◄ ادغام؛ راه گریز صنعت خودرو
شنیده‌ها حاکی از آن است که دولت بار دیگر برنامه ادغام شرکت‌های بزرگ خودروساز برای کاهش هزینهها را روی میز خود قرار داده است، در حالی که دو شرکت بزرگ خودروساز در تأمین نقدینگی برای اداره امور جاری و توسعه‌ای خود با مشکلات جدی مواجه شده‌اند و چوب‌خط این شرکت‌ها برای دریافت تسهیلات از نظام بانکی پر شده است.
پروژه ادغام دو شرکت بزرگ خودروساز داخلی را مهرداد بذرپاش، مدیرعامل وقت سایپا در سال ۱۳۸۶ مطرح کرد.
هرچند این پرونده در آن دوران به دلیل حجم انتقادات به نتیجه نرسید، بار دیگر زمزمه باز شدن پروژه ادغام ایران‌خودرو و سایپا از سوی دولت شنیده می‌شود.
گرچه وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکنون در این‌باره واکنشی نشان نداده است، به دنبال طرح این مبحث منصور معظمی، مدیرعامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، یادآور شد که سال گذشته به ایران‌خودرو و سایپا توصیه شد برای ادغام حرکت کنند، اما اقدام چندان جدی در این زمینه صورت نگرفت.
به گفته او در دنیا، شرکت‌ها و سازمان‌های اقتصادی به سمت ادغام گام برمی‌دارند و این یکی از قواعد توسعه کسب‌وکار است؛ اما گویی در ایران برای بنگاه‌ها دشوار است که بپذیرند با یکدیگر ادغام شوند.
این مقام مسئول با ابراز امیدواری به ادغام در صنایع خودرو تأکید کرد که توسعه صنعتی ایران از مسیر ادغام، بزرگ شدن و افزایش رقابت‌پذیری میسر می‌شود و به عبارت دیگر، صنعتی می‌تواند بقا داشته باشد و به حیات خود ادامه دهد که رقابت‌پذیر باشد، در غیر این صورت محکوم به فناست. توصیه ما به بنگاه‌ها این است که ویژگی رقابتی خود را افزایش دهند.
هرچند عملیاتی شدن پروژه ادغام دو خودروساز بزرگ همواره مخالفان جدی داشته که یکی از جدی‌ترین آنها هیئت‌مدیره دو شرکت خودروساز و قطعه‌سازان است، پس از زمزمه‌های بسیار در این‌باره، مدیرعامل ایران‌خودرو طی پیام تبریکی که به مناسبت انتصاب مدیرعامل جدید سایپا منتشر کرد، خواستار همکاری ایران‌خودرو و سایپا شد.
در این پیام، هاشم یکه‌زارع تأکید کرد که سایپا و ایران‌خودرو به عنوان دو قطب تولید خودروی کشور می‌توانند در سایه همکاری‌های برنامه‌ریزی‌شده، با هدف توسعه این صنعت و تبدیل آن به قطب تولید خودرو در خاورمیانه، ضمن غلبه بر مشکلات، در بخش‌های مختلف به‌ویژه طراحی و توسعه از توانمندی‌های یکدیگر بهره‌مند شوند.
در شرایطی که بسیاری از کارشناسان سخنان هاشم یکه‌زارع، مدیرعامل ایران‌خودرو، به محسن قاسم جهرودی، مدیرعامل جدید سایپا را گامی در جهت ادغام این دو واحد خودروساز تحلیل کردند، مدیرعامل جدید سایپا بحث ادغام را قویاً رد، اما تصریح کرد که مقرر شده کارها و پلت‌فرم‌های مشترک با ایران‌خودرو داشته باشند تا بتوانند هزینه‌های تولید را کاهش دهند.
چرایی ادغام
شرکت‌ها به دلایل مختلف با یکدیگر ادغام می‌شوند که یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش نقدینگی بنگاه‌های بزرگ در مواقع بحران و مخاطرات است. هزینه‌هایی چون بازاریابی، تبلیغات و فروش باعث می‌شود سوددهی شرکت‌های خودروساز کاهش پیدا کند.
هزینه‌های طراحی خودرو نیز بین ۷ تا ۱۵ درصد کل فروش شرکت‌های خودروسازی را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین ادغام دو شرکت بزرگ خودروساز در یکدیگر موجب می‌شود، بخش مهمی از هزینه‌های این دو شرکت کاهش پیدا کند. موضوعی که بسیاری از خودروسازان بزرگ جهانی نیز با توجه به آن برای ادغام در هم اقدام کردند تا ضمن کاهش هزینهها بتوانند با آرامش بیشتری در بازار فعالیت کنند.
موافقان و مخالفان پروژه ادغام
ادغام از آن دست موضوعاتی است که موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. هرچند تعداد موافقان ادغام از مخالفان آن کمتر است، بررسی دلایل موافقان این موضوع خالی از لطف نیست.
به عقیده موافقان ادغام دو شرکت بزرگ خودروساز، چون این شرکت‌ها دارای مشکلات جدی به خصوص نقدینگی مورد نیاز برای تولید هستند، در صورتی که دو خودروساز کشور بتوانند در کنار هم و با یک سیاست‌گذاری واحد به فعالیت بپردازند، صنعت خودروی کشور منتفع می‌شود؛ زیرا ادغام موجب تقسیم وظایف و مأموریت‌ها می‌شود و از سوی دیگر، هزینه‌های بالایی که شرکت‌های خودروساز در بحث‌های مختلف به خصوص امور توسعه‌ای صرف می‌کنند، کاهش می‌یابد.
این موضوع به نفع مشتریان خودرو نیز هست، زیرا ادغام موجب کاهش قیمت تمام‌شده خودرو می‌شود و حاشیه سود آنها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، این موضوع موجب می‌شود که صنعت خودروی ما در زمینه تولید رقابتی با خودروسازان خارجی موفق عمل کند.
دو خودروساز بزرگ کشور بعد از نزدیک به ۵۰ سال همچنان برای حضور در بازارهای صادراتی با مشکل مواجه‌اند، بنابراین با ادغام این دو شرکت موازی‌کاری از بین می‌رود و صنعت خودرو می‌تواند با افزایش هزینه در بخش تحقیق و توسعه، بحث تولید خودرو با برند ملی را به صورت واقعی دنبال کند.
در این بین، هم‌افزایی شرکت‌های خودروساز ضمن بالابردن کیفیت زمینه‌های لازم موجب می‌شود این شرکت‌ها در بازار آینده حرفی برای گفتن داشته باشند. بنابراین به اعتقاد این دسته از کارشناسان، ادغام این دو شرکت موجب شکل‌گیری یک خودروساز بزرگ اثربخش می‌شود. خودروسازی که وظیفه تعیین مأموریت، تقسیم وظایف، ترسیم راهبرد و چشم‌انداز زیرمجموعه‌ها را به عهده بگیرد.
مخالفان ادغام معتقدند در صورتی که دولت ادغام دو شرکت خودروساز را رقم بزند نه تنها ساختار این دو شرکت شفاف نمی‌شود و مشکلات مالی آنها کاهش پیدا نمی‌کند بلکه بر درجه تمرکز این دو بنگاه بزرگ در بازار افزوده می‌شود، در حالی که موافقان بر ترسیم شرایط جدید برای کاهش هزینهها و ایجاد هم‌افزایی تأکید جدی دارند.
به اعتقاد این دسته، انحصار ۸۵ درصدی ایران‌خودرو و سایپا در صورت ادغام، افزایش بیشتری پیدا می‌کند و در چنین شرایطی، رقابت اندکی نیز که موجب می‌شد این دو خودروساز برای تأمین نظر مشتری در برخی زمینه‌ها با یکدیگر رقابت داشته باشند، به فراموشی سپرده می‌شود.
در این زمینه، به تجربیات جهانی نیز اشاره می‌شود و اینکه در کشورهایی که دو خودروساز با هم ادغام شدند، رقیب قوی داخلی هم وجود دارد. به عنوان مثال، اگر پژو-سیتروئن با هم ادغام شدند، رقیبی جدی مانند رنو در بازار فرانسه حضور داشت که این موضوع مانع از انحصارگری پژو-سیتروئن شده است.
موضوع دیگری که مخالفان بر آن تأکید دارند، تعیین راهبرد توسعه صنعت خودرو در مشارکت با خودروسازان خارجی است. بعد از اجرای برجام این سیاست مد نظر دولت قرار گرفت و خودروسازان نیز همسو با آن حرکت کرده‌اند و چند قرارداد نیز منعقد شده است، بنابراین در شرایط کنونی اگر بحث ادغام مطرح شود، این پروژه مهم تولید مشترک با برندهای خارجی برای توسعه صنعت خودرو بار دیگر روی زمین می‌ماند. بنابراین، این دسته تأکید می‌کنند که بهتر است اقدامات دولت در صنعت خودرو با دقت و حساسیت بیشتری دنبال شود.
