که در جاده‌های کشور اتفاق می‌افتد و خاص ایران هم نیست و مشابه آن در همه جای دنیا به شکل‌های مختلف روی می‌دهد، اما مهم این است که برای جلوگیری از آن راهکارهای فناورانه وجود دارد.
مشابه راه‌حل بسیار ساده مقابله با سرقت از بانک‌ها که در آن از کلید مخفی زیر میز کارکنان برای اعلام سرقت به مراکز پلیس استفاده می‌شود، در اینجا نیز می‌توان امکانی را در تجهیزات خودرویی تعبیه کرد تا در صورت وقوع حمله سارقان، راننده بتواند به فوریت از آن استفاده نماید. اما این کار چگونه و با کدام فناوری قابل پیاده‌سازی است؟
تجهیزاتی که در شرایط کنونی صحبت به‌کارگیری آن در ناوگان حمل بار کشور مطرح است و قبلاً نیز به صورت کاملاً ناقص بر روی تقریباً تمام اتوبوس‌های مسافربری بین شهری نصب شده‌اند، یعنی تجهیزات سامانه سپهتن می‌توانند در صورت اصلاحات لازم برای منظور فوق مورد استفاده قرار گیرند، اما با این شرط که اصلاحات معماری پیش گفته در این سامانه اعمال شوند که در مطالب و مقالات متعدد قبلی مورد اشاره و تأکید قرار گرفته‌اند. امید است امروز با تغییرات پیش آمده در معاونت حمل‌ونقل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، مسئولان محترم این سازمان بیش از پیش به این موضوع مهم توجه نمایند.
راهکار فناورانه و مؤثر برای بهبود عملکرد و کارآمدسازی سامانه سپهتن چیزی جز استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی نمی‌تواند باشد. فناوری‌ای که در دنیا به عنوان فناوری بی‌رقیب برای جلوگیری از وقوع تصادفات خودرویی شناخته شده است و امکان اجرای کاربردهای متعدد دیگری را نیز برای راحتی، آرامش و آسایش رانندگان فراهم می‌سازد.
با استفاده از این فناوری خودروها می‌توانند در هر لحظه از موقعیت خودروهای اطراف مطلع شوند و اطلاعات لازم را نیز از زیرساخت‌های اطلاعات جاده‌ای دریافت نمایند تا از ورود به موقعیت‌های مخاطره‌آمیز اجتناب کنند. وجود تجهیزات مبتنی بر این فناوری در یک خودرو باعث می‌شود که اطلاعات مربوط به سرعت، جهت حرکت و موقعیت مکانی خودرو و سایر اطلاعات وضعیت خودرو به طور مرتب در محیط اطراف پخش شود تا خودروهای دیگر آن را دریافت نمایند. تجهیزات مبتنی بر این فناوری که در کنار مسیر نصب می‌شوند نیز به هنگام عبور خودرو این اطلاعات را دریافت و به مراکز ذیربط مانند پلیس راه منتقل می‌کنند تا حسب مورد اقدامات مراقبتی و مدیریتی لازم صورت گیرد.
سامانه سپهتن در صورت اصلاح معماری آن به سادگی می‌تواند به این فناوری مجهز گردد و محل‌های کنونی استقرار دوربین‌های ثبت تخلفات رانندگی در جاده‌ها نیز از قابلیت نصب تجهیزات کنار مسیر این فناوری به خوبی برخوردار هستند تا در مجموع بتوانند ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور را از کارآمدترین فناوری برای افزایش ایمنی خودروها و بهبود مدیریت راه‌ها برخوردار سازند.
در این صورت بدیهی است که کاربردهایی مانند اطلاع‌رسانی حملات و دستبرد به خودروهای مجهز به این فناوری نیز به سادگی قابل اجرا خواهند بود. راننده خودرویی که به هر شکل ممکن مورد حمله سارقان قرار می‌گیرد می‌تواند در اولین فرصت از کلید مخفی تعبیه شده به این منظور استفاده کند تا خبر این حمله به سرعت در محیط اطراف پخش شود. خودروهای پلیس، اتوبوس‌های مسافربری و یا سایر خودروهای حمل بار که به این فناوری مجهز هستند بلافاصله این خبر را دریافت خواهند کرد و شرایط کمک به راننده را فراهم خواهند کرد. علاوه بر این وجود تجهیزات کنار مسیر که در مکان‌های استقرار دوربین‌های ثبت تخلفات رانندگی در جاده‌ها و یا در محل پاسگاه‌های پلیس راه نصب می‌شوند نیز این خبر را به عوامل انتظامی منتقل خواهند کرد تا اقدامات خاص خود را انجام دهند.
البته ممکن است در اینجا دو سوال یا ابهام مطرح شود که خوب است در انتها به آنها توجه داشته باشیم. اول اینکه آیا نمی‌توان همین کار را با استفاده از فناوری ارتباطات سلولی (شبکه تلفن همراه) انجام داد و چه نیازی به استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی وجود دارد؟ پاسخ واضح است: اولاً دلیل اصلی استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی، قابلیت بلامنازع این فناوری برای افزایش ایمنی و جلوگیری از تصادفات خودرویی است که فناوری ارتباطات سلولی (حتی در نسل پنجم آن که سال‌های بعد خواهد آمد) فاقد آن است و ثانیاً برای استفاده از فناوری ارتباطات سلولی نیازمند وجود پوشش شبکه در کل جاده‌های کشور و اعتبار سیم‌کارت داخل خودرو هستیم که ممکن است در زمان و مکان وقوع حادثه وجود نداشته باشند.
اما سوال دوم اینکه سارقان قدری زرنگ‌تر هستند و در همان ابتدای کار ممکن است کل تجهیزات را از کار بیندازند و یا مانع استفاده راننده از کلید مخفی آن شوند. در پاسخ باید گفت: با علم به اینکه سارقان از وجود کلید اعلام خطر در بانک‌ها مطلع هستند، آیا تاکنون کسی از خیر وجود این کلید گذشته است؟ در حالی که این چنین نیست و با وجود استفاده از دوربین‌های متعدد نظارت تصویری، این کلید همچنان در جای خود استفاده می‌شود.
البته راهکارهای نرم‌افزاری و الگوریتم‌های تشخیصی و یا لوازم پوشیدنی خاصی نیز وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توان رفتارهای غیرعادی و یا حالات عصبی راننده را که بر ضربان نبض یا درج حرارت بدن وی تأثیرگذار هستند را تشخیص داد و احتمال وقوع حوادثی مانند سرقت و یا حتی وقوع حملات قلبی راننده را با استفاده از فناوری فوق‌الذکر به مراکز پلیس راه یا خودروهای امدادی گزارش نمود.
قابل ذکر است هم‌اینک در برخی از کشورهای پیشرفته دنیا برای آنکه فضای زندگی و تحرک را برای سالخوردگانشان ایجاد کنند از همین راهکارها و از تلفیق فناوری‌های پوشیدنی با ارتباطات خودرویی استفاده می‌کنند تا امکان رانندگی ایمن برای افراد مسن جامعه فراهم شود و ایشان را با این فناوریها تحت نظر می‌گیرند تا در صورت بروز مشکلات جسمانی و حملات قلبی، فوراً به کمکشان بشتابند. چرا ما برای کمک به رانندگان ناوگان حمل بار و مسافر در جاده‌های کشور و سلامتی ایشان از این فناوریها استفاده نکنیم.
* عضو گروه پژوهشی فناوری اطلاعات سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف
