روند توسعه و احیای ظرفیت های استان های کشور/ مشهد؛ هاب ترانزیتی شرق کشور

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، شهر مقدس مشهد به عنوان پایتخت معنوی کشور دارای موقعیت استراتژیک ترانزیتی در سطح داخلی و بین المللی است، بنابراین توسعه شهری از ملزومات اساسی این کلان شهر محسوب می شود.

تصویب طرح پهنه بندی حریم شرق مشهد

تدوین سند پهنه بندی حریم شهر مشهد در چارچوب طرح جامع توسعه و عمران شهر مشهد پس از کش وقوس های فراوان و طی فرآیند قانونی پس از تأیید و تصویب در کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه ریزی استان، در نهایت هفدهم اردیبهشت ۱۴۰۳ در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به تصویب رسید.

در همین راستا «محمدرضا قلندرشریف» شهردار مشهد اظهار کرد: «مطابق با این طرح، حریم شرقی کلان شهر مشهد با مساحت ۸۷۸۸۰ هکتار مشتمل بر تعداد ۱۲۴ سکونت گاه با ۱۸۱۹۰۰ نفر جمعیت و هسته های صنعتی کارگاهی فراوان، مشمول برخورداری از فرصت ها، ظرفیت ها و قابلیت های بیشماری از جمله توپوگرافی مناسب، عرصه های سبز عمومی توسعه یافته، زیرساخت ها و تأسیسات زیربنایی، زیرساخت های تصفیه منابع آبی، فاضلابی، شبکه راه های دسترسی و منظومه سکونت گاه های روستایی می شوند که در سال های اخیر در خلأ طرح و برنامه مدون از یک سو و ناهماهنگی در اقدامات سازمان ها و دستگاه های مسئول از سوی دیگر، دستخوش سودجویی عمومی و آسیب هایی از حیث تشدید بهره برداری از منابع طبیعی، بر هم خوردن تعادل نظام سکونت و محیط زیست شده است.»

وی تصریح کرد: «از مهمترین نتایج این طرح می توان به تدوین اهداف، راهبردهای مداخله، سیاست ها و برنامه ها، نوع کاربری، پهنه بندی فعالیت های مجاز و مشروط، پروژه های موضوعی و موضعی و ضوابط و مقررات مربوطه در قالب ۳ پهنه اشاره کرد که این سه پهنه عبارتند از؛ پهنه اول حفاظت محدوده شامل ریزپهنه های منطقه حفاظت شده کشف رود، عرصه و حرایم آثار و محوطه های تاریخی، کمربند سبز، حفاظت کوهستان و حوزه های فعالیتی کم، متوسط و زیاد؛ پهنه دوم در حوزه کشاورزی شامل ریزپهنه های اراضی دیم، اراضی کشاورزی آبی و باغات و اراضی کشاورزی کشت وصنعت و پهنه سوم در مسائل آبی مشتمل بر دریاچه سد طرق، کلیه رودخانه ها و مسیل ها و حرایم آن ها است.

شهردار مشهد بیان کرد: «چشم انداز این طرح «رشد و گسترش فعالیت های اقتصادی و تأمین معیشت و رفاه عمومی جمعیت ساکن در سکونتگاه های روستایی و فراهم آوردن شرایط مطلوب زیست و سکونتی» پیش بینی شده است، همچنین اساس طرح پهنه بندی بر سه رکن سازمان فضایی شامل نقش و عملکرد کریدورهای اصلی، حد جمعیت پذیری پیش بینی شده برای افق طرح سال ۱۴۱۰ و حدود کلی توسعه استوار شده است که هرگونه تغییر در آن مغایرت اساسی با طرح مذکور به شمار می رود.»

بندر خشک در مشهد، هاب کریدوری شرق کشور

برقراری مسیر ترانزیتی میان سرخس و فریمان به عنوان بخشی از کریدور شمال - جنوب در ناحیه شرقی کشور و افتتاح راه آهن خواف - هرات در تیرماه سال گذشته(۱۴۰۲) نشان می دهد که مناطق شرقی استان خراسان رضوی به عنوان هاب ترانزیتی کشور شناخته می شود و دارای ظرفیت احداث بندر خشک ترانزیتی و توسعه بازرگانی است.

درهمین راستا «امیرمهدی کلیدری» مسئول امور برندسازی و دیپلماسی شهری شهرداری مشهد، در رابطه با اهمیت شرق استان خراسان رضوی اظهار کرد: «وقتی بخواهید در مشهد یعنی در کرانه میان «سرخس و مشهد» یا «فریمان و مشهد»  بندر خشک ایجاد کنید، یک اکوسیستمی به وجود می آورید که باید مانند مدل کشورهای توسعه یافته صنعتی مانند فرانکفورت در آلمان یا نیس در فرانسه، یک کلونی زیرساختی در کنار هم داشته باشید؛ یعنی تمرکز خطوط هوایی، ریلی و باراندازهای سنگین در مسیر جاده ای هم در همین نقطه باشد، به طور مثال در مختصات مشهد، به خصوص شرق آن، اگر قرار است فرودگاه جابه جا شود، باید در کرانه فریمان تا سرخس باشد و باید ظرفیت فرودگاهی علاوه بر مسافربری سنگین، قابلیت ورود سنگین ترین هواپیماهای ترابری را داشته باشد که این موضوع به یک استاندارد پروازی در آن فرودگاه نیاز دارد، شهر فرودگاهی را نباید در فرودگاه فعلی بزنیم، یعنی برای فرودگاه فعلی باید برنامه دیگری داشته باشیم و از محدوده طرق برای دسترسی خط آهن به انبارگردانی های سنگین و ترانزیتی کالاهای شرکت های باربری بین المللی استفاده کنیم.»

وی  افزود: «بندر خشک در مناطق شرقی مشهد نیازمند زیرساخت لازم برای پذیرش و استقرار حجم بالای دفتر نمایندگی های تجاری در حوزه شانگهای، بریکس و اورآسیا در مشهد است، برای این منظور ظرفیت غرب و شمال غرب مشهد اشباع شده و بر اساس الگوهای اقتصاد زمین، اصلاً مقرون به صرفه نیست. از طرفی این دفاتر و سایت پلان ها باید در نزدیکی این بندر خشک باشند. برآوردها نشان می دهد تا ۱۲ هزار شرکت ترانزیتی از کشورهای حوزه های بریکس، شانگهای و اورآسیا کشش دارند که در این محدوده سرمایه گذاری انجام دهند و برای این کار دست کم به یک دفتر نیاز دارند که دفاترشان باید در همین منطقه شرق باشد.»

مسئول امور برندسازی و دیپلماسی شهری شهرداری مشهد در پاسخ به این پرسش که ایجاد بندر خشک در این منطقه چه تأثیری بر اقتصاد زیارت خواهد داشت؟، بیان می کند: «این موضوع تسهیلگر اقتصاد زیارت خواهد بود، اقتصاد زیارت حدود ۲۰۰ سال در محدوده فلات ایران محدود شده است، در حالی که حوزه توس یک حوزه ترانزیتی در جاده ابریشم بوده و همین موضوع سبب گسترش زبان فارسی در خاور دور و ترویج تشیّع در آن محدوده حتی در تایلند و هندوستان شده است.»

ساماندهی محله خین عرب در مشهد پس از ۲۰ سال

طرح ساماندهی محله خین عرب در مشهد آذرماه سال قبل(۱۴۰۲) به تصویب و ابلاغ رسید. تعیین تکلیف کاربری اراضی، طرح ریزی توسعه خدمات زیربنایی و سرانه های خدماتی، تعریض خیابان ها، ایجاد معابر ترافیکی جدید و رفع بسیاری از مشکلات شهروندان ساکن محله، تنها بخشی از مزایای تکمیل و ابلاغ طرح ساماندهی محدوده ۳۳۰ هکتاری محله خین عرب است.

محمدرضا قلندر شریف، شهردار مشهد دی ماه سال گذشته(۱۴۰۲) در این رابطه گفت: «طرح ساماندهی خین عرب یکی از مسائل بر زمین مانده ی مدیریت شهری بود که حل آن قطعا برای ذی نفعان و ساکنین این منطقه رشد و پیشرفت را به همراه خواهد داشت. امروز خین عرب به عنوان یکی از مراکز با گردش مالی بسیار در مشهد شناخته می شود که این موضوع به حضور بورس اصلی فروش آهن، قطعات فولادی، تولید انواع سازه ها و مصنوعات فلزی و صنایع چوبی ارتباط مستقیم دارد.»

وی با اشاره به تاثیرگذاری طرح کمربند شمالی بر بخش عظیمی از محدوده حاشیه شهر همانند مناطق خین عرب، بلوار توس و اسماعیل آباد، گفت: «این پروژه از بلوار ۷۵ متری میامی شروع می شود و محدوده های التیمور، پنج تن و مناطق چهار، سه و دو را درگیر می کند و تا جاده گاز ادامه دارد، تعیین تکلیف اراضی که بیش از  ۵۰درصد اقتصاد در محدوده آن ها در گردش است، کمک بسیار زیادی به رشد و توسعه در شهر خواهد کرد.»

«سیدعلی حسین پور» شهردار منطقه ۲ مشهد نیز در این باره اظهار کرد: «در تاریخ ۲۸ آذر ۱۴۰۲ طرح ساماندهی پهنه خین عرب مشهد به شهرداری منطقه ابلاغ شد، که در طرح جدید صنایع از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند و در این طرح پهنه محله خین عرب انواع کاربری های صنعتی اعم از چوبی، غیرچوبی، فلزی و غیرفلزی به صورت کامل دیده شده است، به منظور توسعه کسب وکارها و کمک به رشد تولید در طرح مذکور، حدود ۱۰ درصد از زمین را برای واحدهای تولیدی با کاربری تجاری در نظر گرفتیم تا در این فضا بتوانند محصولات خود را به نمایش و فروش بگذارند.»

وی تصریح کرد: «یکی از بخش های تمرکز تیم های مطالعاتی، بر نحوه تقسیم بندی تراکم ها در این پهنه بود. مدیران شهری نیز در جهت به حداقل رسیدن مخاطرات زیست محیطی در این پهنه، تاکیدات بسیاری داشتند که به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت، بخش هایی از پهنه به کاربری های مسکونی تعلق گرفته است، در این راستا نیز انواع کاربری های فرهنگی، تجاری، آموزشی، درمانی و ورزشی در طرح دیده شده است.»

لازم به ذکر است، طرح ساماندهی پهنه خین عرب تاثیر بسزایی در توسعه فعالیت های اقتصادی در این محدوده گذاشته و توسعه معابر زمینه ساز کاهش بار ترافیکی در محورهای مجاور خود شده است، همچنین باز شدن گره ۲۰ ساله خین عرب توانسته، زمینه ساز توسعه ی هرچه بیشتر مناطق حاشیه ای شود و افزایش رضایت شهروندان را در این محدوده فراهم کند.

توسعه خطوط ریلی مشهد

طرح توسعه ایستگاه راه آهن شهید مطهری مشهد ۴ مرداد امسال(۱۴۰۳) با هدف افزایش ظرفیت حمل ونقلی با حضور میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن ایران به بهره برداری رسید. در این رویداد «مصطفی نصیری» مدیرکل راه آهن خراسان اظهار کرد: «این طرح شامل توسعه خطوط ریلی ایستگاه از ۱۴ خط به ۲۵ خط شامل ۱۰ خط قبول و اعزام، هفت خط تخلیه و بارگیری و هشت خط مانوری و پارکینگ واگن می شود.»

وی  افزود: «توسعه سیستم علائم الکتریکی خطوط ایستگاه متناسب با افزایش خطوط، احداث سه سکوی تخلیه و بارگیری با طول ۴۵۰ و عرض ۱۷ متر، ساخت خط تخلیه و بارگیری برای بارهای بدون نیاز به سکو، ساخت سه هزار مترمربع انبار کالا و رساندن مساحت انبارهای موجود به هفت هزار مترمربع، از دیگر بخش های این طرح است.»

مدیرکل راه آهن خراسان اضافه کرد: «احداث ساختمان خدمات حمل ونقل بین الملل برای تسهیل ارائه خدمات توسط دستگاه های مرتبط با حمل ونقل بین الملل به متراژ یک هزار و ۸۰۰ مترمربع، افزایش سیستم روشنایی محوطه ایستگاه متناسب با افزایش خطوط و سکوها، از دیگر بخش های این طرح است.»

نصیری ادامه داد: «اجرای پروژه آبرسانی از شبکه آب روستایی به طول چهار کیلومتر برای تامین آب شرب و بهداشتی ایستگاه، استقرار گمرک برای ارائه خدمات گمرکی به کالاهای بارگیری شده از مبدا ایستگاه شهید مطهری ۱۰ و تصویب ایستگاه شهید مطهری به عنوان دهکده لجستیک مشهد در ستاد لجستیک از دیگر بخش های این طرح است.»

دهکده لجستیک مشهد، نقطه عطف ترانزیتی کشور

به منظور تجمیع فعالیت های مرتبط با حمل ونقل کالا در بعد داخلی یا بین المللی و در جهت بهینه سازی فرآیندها و کاهش هزینه ها، از مراکز لجستیکی استفاده می شود. دهکده لجستیک نیز مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، دارای حیطه فعالیت گستره و غالباً بین المللی است. در همین راستا شهر مشهد برای توسعه خطوط ترانزیتی خود و اتصال به مسیرهای کریدوری، به دهکده لجستیکی نیاز داشت که این امر از سال ۹۸ کلید خورد.

«شهریار افندی زاده» معاون حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی دولت سیزدهم، راه اندازی مراکز لجستیک را یکی از سیاست های اولویت دار وزارت راه و شهرسازی برشمرد و بر سرعت بخشیدن به اقدامات و ایجاد زمینه مساعد برای سرمایه گذاری بخش خصوصی تاکید کرد و گفت: «باید ضمن شناسایی موانع و ارائه راهکارها به دنبال جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی رفته و با رونق این مراکز، تحولی را در حوزه لجستیک کشور ایجاد کنیم. هدف ما در این مسیر، ایجاد نظام جامع لجستیک در کشور در راستای موضوع کلیدی "رشد اقتصادی عدالت محور با رویکرد ارتقاء بهره وری با تأکید بر قطب های منطقه ای تولید، تجارت و ترانزیتی" است که، بر مبنای سیاست های کلیدی برنامه هفتم توسعه کشور تدوین شده است. این مهم باید در کنار توجه به مسایل هوشمندسازی حمل ونقل و نظام زنجیره ی تامین قرار گیرد تا بتواند نیازهای کشور را در راستای پیشرفت های شکل گرفته در حوزه هوشمندسازی با سرعت و کیفیت بهتری تامین کند.»

معاون سابق حمل ونقل وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: «مکان یابی دهکده لجستیک مشهد که از سال ۱۳۹۸ مطرح شد و چندین سال متوقف مانده بود، با پیگیری مستمر وزارت راه و شهرسازی در دولت سیزدهم با همکاری استانداری خراسان رضوی به نتیجه رسید. بنابراین بر اساس مطالعات صورت گرفته، نیاز به حدود ۲۵۰ هکتار زمین برای احداث این مرکز مشخص شد و مکان ایستگاه راه آهن شهید مطهری به عنوان یکی از ایستگاه های مهم تبادلی محور شمال - جنوب و شرق - غرب ریلی کشور، با امکان الحاق ۱۰۵ هکتار از اراضی مجاور به طرح توسعه شهری، به عنوان نقطه بهینه برای ایجاد دهکده لجستیک استان تأیید شد.»

با توجه به مطالب فوق، شهر مقدس مشهد به عنوان پایتخت معنوی کشور دارای موقعیت استراتژیک ترانزیتی در سطح داخلی و بین المللی است. در همین راستا طرح های توسعه ی شهری و احداث دهکده ی لجستیکی از جمله اقدامات مهم برای ارتقاء جایگاه بین المللی این شهر محسوب می شود. با این حال، حضور زائران امام رضا(ع) از کشورهای مختلف جهان می تواند فرصت فرامرزی برای سرمایه گذاری خارجی در این شهر را افزایش دهد، که این امر به میزان بسترسازی ترانزیتی پایتخت معنوی ایران بستگی دارد، زیرا که این شهر از طریق راه آهن خواف - هرات در کریدور شرق - غرب و با استفاده از مسیر سرخس - فریمان در کریدور شمال - جنوب ناحیه شرقی کشور قرار دارد، که با استفاده از این فرصت ها می تواند هاب ترانزیتی کشور تبدیل شود.