◄ وعده‌های مجری آزادراه تهران-شمال چه زمانی محقق می‌شود؟
بالارفتن تعداد ترددها میان پایتخت و استان‌های شمالی، باعث شد از اواسط دهه ۵۰ این دغدغه به وجود آید که مسیرهای موجود، توان مدیریت حجم بالای ترافیک در ایام پیک سال را ندارند و از همان دوران طرحی کلید خورد که با وجود گذشت نزدیک به ۵۰ سال هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
جواد هاشمی| بالارفتن تعداد ترددها میان پایتخت و استان‌های شمالی، باعث شد از اواسط دهه ۵۰ این دغدغه به وجود آید که مسیرهای موجود، توان مدیریت حجم بالای ترافیک در ایام پیک سال را ندارند و از همان دوران طرحی کلید خورد که با وجود گذشت نزدیک به ۵۰ سال هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
هرچند با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی، پیگیری ساخت آزادراه تهران–شمال برای دوره‌ای نسبتا طولانی از اولویت دولت‌های وقت کنار گذاشته شد اما با آغاز دوران سازندگی و کاهش هزینه‌های جاری دولت، بار دیگر تکمیل طرح‌های کلان عمرانی در دستور کار قرار گرفت و در سال‌های پایانی دولت سازندگی با عقد قراردادی با بنیاد مستضعفان، کار ساخت این آزادراه به بنیاد سپرده شد.
مسیر آزادراه در حال احداث تهران–شمال به طول ۱۲۱ کیلومتر است و به چهار منطقه تقسیم و فازبندی شده است و منطقه چهار به فاصله ۲۰ کیلومتر بین شهرستان چالوس و مرزن‌آباد واقع شده که از ۶ سال قبل تمام شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. جز قطعه چهارم، این آزادراه سه قطعه دیگر نیز دارد که قطعه سوم هنوز در مرحله مطالعه است، کار عمرانی در قطعه دوم هنوز ادامه دارد و اصلی‌ترین بعد اجرایی کار در قطعه اول هنوز ادامه دارد.
فاصله بین سه‌راه شهرستانک که تقاطع بزرگراه شهید همت و آزادگان به طول حدود ۳۲ کیلومتر بوده که منطقه یک آزادراه است و بنا به دلایلی مهم‌ترین منطقه بوده و ازجمله دلایل آن می‌توان به کوتاه‌شدن مسیر به طول حدود ۶۰ کیلومتر و حذف مسیر پرترافیک تهران–کرج در اواخر هفته اشاره کرد. با توجه به گستردگی کار و نیاز به انجام مطالعات سنگین، عملا دولت‌ها روی قطعه سوم، مانور خاصی انجام نمی‌دهند و قطعه دوم نیز کار اجرایی خود را آغاز کرده و احتمالا برای تکمیل نیاز به زمان بیشتری خواهد داشت،
ازاین‌رو بخش قابل‌توجهی از خواسته مردم و برنامه مدیران بر ساخت و تکمیل قطعه نخست آزادراه تهران–شمال متمرکز شد. این قطعه با وجود آنکه تنها ۳۲ کیلومتر طول دارد، با توجه به قرار گرفتن در یکی از خاص‌ترین نقاط جغرافیایی ایران، پیچیدگی‌های عمرانی خاصی را به همراه دارد. نیاز به ساخت تعداد زیادی تونل و پل از یک سو و نبود شرایط لازم برای کار در فصل سرما از سوی دیگر، رساندن آزادراه به مرحله افتتاح را با اماواگرهای جدی مواجه کرده است.
دوران جدید در دولت یازدهم
با وجود تمام دشواری‌های موجود، عملکرد مجری طرح در سال‌های دهه ۸۰ با اماواگرهای جدی مواجه است و با وجود آنکه این طرح به مرحله اجرا رسیده اما عملا در این دهه هیچ پیشرفت قابل‌توجهی به چشم نمی‌خورد و با وجود آنکه در سال ۸۳ با یک متمم جدید بنا شد سهم آورده دولت و بنیاد به طور مساوی در نظر گرفته شود، عملا کار سرعت خاصی نگرفت. اصلی‌ترین تحول در ساخت آزادراه تهران–شمال از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم کلید خورد.
جایی که عباس آخوندی، وزیر وقت راه‌وشهرسازی در یکی از نخستین بازدیدهای خود از زمان تصدی سمت جدید، به این آزادراه سر زد و با همکاری محمد سعیدی کیا، رئیس وقت بنیاد مستضعفان، دو طرف وعده دادند در کوتاه‌ترین زمان ممکن کار به مرحله بهره‌برداری برسد.
در این زمان گفته شد با افزایش سرعت همکاری‌ها و تأمین مالی، قطعه نخست با سرعت قابل‌توجهی به سمت بهره‌برداری نهایی حرکت خواهد کرد و پس از کنار رفتن پیمان‌کار چینی و آغاز کار پیمان‌کاران ایرانی، بنا شد قطعه نخست در یک زمان کوتاه به بهره‌برداری برسد. نوروز ۹۶ و سپس نوروز ۹۷ اولین زمان‌هایی بود که مجری طرح اعلام کرد آزادراه را به بهره‌برداری می‌رساند و وقتی مشخص شد، امکان بهره‌برداری در این زمان‌ها وجود ندارد، هر بار زمان افتتاح آزادراه به چند ماه بعد موکول شد.
نتیجه این تأخیرهای دوباره کاهش اعتماد مردم به وعده‌های جدید بود. هرچند در ماه‌های اولیه با آمارهایی که پیشرفت کار به گوش می‌رسید، امیدها را برای بهره‌برداری به‌موقع از طرح افزایش می‌داد اما حالا جامعه دوباره با یک سؤال مواجه است: آیا اساسا مجری این طرح توان رساندن این آزادراه به بهره‌برداری را دارد؟
هرچند شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقلی کشور وعده‌هایی درباره رسیدن قطعه نخست به شهریور امسال مطرح کرد اما عملا این وعده هم توخالی از آب درآمد ولی مجری طرح نویدهایی می‌دهد و به نظر می‌رسد هنوز امیدها برای افتتاح کار در سال جاری به پایان نرسیده و این بار وعده افتتاح به بهمن امسال رسیده است.
سید بهلول حسینی، مدیر پروژه آزادراه تهران‌ـ‌شمال، در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام کرد: به‌اصطلاح جسم راه که شامل خاک‌برداری‌ها، خاک‌ریزی‌ها، احداث پل‌های اصلی، فرعی و حفاری، لاینینگ، کف‌سازی تونل‌ها، تراشه‌ها، دیواره‌های بتنی، زیرسازی‌ها و بخش عمده از روسازی بتنی تقریبا به اتمام رسیده و می‌توان گفت اواسط شهریور ماه هیچ کار غیرتأسیساتی در مسیر و بدنه راه باقی نخواهد ماند. حتی کارهای تأسیساتی مربوط به یک آزادراه معمولی و شاید بیشتر از آن در این پروژه به مرحله نهایی خود رسیده اما باید توجه داشت این آزادراه ازهرجهت ویژه است و درنتیجه استانداردهای ویژه‌ای را برای ایمنی بالاتر می‌طلبد.
او یکی از دلایل تأخیر در افتتاح آزادراه‌ها را نگرانی‌ها درباره بار ترافیکی آن دانسته و توضیح داد: «اگر افتتاح این آزادراه حتی بر فرض اتمام تمامی کارهای اجرایی و تأسیساتی در ایام پرتردد مانند تابستان و تعطیلات نوروز انجام می‌شد احتمال هجوم مسافران و خودروها و هیجان زیاد برای عبور از مسیر، بیش از ظرفیت آزادراه متصور بوده و ممکن بود تبعات ترافیکی و سایر را به دنبال داشته باشد. درنهایت مسئولان امر در وزارت راه و دست‌اندرکاران دیگر به این نتیجه رسیدند که افتتاح رسمی این آزادراه قبل از اتمام سال ۱۳۹۸ و به‌احتمال‌قوی در ایام مبارک دهه فجر انجام شود.»
آنچه در صحبت‌های حسینی خود را نشان می‌دهد نگرانی‌هایی است که برای دوران پس از افتتاح قطعه نخست وجود دارد. با توجه به آماده‌نبودن قطعات دوم و سوم، پس از افتتاح قطعه یک، عملا خودروها پس از عبور از آزادراه بار دیگر باید به جاده باریک فعلی وارد شوند و این امر در ایام پیک سفر می‌تواند یک فاجعه ترافیکی به بار آورد.
با وجود تمام این نگرانی‌ها به نظر می‌رسد آزادراهی که نقطه آغاز آن در سال ۱۳۵۳ به ثبت رسیده و در آستانه ۵۰ سالگی قرار گرفته، برای آنکه ثابت کند هنوز می‌تواند به‌عنوان بخشی از مسیر پرترافیک جاده تهران–شمال در نظر گفته شود، نیاز به افتتاح قطعه نخست خود دارد. قطعه‌ای که پس از سال‌ها درجا زدن، حالا با وعده افتتاح در بهمن امسال کار خود را ادامه می‌دهد و باید دید با تمام این تفاسیر آیا نوروز ۹۹ آزادراه تهران–شمال را به خود خواهد دید یا عید امسال نیز مانند تجربه تمام سال‌های گذشته، بدون آزادراه سر می‌شود.
در این سال‌ها مجری طرح آزادراه تهران-شمال بارها وزرا و مدیران کشور را به بازدید این پروژه برده و بر اساس اطلاعات مجری این وزرا و مدیران وعده‌هایی برای اتمام کار تنها یک فاز این پروژه عظیم داده‌اند. حالا باید دید وعده جدیدی که محمد اسلامی، وزیر راه‌وشهرسازی فعلی با استناد به اطلاعات مجری طرح داده است محقق خواهد شد یا نه.
