چالش های صنعت هوانوردی چین
در رسانه های چینی اندیشه های شی جین پینگ، رهبر چین باعث رشد و تقویت صنعت هوانوردی چین شده است. به ادعای رسانه های دولتی چین، این کشور همه زیر ساخت ها و فناوری های لازم برای تولیدات انواع هواپیما را دارا است.
در رسانه های چینی اندیشه های شی جین پینگ، رهبر چین باعث رشد و تقویت صنعت هوانوردی چین شده است. به ادعای رسانه های دولتی چین، این کشور همه زیر ساخت ها و فناوری های لازم برای تولیدات انواع هواپیما را دارا است.
به گزارش تین نیوز به نقل از دفتر همکاری فناوری سفارت جمهوری اسلامی ایران در پکن، هواپیماساز های چینی جلسات منظمی برگزار می کنند تا در رابطه با نظریات شی و نحوه بکارگیری آن ها در برنامه های هوافضای چین بحث کنند.
اما بر خلاف گزارش های اعلامی از سوی رسانه های چینی، نشانه های بسیاری دیده می شود که رشد پرسرعت اقتصاد چین و برنامه های هوافضای این کشور متوقف شده اند و آینده ای نامعلوم در انتظار صنعت هوافضای این کشور است. چین هرگز صادرات خود را در صنعت فضایی رشد نداد و تمایل داشت مدلی سوسیالیستی-خودکفایی را در صنعت هواپیمای ملی خود پیاده کند که در چندین سطح شکست خورده است. همچنین در سال های اخیر اعتبارات سیاسی به جای دانش اقتصادی معیار انتخاب مدیران رده بالای شرکت های هوافضای چین بوده است. این مورد در شرکت های مشترک بین چین و غرب نیز تفاوت چندانی ندارد. شرکت های مشترک بین چین و غرب ملزم هستند تا بخشی از هیئت مدیره خود را از مقامات حزب کمونیست چین انتخاب کنند. در بسیاری موارد این مقامات علم و تجربه کافی در صنعت هوانوردی ندارند.
اولین هواپیمای مسافربری بومی چین ای آر جی۲۱ (ARJ21) هنوز تنها به تعداد کمی تولید می شود. داده های ناوگان های هوایی نشان می دهند که پس از عملیاتی شدن این هواپیما در سال ۲۰۱۶، تنها ۱۰۷ مورد از آن ها وارد خدمت شده اند که در این صورت سالانه تنها ۷ هواپیما از این نوع ساخته شده است. شاید بزرگترین دستاورد این هواپیما ورود آن به بازار بین المللی از طریق شرکت هواپیمایی اندونزیایی ترنس نوسا (TransNusa) باشد که یک شرکت هواپیمایی گم نام تشکیل شده با سرمایه گذاری چینی ها است.
از سوی دیگر هواپیمای باریک پیکر سی۹۱۹ (C919) نیز بعد از سال ها تأخیر، در ماه مه وارد خدمت شده است، اما تنها دو نمونه از آن در شرکت هواپیمایی چین شرقی (China Eastern Airlines) عملیاتی هستند. مانند ای آر جی۲۱، این هواپیما نیز تقریبا به طور کامل بر فناوری هوانوردی غربی، از جمله موتورهای CFM International LEAP-1C، وابسته است. برای رفع وابستگی به موتور های غربی نمونه بومی آن با نام سی جی-۱۰۰۰ای (CJ-1000A)، در حال ساخت است، اما هنوز مشخص نیست که زمان ورود آن به خدمت چه زمانی خواهد بود و چقدر در مقابل موتورهای خارجی رقابتی است.
در دهه ۲۰۱۰، شرکت صنعت هوانوردی چین (Aviation Industry Corporation of China)، تلاش بزرگی برای ساخت یک هواپیمای توربوپروپ جدید به نام ام ای۷۰۰ (MA700)، انجام داد. اما این برنامه در سال ۲۰۲۰ به دلیل تصمیم کانادا برای متوقف کردن صادرات موتورهای پی دبلیو۱۵۰سی (PW150C) به چین شکست خورد. دولت کانادا در پاسخ به بازداشت دو شهروند کانادایی توسط چین به اتهام جاسوسی این تصمیم را گرفت.
برنامه هواپیمای پهن پیکر سی آر۹۲۹ (CR929)، نیز همچنین در وضعیت نامعلومی قرار دارد. به نظر می رسد که اتحادیه هواپیما سازی روسیه (United Aircraft Corporation) که قرار بود بخش عمده ای از قطعات این هواپیما را تامین کند، به علت تهاجم روسیه به اوکراین و تحریم های بین المللی از قسمت های مهمی از برنامه کنار گذاشته شده است و فعلا برنامه ای از سوی چین برای جایگزینی این شریک مهم به چشم نمیخورد.حال چین مجبور است در کنار روسیه از شرکای غربی نیز برای توسعه این هواپیما کمک بگیرد اما تصور اینکه شرکت های غربی در کنار روسیه با چینی ها همکاری کنند دور از ذهن به نظر می رسد.
نظرات غربی ها در مورد چین
نگرش نسبت به چین از دهه ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ تا امروز به طور قابل توجهی تغییر کرده است. در آن زمان شرکت های هوانوردی بین المللی به دنبال همکاری با بازیگران چینی مانند شرکت صنعت هوانوردی چین بودند. شرکت های مختلف از اینکه مالکیت معنوی فناوری های خود را به چینی ها بفروشند راضی بودند. از سوی دیگر در آن زمان چین در حال تجربه یک رونق اقتصادی بی سابقه بود و عطش این کشور برای خرید و ساخت هواپیما بی پایان بود. علت همکاری گسترده غربی ها با چینی ها این بود که چین در آن دوران سیاست های تخاصم کمتری داشت و اینطور به نظر می رسید که با ثروتمند شدن چین، این کشور لیبرال تر خواهد شد.
اما امروز همه چیز برعکس شده است. زیر نظر شی، چین سیاستی رادیکال را در پیش گرفته است. حزب کمونیست چین در حالی که در داخل این کشور به طور فزاینده اقتدار می گیرد، در روابط خارجی خود با همسایگان و جهان به رفتار تهاجمی پرداخته است. چین از نظر نظامی یک تهدید بی سابقه برای آمریکا است. علاوه بر این، اقتصاد این کشور در میان بحران بدهی عظیم، بیکاری جوانان، رکورد و چشم انداز تاریک پیری جمعیت در بلند مدت دستخوش افول است. چشم انداز تاریک سیاسی و اقتصادی چین به طور فزاینده بر صنعت هوانوردی این کشور تاثیر منفی گذاشته است. به علاوه این چشم انداز های تاریک بر نگرش بازیگران بین المللی مهم هوافضا بر این کشور اثرگذار بوده است.
بنابر اعلام رسانه فلایت گلوبال (FlightGlobal):« سرمایه گذاران بین المللی همچنان از شرکت های چینی حمایت می کنند اما از اینکه نرخ تولید این کشور متوقف شده است بسیار ناراضی هستند. در حال حاضر بین سرمایه گذاران بین المللی و شرکت های چینی مذاکره های بسیار کمی برای افزایش همکاری وجود دارد. در کنار همه این ها مدیران شرکت صنعت هوانوردی چین نگران هستند که در آینده تحریم هایی که برای صنعت نیمه هادی چین اعمال شده است، بر روی صنعت هوافضای چین نیز اعمال خواهد شد.»
ریچارد آبولافیا (Richard Aboulafia)، مدیرعامل شرکت استرالیایی آیروداینامیک (AeroDynamic) با اشاره به آسیب پذیری برنامه های هوافضای چین در برابر تحریم های غربی می گوید:«برای ایالات متحده و متحدان غربی آن غیرعملیاتی کردن تمام ناوگان هواپیمای بومی چین به وسیله تحریم به سادگی یک امضا است. چراکه این مورد پیش از این نیز در رابطه با هواپیمای ام ای۷۰۰ (MA700) انجام شده بود. البته این تحریم ها در صورت عملیاتی شدن باعث آسیب جدی به تجارت و روابط دیپلماتیک بین چین و غرب خواهد شد و به همین علت فعلا تنها به عنوان یک گزینه بر روی میز است. احتمالا در صورتی که عواملی مانند حمله نظامی چین به تایوان و یا کمک نظامی این کشور به روسیه در جنگ اوکراین رخ بدهند، غرب از گزینه تحریم صنعت هوافضایی چین استفاده خواهد کرد.
جنبه های دشوار فعالیت در چین ممکن است به جاه طلبی های بین المللی این کشور در حوزه هوایی آسیب بزند.وزیر بازرگانی آمریکا ژینا رایموندو با اشاره به اینکه اقتصاد غرب نسبت به چین محافظه کار شده است می گوید:« چین برای شرکت های آمریکایی غیرقابل سرمایه گذاری شده است. اکثر شرکت های غربی اشاره می کنند که جریمه های بی مورد و بدون توضیح چین را غیرقابل سرمایه گذاری کرده اند. همچنین تغییرات در قانون مبارزه با جاسوسی که به موجب آن ها چین می تواند شهروندان حاضر در چین را بدون ارائه دلیل موجه و صرفا با اتهام زنی به جاسوسی چالش جدیدی است که که برای فعالان اقتصادی غربی در چین ایجاد شده است.»
چین و بوئینگ
بوئینگ نخستین و مهم ترین شرکتی است که با چالش های جدید فعالیت در چین روبرو شده است. این شرکت از سال ۲۰۱۷ سفارش قابل توجهی برای هواپیماهای چینی دریافت نکرده است. همچنین سازمان هواپیمایی داخلی چین بعد از مدتی بسیار طولانی و به سختی به شرکت های هواپیمایی چینی اجازه داد که استفاده مجدد از بوئینگ۷۳۷مکس (Boeing737max) را پس از اصلاحاتی که در پی دو سانحه مرگبار در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ انجام شد، از سر بگیرند. از سوی دیگر چین هنوز اجازه تحویل بیش از ۱۰۰ هواپیمای جدید ۷۳۷ مکس که توسط شرکت های هواپیمایی چینی خریداری شده اند را نداده است.
از سوی دیگر زنجیره تأمین بوئینگ نیز به چین وابسته است. از مهم ترین قطعاتی که توسط چین برای بوئینگ ساخته می شود، پنجره عمودی برای مدل ۷۳۷است. به کفته بوئینگ این تجارت ممکن است به پایان برسد و بوئینگ از همکاری با چین برای ساخت برخی قطعات هواپیماهای خود صرف نظر کند. با وجود همه مشکلات هنوز هم برخی همکاری ها بین بوئینگ و صنعت هوانوردی چین وجود دارد و هنوز تجارت به صفر نرسیده است. تا کنون ۹۰٪ هواپیماهای ۷۳۷مکس در چین دوباره عملیاتی شده اند و این کشور همچنان یک بازار کلیدی است.
چین و ایرباس
با وجود مشکلات پیش آمده بین بوئینگ و چین، از سوی دیگر شرکت اروپایی ایرباس (Airbus) رقیب بوئینگ، به چین خیلی خوش بین است. ارزش کل همکاری صنعتی بین ایرباس و صنعت هوانوردی چین در سال ۲۰۲۰ به حدود ۱ میلیارد دلار رسیده است. در فروردین ۱۴۰۲ گویلوم فاری (Guillaume Faury)، مدیرعامل ایرباس با اشاره به اینکه بیش از ۲۰۰ قطعه ساز مختلف در تولید هواپیما های ایرباس نقش دارند می گوید:« ایرباس از اهمیت بازار حمل و نقل هوایی چین مطلع است و برنامه ای برای احداث خط تولید دوم هواپیمای ای۳۲۰ (A320) در مرکز تیانجین را دارد که به هدف تولید ۷۵ هواپیمای A320neo در سال ۲۰۲۶ ساخته شد. این مرکز تا کنون ۱۶ هواپیمای پهن پیکر ای۳۳۰ (A330) و ۱۹ هواپیمای ای۳۵۰ (A350) را تکمیل کرده و به مشتریان تحویل داده است.»
همچنین، ایرباس و شرکت تارماک ایروسیو (Tarmac Aerosave) در شهر چنگدو چین یک مرکز صنعتی هوایی احداث کردند که شامل آشیانه، مرکز تعمیر و نگهداری و همچنین تولید و توزیع قطعات هواپیماهای ایرباس است. این مرکز در سال ۲۰۲۴ عملیاتی خواهدشد.
خطرات پیش روی روابط چین و غرب در صنعت هوایی
البته همه نظر مشابه ایرباس در رابطه با همکاری با صنعت هوافضای چین را ندارند. به نظر تحلیلگران شرکت های بین المللی هوافضا که در چین مستقر هستند، باید سناریوهای خطرناک مانند ماجراجویی نظامی چین در اطراف تایوان یا در دریای جنوبی چین را جدی بگیرند. در صورت اعمال تحریم ها توسط غرب بر چین انتقام چینی ها از شرکت های غربی فعال در این کشور قطعی خواهد بود.
با وجود همکاری های گسترده چین و غرب در صنعت هوانوردی، تحلیل گران صنعت هوافضای چین معتقد هستند که تولیدکنندگان بزرگ هواپیما هنوز می توانند هر زمان که اراده کردند چین را از زنجیره تامین صنعت هوافضایی خود بیرون کنند.شرکت های مهمی که در چین فعالیت دارند، قبل از سرمایه گذاری از خطرات آگاه بودند. آن ها برنامه هایی برای جایگزینی قطعه سازان چینی در نظر دارند و همچنین انبارهای قطعات خود را برای به مشکل نخوردن خط تولید هایشان طی قطع روابط چین و غرب پر کرده اند.
